POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI-V.Satir.pdf

\ • .

11 ' ■

Poczucie własnej wartości: naczynie niestrzeżone przez nikogo

ROZDZIAŁ 2

kład, kiedy ojciec stwierdzał: „Moje naczynie jest dzisiaj pełne po

brzegi", reszta rodziny wiedziała, że czuje się świetnie, ma mnóstwo

energii, zapału, pomysłów i jest dobrej myśli. W innej rodzinie mo-

gliśmy usłyszeć słowa syna: „Moje naczynie jest niemal puste", które

oznaczały, że ma on poczucie, iż się nie liczy, lub też że czuje się

zmęczony, znudzony, skrzywdzony, niekochany. Mogłoby to nawet

oznaczać, że zawsze czuł się bezwartościowy i w związku z tym bez

skargi przyjmował wszystko, cokolwiek mu ofiarowywano.

„Garnek" to słowo używane na co dzień, w tym kontekście niemal

bezsensowne. Wiele słów stosowanych przez profesjonalistów w od-

niesieniu do poczucia własnej wartości brzmi jałowo, nie mają one

związku z realnym życiem. Dlatego ludziom często łatwiej jest wyra-

zić własne uczucia używając metafory naczynia czy garnka i zrozu-

mieć innych, kiedy ci posługują się tą samą przenośnią. Nagle

zaczynają się czuć swobodniej, uwolnieni od panującego w naszej kul-

turze tabu dotyczącego mówienia o uczuciach. Kobieta, która wahała

się, czy powiedzieć mężowi o ogarniającym ją poczuciu przygnębienia,

zagubienia, braku wiary w siebie, teraz może szczerze wyznać: „Pro-

szę, daj mi teraz spokój - mój garnuszek jest kompletnie pusty!".

Kiedy w tej książce używam słowa „naczynie" lub „garnek",

mam na myśli poczucie własnej wartości. Będę teraz stosowała te

określenia wymiennie (jeżeli wolisz jakieś inne słowo - używaj go). Jak

wspom inałam już wcześniej, każdy z nas posiada poczucie w ar-_ tości -

może jednak ono być pozytywne lub negatywne. Możemy więc zadać

sobie pytanie: czy moje poczucie własnej w artościjest^ozytyw-_ne^ czy

negatywne i w jakim stopniu mnie wypełnia, podobnie jak pytaliśmy o

zawartość garnka stojącego na ganku.

Dzięki poczuciu.własnej wartościcenimy^ samych_siebieii traktuje-

my się realistycznie, z szacunkiem i miłością. Każdy, kto czuje się

"kochany, jest otwart y na możTiwość zmian . Tak samo reagują nasze

ciała. W ciągu wielu lat pracy z rodzinami należącymi do wszelkich

możliwych warstw społecznych i ekonomicznych, podczas kontaktów

z małymi dziećmi, spotkań z ludźmi o najprzeróżniejszych życiory-

sach - na podstawie doświadczeń mojego codziennego życia zawodo-

wego i osobistego, doszłam do przekonania, że czynnikiem, który

decyduje o tym, co dzieje się pomiędzy ludźmi i w ich wnętrzu, jest

ich poczucie własnej wartości - zawartość ich naczynia.

Poczucie własnej wartości:

naczynie niestrzeżone przez nikogo

Poczucie własnej wartości to pojęcie, postawa, uczucie, wyobrażenie;

wyrażamy je naszym zachowaniem.

Kiedy byłam mała, mieszkałam na farmie w Wisconsin. Na ganku

z tyłu domu stało na trzech nogach czarne, wielkie żelazne naczynie,

które miało bardzo piękny kształt. Moja matka produkowała w nim

własne mydło, więc przez część roku wypełnione było mydłem. Kiedy

lato miało się ku końcowi i zjawiali się żniwiarze, napełnialiśmy je

gulaszem. Czasami ojciec przechowywał w nim nawóz do kwietników

mojej matki. Nazywaliśmy je trójnogim garnkiem. Ktokolwiek chciał

je do czegoś wykorzystać, musiał odpowiedzieć sobie na dwa pytania: co

w danej chwili znajduje się w naczyniu i w jakim stopniuje wypełnia.

Wiele lat później, kiedy ludzie mówili mi, że czują wewnętrzną pu-

stkę lub też są przepełnieni jakimiś uczuciami, czują się brudni czy też

„rozbici", zawsze myślałam o garnku z domu rodzinnego. Pewnego

dnia, dawno temu, była w moim gabinecie rodzina, której członkowie

bezskutecznie starali się znaleźć słowa, aby powiedzieć sobie nawzajem,

co czują. Przypomniałam sobie wówczas czarne naczynie i opowiedzia-

łam im jego historię. Już po chwili wszyscy oni mówili o swoich „garn-

kach" i o tym, co się w nich znajduje - o poczuciu własnej wartości czy

też poczuciu winy, wstydzie lub nieprzydatności. Ta metafora była im

bardzo pomocna.

Od tamtej pory to proste porównanie umożliwiało wielu rodzinom

wyrażanie uczuć, o których wcześniej trudno im było mówić. Na przy-

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/

Rodzina

Poczucie własnej wartości: naczynie niestrzeżone przez nikogo

Integr alność, uczciwość, odpowiedzialność, współczucie, miłość

i wiara we własne siły - to wszystko cechuje ludzi, którzy mają wyso-

kie poczucie własnej wartości. Są przekonani, że się liczą, że świat

dzięki nim jest lepszym miejscem. Wierzą we własne możli wości.

Mają odwagę prosić innych o pomoc, chociaż wiedzą, że sami są

w stanie podejmować decyzje i że, w ostatecznym rozrachunku, są dla

siebie najlepszym źródłem wsparcia. Ceniąc własną wartość, gotowi

są dostrzec i docenić wartość innych. Pe łni są ufności i nadziei. Nie

negują żadnych uczuć, ale jednocześnie zdają sobie sprawę, że tym

uczuciom nie zawsze musi towarzyszyć działanie. Potrafią dokony-

wać wyborów. Rozum kieruje ich czynami. W pełni siebie akceptują,

gdyż wszystko jest przejawem ich człowieczeństwa.

Ludzie pełni życia przez większość czasu „mają pełne naczynia".

To prawda, że każdy człowiek przeżywa chwile, kiedy ma ochotę

rzucić to wszystko, czuje się wyczerpany - życie bowiem w krótkim

czasie dostarczyło mu zbyt wielu rozczarowań i ma uczucie, że prob-

lemy go przerastają. Ludzie „pełni" traktują te sytuacje jako chwilo-

wy kryzys, czyli to, czym są one w rzeczywistości. Taki kryzys może

być bolesnym momentem narodzin jakiejś nowej wartości w naszym

życiu. Możemy nie czuć się dobrze, ale nie musimy się ukrywać,

ponieważ mamy pewność, że potrafimy wydobyć się z tego kryzysu

jako pełnowartościowa jednostka.

Ludzie o niskim poczuciu własnej wartości oczekują, że inni będą

chcieli ich oszukać, poniżyć, wykorzystać^ ji

w których stają się ofiarami. Oczekując tego, co najgorsze, sami za-

praszają nieszczęście do swojego życia - zwykle ich najgorsze przewi-_

dywania się spełniają. Żeby się ochronić, ukrywają się za murem

braku zaufania i pogrążają w prz erażającym poczuciu samotności

i izolacji. Oddzieleni w ten sposdb_od innych ludzi, stają się apatyczni

i niewrażliwi na to, co przytrafia się im samym j. jch_otoc_zeniu. Trud-

no jest im zachować jasność widzenia, słyszenia czy rozumowania

i dlatego zdarza im się oszukiwać, poniżać lub wykorzystywać in-

nychi "Ludzie ci budują wokół siebie wysokie_psychologiczne mury

i ukrywają się za nimi, jednocześnie - w odruchu samoobrony - za-

przeczając ich istnieniu.

Uczucie lęku jest naturalnym następstwem izolacji i braku zaufa-

nia. Lęk dusi nas i oślepia, powstrzymuje przed stosowaniem nowych,

odmiennych metod rozwiązywania problemów. Powoduje, że jeszcze

łatwiej sięgamy po zachowania obronne (lęk, nawiasem mówiąc, za-

wsze dotyczy jakichś zdarzeń, które mają nastąpić. Zauważyłam, że

ilekroć ktoś decydował się stawić czoło sytuacji i podejmował wyzwa-

nie dotyczące bieżących problemów, lęk znikał).

Kiedy osoba o niskim poczuciu własnej wartości ponosi porażkę,

często przyczepia sobie etykietkę nieudacznika: „Muszę być zupełnie

do niczego, inaczej nie spotykałyby mnie te wszystkie okropne rze-

czy". Po odpowiednio dużej ilości takich doświadczeń jednostka łatwo

ulega działaniu narkotyków, alkoholu czy innych środków umożli-

wiających ucieczkę od rzeczywistości.

Obniżone samopoczucie to nie to samo co niski poziom w „naczy-

niu" naszego poczucia własnej wartości. Ten niski poziom oznacza, że

gdy doznajesz niepożądanych uczuć, starasz się zachowywać tak, jak-

byś ich nie doświadczał. Do tego, aby otwarcie przyznać się do złego

samopoczucia, konieczna jest wiara we własną wartość.

Ważne jest to, aby pamiętać, że osoby o wysokim poczuciu włas-

nej wartości również miewają obniżony nastrój. Różnica polega na

tym, że w związku ze złym samopoczuciem nie nazywają siebie bez-

wartościowymi, nie starają się również zaprzeczać istnieniu tych nie-

wygodnych uczuć. Co więcej, nie projektują swoich uczuć na innych.

To, że od czasu do czasu miewa się obniżone samopoczucie, jest

całkowicie naturalne. Wiele zależy od tego, czy będziemy siebie potę-

piać za ten stan, czy też uznamy go za naturalny element ludzkiej

egzystencji, z którym musimy sobie jakoś poradzić. Często będę zwra-

cać waszą uwagę na ten właśnie proces radzenia sobie.

Jeżeli masz złe samopoczucie i nie przyznajesz się do tego, to

oszukujesz zarówno innych, jak i samego siebie. Lekceważąc w ten

sposób swoje uczucia, lekceważysz siebie, a tym samym tylko pogar-

szasz sytuację. To, co się z nami dzieje, jest zazwyczaj spowodowane

przez naszą postawę życiową. A ponieważ jest to tylko postawa, moż-

na ją zmienić.

Spróbuj się odprężyć. Zamknij oczy i skoncentruj się na swoich

doznaniach. Co czujesz w tym momencie? Co się z tobą dzieje? Jak

reagujesz na to, co się dzieje? Jak się czujesz ze swoimi reakcjami?

Jeżeli czujesz się spięty, prześlij sobie komunikat pełen miłości,

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/

Rodzina

Poczucie własnej wartości: naczynie niestrzeżone przez nikogo

rozluźnij się, świadomie pozostań w kontakcie ze swoim oddechem.

Teraz otwórz oczy. Poczujesz, że jesteś silniejszy.

To prosty przepis na wzmacnianie swojego poczucia własnej war-

tości - w ciągu paru chwil możesz odmienić stan swoich uczuć. Dzięki

temu z jasnym umysłem i wzmocnionym fundamentem osobowości

wyjdziesz naprzeciw nadchodzącym zdarzeniom.

Poproś członków swojej rodziny, żeby wraz z tobą wzięli udział

w następującym eksperymencie. Niech każdy wybierze sobie partnera

i opowie drugiej osobie o swoich uczuciach („W tej chwili czuję się

spięty/przestraszony/zawstydzony/szczęśliwy itd."). Potem podziękuj-

cie sobie nawzajem, bez żadnych komentarzy czy oceniania swoich

uczuć. Wysłuchacie tej relacji o uczuciach, aby się lepiej wzajemnie

poznać. Trzeba przeprowadzić wiele doświadczeń tego typu, aby

przezwyciężyć stereotyp, który nie pozwala nam dzielić się z innymi

tym, co aktualnie czujemy. Powtarzaj to ćwiczenie tak często, jak to

możliwe, z ludźmi, którym ufasz.

Teraz powiedzcie sobie nawza.j\.m, co sprawia, że czujecie się dobrze

lub źle. Być może w ten sposób odkryjesz nowe oblicza ludzi, z

którymi od lat żyjesz pod wspólnym dachem, oni staną się bliżsi

tobie i bardziej autentyczni. Kiedy zakończysz ćwiczenie, pozwól sobie

podzielić się z innymi swoimi przeżyciami związanymi z eksperymentem.

Kiedy dziecko przychodzi na świat, nie ma przeszłości, nie ma

żadnych doświadczeń dotyczących własnej osoby, nie posiada skali,

którą mogłoby mierzyć swoją wartość. Musi opierać się na tym, czego

doświadcza w kontaktach z innymi ludźmi, i na ich komunikatach

dotyczących jego wartości jako jednostki. Przez pierwsze pięć, sześć

lat życia poczucie własnej wartości dziecka jest kształtowane niemal

wyłącznie przez członków jego rodziny. Kiedy zaczyna uczęszczać do

szkoły, pojawiają się dodatkowe czynniki, ale rodzina nadal pozostaje

bardzo ważna. Źródła zewnętrzne zwykle wzmacniają istniejące już

poczucie wartości lub braku wartości powstałe na skutek doświad-

czeń w rodzinie: pewny siebie młody człowiek może przetrwać wiele

niepowodzeń w szkole czy też wśród rówieśników, natomiast dziecko

oceniające się nisko może doświadczyć wielu sukcesów i nadal drę-

czyć się wątpliwościami co do własnej wartości. Jedno negatywne

zdarzenie może wywołać efekty całkowicie nieadekwatne do jego rze-

czywistej wagi.

Każde słowo, gest, wyraz twarzy czy zachowanie obojga rodziców

jest dla dziecka komunikatem na temat jego wartości. To bardzo

smutne, że tak wielu rodziców nie zdaje sobie sprawy, jakie informa-

cje przekazują swoim dzieciom. Matka może przyjąć bukiet kwiatów

od swojej trzyletniej córeczki, mówiąc: „A gdzie je zerwałaś?" -jedno-

cześnie głosem i uśmiechem komunikując: „Jak to miło z twojej stro-

ny, że przyniosłaś mi te kwiaty! Gdzie rosną takie cuda?". Taki

przekaz wzmocni u dziecka poczucie własnej wartości. Może też po-

wiedzieć: „Jakie śliczne!", dodając krytycznym tonem: „Czy zerwałaś

je w ogrodzie pani Randall?", sugerując tym samym, że dziecko było

niedobre i ukradło kwiaty. Taki komunikat sprawi, że dziewczynka

poczuje się bezwartościowa i niegodziwa.

Jakie jest poczucie własnej wartości, które twoja rodzina kształtu-

je u dzieci i wzmacnia u dorosłych? Możesz rozpocząć szukanie odpo-

wiedzi, wykonując następny eksperyment.

Dziś po południu, kiedy cała rodzina zgromadzi się do wspólnego

posiłku, postaraj się zaobserwować, jak zmienia się twoje samopoczu-

cie, gdy inni członkowie rodziny mówią coś do ciebie. Prawdopodob-

nie usłyszysz zdania, które nie wywołają żadnej twojej reakcji. Innym

razem zaskoczy cię odkrycie, że nawet tak prosty zwrot, jak: „Podaj mi

sól, proszę" może spowodować odczuwalny wzrost lub spadek twojego

poczucia własnej wartości. Będzie to uzależnione od tonu głosu i wy-

razu twarzy osoby mówiącej, momentu, w którym się odezwała (na

przykład, jeśli przerwała ci jakąś czynność lub też zignorowała coś, co

właśnie mówiłeś), oraz od tego, co sam czujesz w stosunku do siebiv.

Jeżeli twoje samopoczucie będzie dobre, odkryjesz, że masz do wyboru

wiele sposobów reagowania. Jeżeli będziesz czuć się źle, stwierdzisz, że

twoje możliwości reakcji są ograniczone (patrz rozdział 5).

W połowie obiadu zmień swoje podejście. Posłuchaj, co sam mó-

wisz do innych. Postaw się na ich miejscu i postaraj się wyobrazić

sobie, co odczuwałbyś, słuchając tego, co mówisz. Na przykład, czy

czułbyś się kochany i ceniony?

Kołejnego wieczoru wytłumacz swojej rodzinie istotę eksperymentu

i zaproponuj, żeby przyłączyłi się do ciebie. Byłoby pomocne, gdy-

byście, zanim przystąpicie do działania, przeczytali ten rozdział na

głos. Po obiedzie porozmawiajcie o tym, co zaobserwowaliście i jak się

czuliście.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/

Rodzina

Poczucie wtasnej wartości: naczynie niestrzeżone przez nikogo

Poczucie własnej wartości może rozkwitać tylko w takim otocze-

niu, w którym docenia się nasze indywidualne cechy, różniące nas od

innych; w którym otwarcie okazuje się miłość, błędy wykorzystuje się

do zdobywania doświadczeń, komunikacja jest otwarta, a reguły ela-

styczne; w którym przekazuje się wartość, jaką jest odpowiedzialność

(przez dotrzymywanie danego słowa), a uczciwość praktykuje się na

co dzień - czyli w takiej atmosferze, jaka panuje w zdrowych rodzi-

nach. Nie jest kwestią przypadku to, że dzieci z rodzin, w których

przestrzega się tych zasad, mają o sobie dobre mniemanie, i w konse-

kwencji są zdrowe fizycznie, kompetentne i umieją kochać.

Z dziećmi z zaburzonych rodzin jest odwrotnie - często czują się

mało wartościowe, ponieważ dorastają pośród sprzecznych komuni-

katów i sztywnych reguł, są krytykowane za swoją odmienność i ka-

rane za błędy, nie mają możliwości obserwowania i, co za tym idzie,

uczenia się odpowiedzialności. Takie dzieci mogą wykształcić zacho-

wania destrukcyjne, skierowane przeciwko innym iAub samym sobie.

W warunkach, w których żyją, znaczna część ich indywidualnego po-

tencjału pozostaje w ukryciu. Jeżeli spotkało to również ciebie, mam

nadzieję, że podejmujesz teraz odpowiednie działania, aby uwolnić tę

zablokowaną energię. Podstawowe zasady i kierunki postępowania,

które mogą być ci przydatne, zawarte są w tej książce, zwłaszcza

w rozdziałach o komunikowaniu się i samoocenie.

Równie zróżnicowane poczucie własnej wartości można zaobserwo-

wać u dorosłych członków rodzin. Nie oznacza to jednak, że rodzina

w ten sam sposób, jak oddziałuje na dzieci, wpływa na samopoczucie jej

dorosłych członków (chociaż i tak się dzieje), ale że rodzice o wysokim

poczuciu własnej wartości prawdopodobnie wychowają podobne do

siebie dzieci, a rodzice o niskim poczuciu własnej wartości ukształtują

dzieci zaburzone. Fundamenty systemu rodziny tworzą jej architekci -

rodzice.

Po wielu latach pracy terapeutycznej przekonałam się, że nie

mogę już dłużej całą winą obarczać rodziców, bez względu na to, jak

bezmyślne i destrukcyjne byłyby ich działania. Chciałabym jedynie,

by czuli się na tyle odpowiedzialni, żeby zaakceptowali konsekwencje

swoich dotychczasowych czynów i rozpoczęli naukę funkcjonowania

na zupełnie innych zasadach. To doskonały pierwszy krok na drodze

do polepszenia sytuacji całej rodziny.

Na szczęście u każdego, bez względu na wiek i sytuację, możliwe

jest podniesienie samooceny. Jeżeli bowiem niskie poczucie własnej

wartości jest wynikiem konkretnych działań, to może ono również

ulec przekształceniu dzięki odpowiednim działaniom. Jednostka jest

podatna na wpływy od urodzin do śmierci, a więc nigdy nie jest za

późno. W każdym momencie życia można rozpocząć naukę podnosze-

nia samooceny.

Jest to najważniejszy komunikat zawarty na kartkach tej książki:

zawsze jest nadzieja, że twoje życie może się odmienić, po-

nieważ zawsze jest jeszcze czas na naukę nowych umiejęt-

ności. Jednostki ludzkie mogą się rozwijać i zmieniać przez całe

swoje życie. Z wiekiem staje się to trochę trudniejsze i zwykle wyma-

ga więcej czasu. Wszystko zależy jednak od naszej determinacji.

Uświadomienie sobie, że zmiana jest możliwa, i podjęcie decyzji to

pierwszy poważny krok. Niektórym z nas nauka nowych zachowań

może zabrać więcej czasu niż innym, ale wszyscy jesteśmy do tego

zdolni.

Ten fragment zawiera moje wrażenia i myśli dotyczące poczucia

własnej wartości*.

Deklaracja poczucia własnej wartości

Jestem sobą.

Na całym świecie nie ma drugiej takiej samej osoby.

Istnieją ludzie, którzy są do mnie częściowo podobni, ale nikt

nie jest dokładnie taki sam. Dlatego też wszystko, co ode mnie

pochodzi, jest całkowicie moje, ponieważ to ja dokonuję wybo-

rów.

Wszystko, co mnie dotyczy, należy do mnie: moje ciało,

włączając w to wszystkie jego uczynki; mój umysł oraz wszy-

stkie moje myśli i przekonania; moje oczy wraz z wszelkimi

obrazami, które spostrzegają; moje uczucia, jakiekolwiek by

były: złość, radość, frustracja, miłość, rozczarowanie, podnie-

cenie; moje usta i wszystkie słowa, które wypowiadają: uprzej-

me, miłe czy szorstkie, poprawne i niepoprawne; mój głos,

* Przedruk za zezwoleniem Celestial Arts. Tekst nosi tytuł I Am Me (Jestem sobą).

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/

38 ______________________ Rodzina ______________________

donośny lub łagodny; i wszystkie moje czyny w stosunku do

innych i do mnie samej.

Do mnie należą moje fantazje, marzenia, nadzieje i lęki.

Do mnie należą moje triumfy i sukcesy, moje porażki i błędy.

Ponieważ to wszystko należy do mnie, jestem w stanie

dogłębnie poznać siebie. A dzięki temu - darzyć siebie miłoś-

cią i żywić przyjazne uczucia w stosunku do każdej swojej części.

Mogę sprawić, aby wysiłek całej mojej osoby miał na celu moje

dobro.

Istnieją takie aspekty mojej osobowości, które są dla mnie

zagadkowe i nieznane. Ale dopóki darzę siebie miłością, mogę

z odwagą i nadzieją próbować wyjaśniać to, czego nie rozu-

miem, i poszukiwać sposobów lepszego poznania siebie samej.

Jakkolwiek wyglądam i brzmię, cokolwiek mówię i robię,

myślę lub czuję w danym momencie, to jestem ja. Wszystko to

jest autentyczne i ukazuje moją sytuację w danej chwili.

Kiedy spoglądam w przeszłość na to, jak wyglądałam

i brzmiałam, co robiłam i mówiłam, czułam i myślałam, mogę

uważać, że niektóre elementy nie pasują do całości. Mogę je

odrzucić i stworzyć w ich miejsce nowe.

Jestem w stanie patrzeć, słuchać, czuć, myśleć, mówić

i działać. Mam narzędzia niezbędne, aby przetrwać, aby na-

wiązywać kontakty z innymi, aby być twórcza, wprowadzać

sens i ład w świecie, wśród ludzi i rzeczy, które są na zew-

nątrz mnie.

Należę do siebie i dlatego też mogę sobą kierować.

Jestem sobą i jestem w porządku.

ROZDZIAŁ 3

Poczucie własnej wartości:

źródło energii jednostki

Wyobraźmy sobie, że każdy z nas ma ośrodek mocy odpowiedzialny

za utrzymanie nas przy życiu, który łączy się z kosmicznym źródłem

mocy. Każdy taki ośrodek wytwarza własną życiową energię. Czerpie

ją z naszego oddechu, dzięki któremu podłączeni jesteśmy do central-

nego źródła energii. Bez oddychania nie ma życia.

To energetyczne centrum posiada wiele czujników, które kontro-

lują poziom energii danej osoby, jakość tej energii i cele, na które

zostaje ona przeznaczona. Wyobraźmy sobie ponadto, że czujniki to

są kontrolowane przez naszą wiedzę i nasze uczucia, jakie żywimy do

samych siebie. Język naszego ciała i działania, które podejmujemy,

odzwierciedlają nasze myśli i emocje. Jeżeli kochamy i cenimy siebie,

to poziom naszej energii wzrasta. Gdy korzystamy z tej energii w po-

zytywny i harmonijny sposób, kształtując naszą osobowość jako

sprawnie działający system, tworzymy silne podstawy, dzięki którym

możemy w twórczy, realistyczny i pełen współczucia sposób rozwiązy-

wać życiowe problemy.

Innymi słowy: „Kiedy lubię siebie i dobrze się ze sobą czuję, naj-

prawdopodobniej będę funkcjonować w życiu, opierając się na ucz.ci-

wości, godności, sile, miłości i rzeczywistości". Tak jest w wypadku

wysokiej samooceny.

Z drugiej strony, jeżeli dana osoba odczuwa w stosunku do siebie

negatywne emocje - dezaprobatę, wstręt, czuje się ograniczona - jej

energia ulega rozproszeniu i fragmentacji. Osobowość takiego czło-

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: