wplyw drzew na zdrowie.pdf

Ryszard Kostuch

AR Kraków

DRZEWA I KRZEWY WPŁYWAJĄCE NA LUDZKIE ZDROWIE

Od zamierzchłych czasów drzewa intrygowały i pasjonowały człowieka.

Wynikało to zarówno z ich gigantycznych rozmiarów, długowieczności,

niezwykłych walorów użytkowych oraz swoistego piękna podlegającego

sezonowym zmianom [Kostuch 2002].

Podziw, który odczuwał człowiek dla drzew przeszedł z kolei w wierzenia

kultowe. Zaczęto im oddawać po prostu cześć boską i wierzyć w ich

nadzwyczajne moce, pomocne człowiekowi w przeróżnych sytuacjach

życiowych. I tak np. za takie tajemnicze drzewa [Kostuch 1996], którym

oddawano prawie boską cześć uważano dęby, lipy, klony, platany, wiązy,

brzozy, miłorzęby, jesiony, buki, sosny, a nawet topole i wierzby o dużych

rozmiarach. Przypisywano też poszczególnym drzewom specyficzne

właściwości, które miały w rozmaity sposób oddziaływać na ludzi i ich losy.

Duże możliwości oddziaływania przypisywano dębom. Ze względu na ich

niezwykłe rozmiary, długowieczność i twardość drewna były one symbolem siły

życiowej, ale też mądrości, rozwagi, stateczności, potęgi i nie uległości w walce.

Dlatego pod dębami odbywano sądy, narady wojenne, podejmowano ważne i

trudne decyzje, honorowano bohaterów wojennych wieńcami z liści dębowych,

odbierano przysięgi i udzielano śluby [Hereźniak 2000]. Lasy dębowe

(dąbrowy) lub nawet niewielkie skupienia drzew dębowych nazywano świętymi

gajami, które również totemicznie czczono [Kostuch 1996] i zabraniano

wycinania. W zadrzewieniach przydomowych i w założeniach parkowych przy

rezydencjach dworskich i pałacowych dęby zajmowały zawsze poczesne

miejsce i sadzone były zazwyczaj na polanach widokowych w wyraźnych

odległościach od pozostałych drzew, co uwidaczniało ich monumentalność i

- 2 -

piękno.

Kultowym uznaniem od najdawniejszych czasów obdarzano też wiekowe

lipy. Były one zawsze symbolem ładu, dobroci, spokoju i zdrowia, co

prawdopodobnie wynikało stąd, że w czasie kwitnienia przybierały one złotawy

wygląd, pachniały miodem i rozbrzmiewały pszczelim brzęczeniem.

Uzyskiwany z ich kwiatów przez pszczoły miód lipowy miał też właściwości

terapeutyczne w przeziębieniach o czym się stosunkowo szybko przekonywano.

Skupiska drzew lipowych również uważano za święte gaje i traktowano z

taką samą pieczołowitością jak święte gaje dębowe [Hereźniak 2000}.

Korony drzew lipowych dzięki gęstemu ulistnieniu dostarczają w czasie

słonecznych dni letnich upragnionego cienia oraz miłego aromatu roztaczanego

wokół drzewa w pogodne ciepłe wieczory. Dlatego były też magnesem

przyciągającym ludzi do wypoczynku po dziennych trudach. Nawet już

krótkotrwałe przebywanie pod lipą sprzyja regeneracji sił fizycznych i

psychicznych oraz usposabia człowieka pozytywnie do życia. Dlatego od

najdawniejszych już czasów lipy towarzyszyły człowiekowi w miejscach

zamieszkania. Sadzono je masowo w parkach przypałacowych miejskich i

wiejskich, w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań dworskich i włościańskich.

Obsadzano nimi drogi, aleje parkowe i wiele innych otoczeń siedzib i szlaków

komunikacyjnych [Janeczko i Kostuch 1983, Kostuch i Maślanka 2004]. Oprócz

podanych powyżej powodów, tak pospolite sadzenie lip miało także i inne

aspekty, a szczególnie gospodarcze. Drzewa te bowiem dostarczają bardzo

cennego miodu, a także miękkiego drewna przydatnego dla sztuki rzeźbiarskiej.

Terapeutyczne właściwości kwiatu lipowego spowodowały też, że stał się on

cennym surowcem farmakologicznym.

Do rodzimych drzew o totemicznym znaczeniu zaliczano również buk,

wiąz, klon, topolę, jesion i wierzbę, a z nie rodzimych przede wszystkim platan i

- 3 -

miłorząb.

Oddziaływanie drzew i krzewów na zdrowie

Oddziaływanie drzew i krzewów na ludzkie zdrowie jest bardzo różne i

wielopłaszczyznowe. Przejawia się ono przez natlenianie dolnych warstw

atmosfery, zwiększanie wilgotności powietrza, wydzielanie bakteriobójczych

fitoncydów, lotnych związków eterycznych i aromatycznych, ujemną

jonizację powietrza, oddziaływania estetyczne, dostarczanie cienia, owoców

oraz rozmaitych surowców farmakologicznych.

Na wzrost zawartości tlenu w powietrzu atmosferycznym wpływają

wszystkie rośliny chlorofilowe, które uczestniczą w procesie fotosyntezy. Do

uprzywilejowanych pod tym względem należą jednak drzewa i krzewy, które

odznaczają się dużymi przyrostami biomasy, a szczególnie światłolubne, u

których proces fotosyntezy przebiega z większą intensywnością. Z licznych

badań prowadzonych w tym zakresie na świecie wynika, że z 1 m 2 powierzchni

liściowej drzew i krzewów dostaje się do powietrza atmosferycznego w ciągu

okresu wegetacyjnego od 0,5 do ponad 1 kg czystego tlenu (O 2 ). Przeliczając to

na całą powierzchnię liści występujących na omawianych roślinach nie trudno

zrozumieć jak wydajnymi wytwórniami tlenu są drzewa i krzewy w środowisku

przyrodniczym. Wielkość wydzielanego tlenu przez drzewa i krzewy jest przede

wszystkim ich cechą gatunkową, chociaż nie znaczy to wcale, że nie mają też na

to wpływu warunki środowiskowe, jakimi są: wilgotność siedlisk, ich zasobność

w biogeny, nasłonecznienie i oczywiście stężenie dwutlenku węgla (CO 2 ) i

siarki (SO 2 ) w powietrzu atmosferycznym. Do drzew i krzewów dostarczających

do powietrza atmosferycznego największe ilości tlenu należą: bez lilak (1,2

kg/m liści), buk pospolity (1,0 kg), klony (1,0 kg), robinia akacjowa (1,1 kg),

- 4 -

wierzba płacząca (1,0 kg), wierzba krucha i dąb (0,8 kg), lipa i jesion (0,7 kg).

Podobne ilości wydzielają drzewa szpilkowe (sosna, świerk i modrzew), a

nieco mniejsze jodła. Nasuwa się przy tym pytanie, jaki to ma związek z

ludzkim zdrowiem? Odpowiedź jest prosta i jednoznaczna – bardzo duży.

Zwiększenie bowiem zawartości tlenu w powietrzu atmosferycznym poprawia

samopoczucie i stan zdrowotny organizmów zwierzęcych oraz samego

człowieka. Przebywanie w pobliżu drzew i krzewów intensywnie produkujących

tlen jest więc bardzo wskazane, gdyż przyczynia się do wzmocnienia i bardziej

prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Szczególnie duże znaczenie mają drzewa w aglomeracjach miejsko -

przemysłowych, gdzie powietrze jest nie tylko zanieczyszczone gazami

cieplarnianymi, ale też pyłami dyspersyjnymi, do usuwania których z powietrza

szczególnie przydatne są drzewa.

O mechaniźmie oczyszczania powietrza atmosferycznego z pyłów

atmosferycznych powiemy nieco więcej przy nawilżaniu powietrza

atmosferycznego przez rosnące drzewa i krzewy. Powietrze atmosferyczne może

zawierać mniejsze lub większe ilości pary wodnej, od czego zależy jego

wilgotność. Wilgotność powietrza jest czynnikiem o dużym znaczeniu dla

zdrowia i funkcjonowania organizmów żywych. Szkodliwa dla zdrowia jest

zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża wilgotność powietrza atmosferycznego.

Zarówno w miastach, jak też i innych terenach zabudowanych, które

stosunkowo łatwo nagrzewają się od słońca, wilgotność powietrza ulega

zmniejszeniu. W takich warunkach ludzie i zwierzęta nie czują się dobrze i

stosunkowo łatwo ulegają osłabieniu. Do poprawy wilgotności przyczyniają się

wówczas najlepiej drzewa. Można je porównać do pomp ssąco – tłoczących,

które pobraną z ziemi wodę wprowadzają przez transpirację do powietrza

atmosferycznego. A, że nie są to bagatelne ilości świadczą o tym liczne wyniki

- 5 -

badań przeprowadzonych w różnych warunkach środowiskowych. Ogólnie

można powiedzieć, że jedno drzewo (buk, dąb, jesion czy lipa) liczące

kilkadziesiąt lat, wytranspirowuje w ciągu sezonu wegetacyjnego do atmosfery

kilkaset litrów wody.

Wytranspirowana przez omawiane rośliny woda powodując wzrost

uwilgotnienia dolnych warstw powietrza atmosferycznego poprawia nie tylko

warunki bytowe żyjących w danych warunkach ludzi i zwierząt, ale też

przyczynia się do oczyszczenia atmosfery ze znajdujących się w niej pyłów

dyspersyjnych. W warunkach bowiem zwiększonej wilgotności powietrza na

unoszących się w powietrzu pyłach stanowiących tzw. jądra kondensacji skrapla

się woda, która powoduje wzrost ciężaru pyłów i przyspieszone ich opadanie

grawitacyjne na powierzchnię ziemi. W ten sposób powietrze ulega

samooczyszczeniu. Drzewa i krzewy oczyszczają też powietrze atmosferyczne z

pyłów dyspersyjnych w sposób czysto mechaniczny. Wraz z ruchem powietrza

atmosferycznego znajdujące się w nim pyły dyspersyjne ulegają

przemieszczaniu się w kierunku wiejących wiatrów. Jeżeli więc na drodze ruchu

powietrza znajdą się drzewa i krzewy to ich gałęzie i liście stanowiąc pewnego

rodzaju przeszkodę zmniejszają szybkość ruchu powietrza. W takich warunkach

słabnie siła unoszenia i pyły dyspersyjne opadają na dół. Spadają również te

pyły, które niesione przez prąd powietrza uderzają w gałęzie i liście.

Wszystkie wymienione sposoby oddziaływania drzew i krzewów na

oczyszczanie powietrza z pyłów dyspersyjnych są na ogół bardzo skuteczne,

gdyż na terenie zadrzewionym i zakrzaczonym wytrącają w ciągu roku od

kilkunastu do kilkudziesięciu ton pyłów na 1 ha -1 . Dowodzi to najlepiej jak dużą

rolę odgrywają drzewa w poprawie czystości powietrza, co dla zdrowia ludzi i

zwierząt absolutnie nie jest bez znaczenia.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: