91E0_Legi_wierzbowe_topolowe_olszowe_i_jesionowe(3).pdf

*¸´gi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe

*¸´gi wierzbowe,

topolowe, olszowe

i jesionowe

( Salicetum albae,

Populetum albae,

Alnenion glutinoso-

-incanae, olsy êródliskowe)

Definicja ta niemal dok∏adnie obejmuje:

• Lasy ∏´gowe z klasy Querco-Fagetea , rz´du Fagetalia

sylvaticae , zwiàzku Alno-Ulmion i podzwiàzku Alnenion

glutinoso-incanae (ale nie podzwiàzku Ulmenion mino-

ris , gdy˝ umieszczone w nim drzewostany stanowià od-

r´bnà jednostk´ 91F0).

• Lasy ∏´gowe z klasy Salicetea purpureae , rz´du Saliceta-

lia purpureae , zwiàzku Salicion albae .

W∏àczono tu tak˝e nizinne lasy olszowe obszarów êródli-

skowych, chocia˝ z syntaksonomicznego punktu widzenia

nie stanowià jednolitej grupy, a niektóre ich postaci powin-

ny byç klasyfikowane jako fitocenony z klasy Alnetea gluti-

nosae , ze wzgl´du na przewag´ w nich gatunków olso-

wych nad lasowymi z Querco-Fagetea . Niezale˝nie od sys-

tematycznego uj´cia, ekologiczne zwiàzki tych ekosyste-

mów z p∏ynàcà wodà i dolinami rzecznymi uprawniajà do

takiego rozwiàzania.

W jednostce 91E0 nie uj´to przyba∏tyckich ∏´gów opisa-

nych przez H. Piotrowskà jako zespó∏ Pruno-Fraxinetum ze

zwiàzku Alno-Ulmion i podzwiàzku Alnenion glutinoso-in-

canae . W ekologii tych lasów podstawowà rol´ wydajà si´

odgrywaç czynniki zwiàzane z nadmorskim po∏o˝eniem

drzewostanów, w tym z dynamikà wydm. Lasy takie powin-

ny byç postacià siedliska przyrodniczego 2180.

Biocenozy, wchodzàce w sk∏ad tak doprecyzowanego typu

91E0, wyst´pujà w ca∏ej Polsce. W projektowanej sieci Na-

tura 2000 sà obecne w wi´kszoÊci jej obiektów.

Biotopy omawianej grupy majà wysokà wartoÊç przyrodniczà.

Jako podstawowy element nadrzecznych krajobrazów roÊlin-

nych majà wp∏yw na retencj´ wód i funkcjonowanie korytarzy

ekologicznych sieci hydrograficznej. Wszystkie odznaczajà si´

ponadprzeci´tnym bogactwem zwiàzanej z nimi flory i fauny.

*91E0

Siedlisko priorytetowe

Kod Physis: 44.13, 44.2 44.3, 44.911 (cz´Êciowo).

A. Opis g∏ównego typu

siedliska przyrodniczego

Definicja

Ten typ siedliska przyrodniczego obejmuje nadrzeczne lasy: ol-

szynki olszy szarej, olszowe, jesionowe, wierzby bia∏ej i kruchej

oraz topoli bia∏ej i czarnej. Wyst´pujà one w ca∏ej Polsce, przy

czym miejscami sà reprezentowane przez rozmaite podtypy.

Podzia∏ na podtypy

Charakterystyka

Zamieszczony ni˝ej podzia∏ siedliska przyrodniczego 91E0

na podtypy nawiàzuje do polskiej tradycji fitosocjologicznej

i do wyró˝nianych w Polsce zespo∏ów ∏´gów. Nie wyodr´b-

niono zbiorowiska Stellario-Alnetum opisanego z dolin

szybko p∏ynàcych rzek i strumieni krajobrazów m∏odo-

glacjalnych (strukturà nawiàzujàcego do nizinnych drze-

wostanów jesionowo-olszowych Fraxino-Alnetum ), ze

wzgl´du na wyst´powanie postaci przejÊciowych mi´dzy ty-

mi typami lasu i trudnoÊci ich identyfikacji w terenie. Nie

uj´to te˝ asocjacji Astrantio-Fraxinetum , praktycznie u nas

nieudokumentowanej.

Wymienione lasy wykszta∏cajà si´ na glebach zalewanych

wodami rzecznymi, o wysokim poziomie wód gruntowych,

g∏ównie klasyfikowanych jako pobagienne lub nap∏ywowe

aluwialne. Zgodnie z definicjà nale˝y tu kilka istotnie ró˝-

niàcych si´ podtypów drzewostanów, a mianowicie od je-

sionowo-olszowych na obszarach êródlisk i zwiàzanych

z nimi cieków, przez olszowe w dolinach szybko p∏ynàcych

rzek, olszyny nad wolno p∏ynàcymi strumieniami, górskie

olszynki olszy szarej, po nadbrze˝ne lasy wierzbowe i topo-

lowe nad du˝ymi rzekami.

Przyj´to nast´pujàcy podzia∏ na podtypy:

*91E0-1 ¸´g wierzbowy Salicetum albae wraz z wikli-

nami nadrzecznymi Salicetum triandro-viminalis

*91E0-2 ¸´g topolowy Populetum albae

*91E0-3 Ni˝owy ∏´g jesionowo-olszowy Fraxino-Al-

netum

*91E0-4 èródliskowe lasy olszowe na ni˝u (grupa niejed-

norodna fitosocjologicznie, zbiorowiska ujmo-

203

Lasy i bory

*91E0

wane jako Cardamino-Alnetum glutinosae lub

êródliskowe podzespo∏y Fraxino-Alnetum )

91E0-5 Podgórski ∏´g jesionowy Carici remotae-

-Fraxinetum

91E0-6 Nadrzeczna olszyna górska Alnetum incanae

91E0-7 Bagienna olszyna górska Caltho laetae-Al-

netum

Podtyp 91E0-4, jako jednostka fitosocjologicznie niejedno-

rodna, w powy˝szym podziale nie zosta∏ umiejscowiony.

Bibliografia

BORYSIAK J. 1994. Struktura aluwialnej roÊlinnoÊci làdowej Êrod-

kowego i dolnego biegu Warty. Wyd. Nauk. UAM, Biologia

52, Poznaƒ, s. 258.

MATUSZKIEWICZ J. 1976. Przeglàd fitosocjologiczny zbiorowisk

leÊnych Polski. Cz. 3. Lasy i zaroÊla ∏´gowe. Phytocoenosis,

5(1) Warszawa – Bia∏owie˝a, s. 66.

MATUSZKIEWICZ J. M. 1996. Opracowanie sk∏adów gatunkowych

drzewostanów w poszczególnych fazach rozwojowych w zale˝-

noÊci od: typu siedliskowego lasu, zespo∏u roÊlinnego i regionu.

Mscr., Departament Ochrony Przyrody Ministerstwa Ârodowiska.

MATUSZKIEWICZ J. M. 2002. Zespo∏y leÊne Polski. Wyd. Nauk.

PWN, ss. 358. Warszawa.

MATUSZKIEWICZ W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbioro-

wisk roÊlinnych Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 537.

SOKO¸OWSKI A. W., KLICZKOWSKA A., GRZYB M. 1997. Okre-

Êlenie jednostek fitosocjologicznych wchodzàcych w zakres

siedliskowych typów lasu. Prace IBL B 32, s. 55.

SIEDLISKOWE PODSTAWY HODOWLI LASU. 2004. Za∏àcznik

nr I do Zasad Hodowli i U˝ytkowania Lasu Wielofunkcyjne-

go. Dyrekcja Generalna Lasów Paƒstwowych.

TOMIA¸OJå L., DYRCZ A. 1993. Przyrodnicza wartoÊç du˝ych

rzek i ich dolin w Polsce w Êwietle badaƒ ornitologicznych. W:

Tomia∏ojç L. (red.) Ochrona przyrody i Êrodowiska w doli-

nach nizinnych rzek Polski. Inst. Ochr. Przyr. PAN.

Umiejscowienie siedliska w pol-

skiej klasyfikacji fitosocjologicznej

klasa Salicetea purpureae aluwialne ∏´gi i wikliny

rzàd Salicetalia purpureae

zwiàzek Salicion albae aluwialne ∏´gi

zespo∏y:

Salicetum albae ∏´g wierzbowy

Populetum albae ∏´g topolowy

Klasa Querco-Fagetea lasy liÊciaste

Rzàd Fagetalia sylvaticae mezo- i eutroficzne lasy li-

Êciaste

Zwiàzek Alno-Ulmion ∏´gi

Podzwiàzek Alnenion glutinoso-incanae

Zespo∏y:

Fraxino-Alnetum ni˝owy ∏´g jesionowo-

-olszowy

Carici remotae-Fraxinetum podgórski

∏´g jesionowy

Alnetum incanae nadrzeczna olszyna gór-

ska

Caltho-Alnetum bagienna olszyna górska

Janina Borysiak, Pawe∏ Pawlaczyk

204

*¸´gi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe

B. Opisy podtypów

Odmiany

W Êrodkowych i dolnych biegach wi´kszych rzek Salicetum

albae rozwija si´ w dwóch podzespo∏ach – S. a. rorippeto-

sum amphibiae i S. a. typicum . Fitocenozy pierwszego

z nich, szerzej rozpowszechnionego, notuje si´ na madach

wilgotniejszych i ˝yêniejszych od drugiego; m.in. w najni˝ej

po∏o˝onych rejonach aluwiów wypuk∏ych stron zakoli me-

andrów, wokó∏ przymulisk, w obni˝eniach za wa∏ami przy-

korytowymi, na brzegach starorzeczy i w g∏´bszych smu-

gach w obr´bie równin zalewowych. Zwykle sà bogatsze

w gatunki zwiàzane z nadrzecznymi namuliskami ( Bidente-

tea ), szuwarami ( Phragmitetea ) i ∏àkami ( Molinio-Arrhena-

theretea ). Z obszarów, gdzie procesy madotwórcze wspó∏-

wyst´pujà z bagiennymi, zosta∏ opisany podzespó∏ S.a.

phragmitetosum . Wyró˝nia go obecnoÊç: olszy czarnej Al-

nus glutinosa , turzycy b∏otnej Carex acutiformis , przytulii

b∏otnej Galium palustre , kosaçca ˝ó∏tego Iris pseudacorus ,

trzciny pospolitej Phragmites australis , psianki s∏otkogórz

Solanum dulcamara i in. W obr´bie pastwisk mo˝na obser-

wowaç m∏odociane (juwenilne) postaci ∏´gu.

*91E0

*Nadrzeczy ∏´g wierzbowy

Salicetum albae

Siedlisko priorytetowe

Kod Physis: 44.13

Cechy diagnostyczne

Cechy obszaru

¸´g wierzbowy Salicetum albae wykszta∏ca si´ na terasach

zalewowych dolin du˝ych i Êrednich rzek, gdzie zachodzà

procesy madotwórcze, a gleby cechuje odpowiednio wyso-

ki poziom wody gruntowej. Jego siedliska zwykle przylega-

jà do koryta w∏aÊciwego. Sà nisko po∏o˝one w stosunku do

nurtu, podsiàkajà wodami korytowymi, sà najcz´Êciej pod-

tapiane, a po powodzi najpóêniej ods∏aniane, zarazem

najsilniej namulane. Jest to strefa najwilgotniejszych i naj-

˝yêniejszych mad.

Mo˝liwe pomy∏ki

Nie ma mo˝liwoÊci pomy∏ki z innym zbiorowiskiem leÊnym.

Z Salicetum albae nie mo˝na uto˝samiaç drzewostanów

z udzia∏em wierzb na obrze˝ach jezior i stawów rybnych.

Fizjonomia i struktura zbiorowiska

Jest to las, którego fizjonomi´ okreÊlajà drzewiaste wierzby

– bia∏a Salix alba i krucha S. fragilis , charakterystyczne dla

Salicetum albae . Na pogórzu ta druga jest cz´stsza. Flory-

styczny zràb tworzà gatunki nast´pujàcych klas: Salicetea

purpureae, Bidentetea, Phragmitetea, Molinio-Arrhenathere-

tea oraz Artemisietea (przede wszystkim Convolvuletalia se-

pium ). W dojrza∏ej fazie rozwojowej lasu zwarcie drzewosta-

nu zwykle dochodzi do 60–80 %, warstwa krzewów jest s∏a-

bo rozwini´ta, a pokrycie runa waha si´ w granicach

70–100%. Stadia inicjalne cechuje cz´sto du˝e podszycie

z udzia∏em wierzb, przewa˝nie trójpr´cikowej Salix triandra ,

b´dàcych reliktem po wiklinach nadrzecznych. Nigdy nie

wykszta∏ca si´ warstwa mszysta. Swoistà cechà ∏´gu jest wy-

st´powanie, na jego obrze˝u, welonowych okrajków

z udzia∏em roÊlin wijàcych si´: kielisznika zaroÊlowego Caly-

stegia sepium , kanianki pospolitej Cuscuta europaea , k.

wielkiej C. lupuliformis i rdestówki zaroÊlowej Fallopia dume-

torum . W p∏atach Êrednio wyst´puje 15–30 gatunków.

Identyfikatory fitosocjologiczne

Zwiàzek Salicion albae

Zespó∏ Salicetum albae ∏´g wierzbowy (syn. Salici-Po-

puletum p.p., Salicetum albo-fragilis )

Dynamika roÊlinnoÊci

Spontaniczna

Nadrzeczny ∏´g wierzbowy jest trwa∏ym ekosystemem le-

Ênym. W klasyfikacji syngenetycznej jest zespo∏em autoge-

nicznym naturalnym perdochorycznym. Oznacza to, ˝e wy-

kszta∏ca si´ pod wp∏ywem czynników ca∏kowicie niezale˝-

nych od cz∏owieka i przewa˝nie antropogenicznie zmniej-

szajàcych swój zasi´g, utrzymujàcych si´ na siedliskach

niezdegradowanych.

Lokalnie na dynamik´ ekosystemu wp∏ywa bóbr europej-

ski, zgryzajàc wierzby. W skrajnych przypadkach dochodzi

do ca∏kowitego zniszczenia drzewostanu, rozwoju roÊlin-

noÊci zast´pczej o charakterze por´bowym, nierzadko zio-

∏oroÊli z udzia∏em Êwiat∏o˝àdnych neofitów migrujàcych

wzd∏u˝ rzeki.

Reprezentatywne gatunki

Obok wierzb bia∏ej Salix alba i kruchej S. fragilis do

wzgl´dnie sta∏ych sk∏adników ∏´gu nale˝à: kielisznik za-

roÊlowy Calystegia sepium , przytulia lepczyca Ga-

lium aparine , tojeÊç pospolita Lysimachia vulgaris ,

mozga trzcinowata Phalaris arundinacea , rzepicha

ziemnowodna Rorippa amphibia , jaskier roz∏ogo-

wy Ranunculus repens , je˝yna sina Rubus caesius ,

wierzba trójpr´cikowa Salix triandra , ˝ywokost le-

karski Symphytum officinale i pokrzywa zwyczajna

Urtica dioica . Pokrzywa i je˝yna cz´sto tworzà facje.

Powiàzana z dzia∏alnoÊcià cz∏owieka

Na siedliskach ∏´gu wierzbowego cz´sto sà obecne wikliny

nadrzeczne Salicetum triandro-viminalis , zast´pujàce an-

tropogenicznie przeobra˝one drzewostany Salicetum al-

bae . Stanowià one stadium sukcesji bezpoÊrednio poprze-

dzajàce rozwój ∏´gu wierzbowego. Blisko koryta ewolucja

205

Lasy i bory

*91E0

ta jest hamowana sp∏ywem kry ∏amiàcej juwenilne osobni-

ki Salix alba i S. fragilis .

Znaczenie ekologiczne

i biologiczne

Siedliska przyrodnicze zale˝ne

lub przylegajàce

Drzewostany ∏´gu i wiklin pe∏nià liczne funkcje ekologicz-

ne. Do najwa˝niejszych nale˝à: udzia∏ w procesie glebo-

twórczym (m.in. tworzenie próchnicy o wi´kszej zdolnoÊci

retencyjnej ani˝eli piaszczyste aluwia), generowanie wyjàt-

kowo du˝ej ró˝norodnoÊci gatunkowej – w rzecznym kory-

tarzu ekologicznym, retencjonowanie wód, wyd∏u˝anie

obiegu wody w krajobrazie, regulowanie sp∏ywów, zmniej-

szanie zagro˝enia powodziowego, wyrównywanie pozio-

mu wód gruntowych w czasie, oczyszczanie wód po-

wierzchniowych i podziemnych, kszta∏towanie klimatu

(w tym ∏agodzenie kontynentalizmu), zatrzymywanie rumo-

wiska rzecznego, dzia∏alnoÊç przeciwerozyjna, tworzenie

strefy buforowej mi´dzy terenami intensywnego rolnictwa

a rzekà (redukcja sp∏ywu biogenów, w tym azotanów).

Drzewostany Salicetum albae sà przestrzennie powiàzane

z dwoma typami siedlisk, olsu Carici elongatae-Alnetum i∏´-

gu topolowego Populetum albae . Do zbiorowisk bezpoÊred-

nio sàsiadujàcych z ∏´giem wierzbowym najcz´Êciej nale˝à

wikliny nadrzeczne Salicetum triandro-viminalis , a tak˝e ró˝-

nego typu zespo∏y zio∏oroÊli okrajkowych, jak: kanianki wiel-

kiej Achilleo salicifoliae-Cuscutetum lupuliformis , ostu k´-

dzierzawego Carduo crispi-Rubetum caesii , kanianki euro-

pejskiej Convolvulo sepium-Cuscutetum europaeae , manny

mielec Glycerietum maximae , mozgi trzcinowatej Phalaride-

tum arundinaceae , wyczyƒca kolankowatego Ranunculo re-

pentis-Alopecuretum geniculati , starca nadrzecznego Sene-

cionetum fluviatilis , arcydzi´gla Soncho palustris-Archangeli-

cetum litoralis ; z∏o˝onych z gatunków geograficznie obcych

– astra lancetowatego Calystegio-Asteretum lanceolati, rde-

stu ostrokoƒczystego Polygonetum cuspidati, rudbekii i na-

w∏oci Rudbeckio-Solidaginetum oraz kolczurki klapowanej

Sicyo-Echinocystietum lobatae.

Gatunki z za∏àcznika II Dyrektywy

Siedliskowej

Obserwowane sà ˝eremia bobra europejskiego Castor fi-

ber w drzewostanach ∏´gu wierzbowego, a tak˝e Êlady by-

towania wydry Lutra lutra , a nad Wis∏à rysia Lynx lynx , in-

trodukowanego w Kampinoskim Parku Narodowym. Nad

Êrodkowà Wis∏à, w pobli˝u Modlina, mo˝na spotkaç nieto-

perze – mopka Barbastella barbastellus , nocka ∏ydkow∏o-

sego Myotis dasycneme oraz nocka du˝ego Myotis myotis ,

zalatujàce z fortyfikacji.

Rozmieszczenie geograficzne

i mapa rozmieszczenia

Salicetum albae wyst´puje w ca∏ym kraju jako zbiorowisko

azonalne we wszystkich p∏askodennych dolinach rzek

i potoków, posiadajàcych ∏o˝ysko (koryto wód powodzio-

wych), w obr´bie którego zachodzi proces madotwórczy,

a gleby majà odpowiednià wilgotnoÊç. Swym zasi´giem

obejmuje ca∏y ni˝, od wybrze˝a Ba∏tyku po wi´ksze poto-

ki górskie, mniej wi´cej do: 600 m n.p.m. w Bieszczadach

Zachodnich i PaÊmie Policy, 670 m w Beskidzie Wyspo-

wym, 850 m w Gorcach, a na Podhalu do 880 m.

Gatunki z za∏àcznika I Dyrektywy Ptasiej

Zimorodek Alcedo atthis , dzi´cio∏ Êredni Dendrocopos me-

dius , ˝uraw Grus grus , bàczek Ixobrychus minutus , gàsio-

rek Lanius collurio , podró˝niczek Luscinia svecica , kania

czarna Milvus migrans , k. ruda M. milvus , jarz´batka Sylvia

nisoria , orlik krzykliwy Aquila pomarina , i mucho∏ówka

bia∏oszyja Fecedula albicollis .

Stany, w jakich znajduje si´

siedlisko

Stany uprzywilejowane

Uprzywilejowanymi postaciami sà wszystkie fitocenozy Sa-

licetum albae wykszta∏cone pod wp∏ywem naturalnego re-

˝imu hydroekologicznego, bez udzia∏u antropofitów.

Inne obserwowane stany

W obr´bie pastwisk cz´ste sà degeneracyjne postaci ze-

spo∏u Salicetum albae ze spasionym runem, wyró˝niajàce

si´ wi´kszà rolà (w stosunku do typowych) gatunków z Tri-

folio-Plantaginetalia i Stellarietea mediae . RównoczeÊnie

jest te˝ zgryziona zio∏oroÊlowa roÊlinnoÊç okrajkowa takich

drzewostanów.

Fitocenozy ∏´gu wierzbowego nierzadko sà kolonizowane

przez inwazyjne kenofity, g∏ównie pochodzenia pó∏nocno-

amerykaƒskiego. Ekspansywne antrofity tworzà jednoga-

206

*¸´gi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe

tunkowe agregacje lub ksenospontaniczne zespo∏y roÊlin-

ne (cz´sto w ekotonach drzewostanów), a tak˝e wnikajà do

wn´trza p∏atów Salicetum albae . Do takich aluwialnych

neofitów nale˝à m.in.: klon jesionolistny Acer negundo ,

aster lancetowaty Aster lanceolatus , a. nowoangielski A.

novae-angliae , a. nowobelgijski A. novi-belgii , a. wierzbo-

listny A. x salignus , a. drobnokwiatowy A. tradescantii ,

uczep zwodniczy Bidens connata , u. amerykaƒski B. fron-

dosa , kolczurka klapowana Echinocystis lobata , mi∏ka

ow∏osiona Eragrostis pilosa , przymiotno bia∏e Erigeron an-

nuus , niecierpek gruczo∏owaty Impatiens glandulifera , topi-

nambór Helianthus tuberosus , rdestowiec ostrokoƒczysty

Reynoutria japonica , rudbekia naga R. laciniata , naw∏oç

kanadyjska Solidago canadensis , n. póêna S. gigantea , n.

wàskolistna S. graminifolia oraz rzepieƒ w∏oski Xanthium

albinum . W efekcie neofityzacji nast´puje obni˝enie natu-

ralnej ró˝norodnoÊci gatunkowej.

tacja ∏´gów przez sieç dolinnych dróg gruntowych do

zwózki siana.

Potencjalnym zagro˝eniem dla ∏´gów jest stosowanie arty-

ku∏u 83.1. Prawa wodnego, który mówi, ˝e na obszarach

zagro˝enia powodzià, w szczególnoÊci na mi´dzywalu,

mo˝e byç nakazane usuni´cie drzew i krzewów.

¸´gi czasami bywajà wycinane z sàsiedztwa wa∏ów z uwagi na

mniejsze ssaki. ˚erujà one w drzewostanach wierzbowych,

a w pobliskich wa∏ach drà˝à nory, do których podczas powo-

dzi dostaje si´ woda i rozsadza nasyp. Likwidacja leÊnych ˝e-

rowisk powoduje spadek liczebnoÊci niepo˝àdanych ssaków,

a równoczeÊnie obni˝a zagro˝enie wa∏ów utratà szczelnoÊci.

Innym potencjalnym zagro˝eniem jest proponowanie,

w ró˝nego typu poradnikach, nasadzeƒ geograficznie

i ekologicznie obcej dendroflory. Posadzone na glebach ∏´-

gu wierzbowego mogà g∏´boko przeobraziç biotop. Arty-

ku∏ 120.1. Ustawy o ochronie przyrody zabrania wprowa-

dzania gatunków obcych do Êrodowiska przyrodniczego.

ZawodnoÊç technicznych Êrodków przeciwpowodziowych

zmusza do opracowywania zabezpieczeƒ przyjaznych Êro-

dowisku. Szuka si´ obszarów mogàcych pe∏niç rol´ od-

biorników wysokich wód. Kierowanie takich na siedliska ∏´-

gu wierzbowego jest dzia∏aniem pozytywnym.

*91E0

Tendencje do przemian w skali

kraju i potencjalne zagro˝enia

Drzewostany ∏´gu wierzbowego zachowa∏y tylko ma∏à cz´Êç

naturalnego zasi´gu, a jego siedliska uleg∏y g∏´bokim prze-

obra˝eniom, m.in. w gleby brunatnoziemne. G∏ównymi

przyczynami tego stanu sà: wyci´cie lasów i za∏o˝enie ∏àk

oraz pastwisk, usuwanie drzewostanów utrudniajàcych

sp∏yw wód powodziowych i tworzàcych zatory lodowe,

a tak˝e regulacje rzek i odci´cie wa∏ami od wp∏ywu powo-

dzi. Doprowadzi∏y one i nadal prowadzà do obni˝enia re-

tencji, zmniejszenia ˝yznoÊci gleb, a tak˝e braku poprzecz-

nej i pod∏u˝nej ekologicznej strefowoÊci na aluwiach.

Nadmierna eutrofizacja siedlisk ∏´gu, wywo∏ana zrzutami

Êcieków komunalnych, rolniczych i przemys∏owych do rzek,

zmieni∏a sk∏ad gatunkowy roÊlinnoÊci. Zmala∏a ró˝norod-

noÊç, na rzecz du˝ego udzia∏u roÊlin nitrofilnych.

Powa˝nà przyczynà degradacji jest budowa zbiorników za-

porowych, gromadzàcych wody powodziowe. Brak zale-

wów poni˝ej czo∏a zapory powa˝nie zmienia re˝im hydro-

ekologiczny na wybitnie niesprzyjajàcy biotopom Salicetum

albae . Obni˝a si´ Êredni wysoki przep∏yw, zwi´ksza liczba

dni w roku ze stanami niskimi, a w porach przeci´tnych

i suchych znaczàco spada poziom wód gruntowych;

w efekcie maleje wilgotnoÊç i ˝yznoÊç mad. Du˝e akweny

zaporowe g∏´boko ingerujà w procesy fluwialne, m.in.

ograniczajàc depozycj´ aluwiów poni˝ej pi´trzenia.

Lokalnie ∏´g zwi´ksza zasi´g. Obserwuje si´ inicjalne sta-

dia rozwojowe Salicetum albae , g∏ównie jako wynik porzu-

cania u˝ytków zielonych, niekiedy masowego, wywo∏ujàce-

go wtórnà sukcesj´.

W fitocenozach Salicetum albae , rozwini´tych nad brze-

gami rzek, ma miejsce presja w´dkarska (wydeptywanie

Êcie˝ek i stanowisk, przekopywanie runa, palenie ognisk,

pozostawianie odpadów), przejawiajàca si´ wnikaniem

gatunków synantropijnych. Podobny wp∏yw ma fragmen-

U˝ytkowanie gospodarcze

i potencja∏ produkcyjny

Zdecydowana wi´kszoÊç ∏´gów Salicetum albae wyst´puje

na gruntach prywatnych lub zarzàdzanych przez okr´gowe

dyrekcje gospodarki wodnej. W znikomym stopniu admini-

strujà nimi Lasy Paƒstwowe i wtedy ich gleby sà klasyfiko-

wane jako typ L∏ – las ∏´gowy, wariant C – silnie wilgotny

lub mokry. W przypadku tego wariantu sà w zasadzie u˝yt-

kowane jedynie siedliska ∏´gu jesionowo-olszowego. Sza-

cuje si´, ˝e ∏´gi nadrzeczne zajmujà w kraju 26,8 km 2 ,

z czego tylko cz´Êç przypada na wierzbowy.

Wykszta∏cajàce si´ spontanicznie lub pochodzàce z nasa-

dzeƒ zagajniki wierzbowe i wikliny sà wycinane na faszyn´

lub na opa∏. Efektem tego jest upraszczanie naturalnych

kompozycji gatunkowych. W celach nieprodukcyjnych

wierzby Salix alba i S. fragilis sà u˝ywane m.in. do stabili-

zowania zwydmionych piasków aluwialnych, nasadzeƒ

wiatrochronnych, fitomelioracji oraz urozmaicania otwar-

tych przestrzeni. Tradycjà, si´gajàcà wczesnego Êrednio-

wiecza, jest og∏awianie wierzb na tzw. mod∏´ polskà. Pier-

wotnie by∏o to ci´cie p´dów g∏ównie na opa∏, obecnie naj-

cz´Êciej dla estetycznych walorów krajobrazu.

Ochrona

Przypomnienie o wra˝liwych cechach

Warunkiem zachowania siedlisk Salicetum albae jest pod-

trzymanie procesów madotwórczych, a tak˝e zachowanie

odpowiedniego poziomu uwilgotnienia gleb.

207

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: