Biuletyn_7_2011.pdf

NR 7 (128)

lipiec 2011

cena 9 zł (w tym 5% VAT)

ISSN 1641-9561

numer indeksu 374431

nakład 9500 egz.

Dodatek: płyta DVD z filmem

„Podsłuchane życie”

BIULETYN

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

SOCJALIZM PO POLSKU

Fot. P. Życieński

ODDZIAŁY IPN

ADRESY I TELEFONY

BIAŁYSTOK

ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok

tel. 85 6645703

GDAŃSK

ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia

tel. 58 6606700

KATOWICE

ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice

tel. 32 6099840

KRAKÓW

ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków

tel. 12 4211100

LUBLIN

ul. Szewska 2, 20-086 Lublin

tel. 81 5363401

ŁÓDŹ

ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź

tel. 42 6162745

POZNAŃ

ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań

tel. 61 8356900

RZESZÓW

ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów

tel. 17 8606018

SZCZECIN

ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin

tel. 91 4849800

WARSZAWA

ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa

tel. 22 5261920

WROCŁAW

ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław

tel. 71 3267600

BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący, Marek Gałęzowski, Waldemar Grabowski,

Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Sebastian Ligarski, Agnieszka Łuczak, Filip Musiał,

Barbara Polak, Jan M. Ruman, Andrzej Sujka, Norbert Wójtowicz, Piotr Życieński

Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 22 4318374), jan.ruman@ipn.gov.pl

Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 22 4318375), barbara.polak@ipn.gov.pl

Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 22 4318339), andrzej.sujka@ipn.gov.pl

Piotr Życieński – fotograf (tel. 22 4318395), piotr.zycienski@ipn.gov.pl

sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 22 4318347), maria.wisniewska@ipn.gov.pl

Projekt graﬁ czny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;

łamanie: Wojciech Czaplicki; korekta: Anna Kaniewska

Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa

Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa

www.ipn.gov.pl

Druk: Drukarnia Wydawnictw Naukowych Sp. z o.o., ul. Wydawnicza 1/3, 92-333 Łódź

BIULETYN

N R 7 (128)

LIPIEC

2011

SPIS TREŚCI

ROZMOWY BIULETYNU

Misja się nie zmieniła. Z prezesem Instytutu Pamięci Narodowej

Łukaszem Kamińskim rozmawia Jan M. Ruman................................................ 2

KOMENTARZE HISTORYCZNE

Włodzimierz Suleja – Socjalizm po polsku ...................................................................... 15

Maciej Żuczkowski – Socjaliści polscy w „wojnie o całe jutro świata” .................... 20

Michał Trębacz – Bund – Międzynarodówka – PPS. Historia współzależności ..... 29

Adam Dziuba – Socjaliści z „Czerwonego Zagłębia” w latach 1945–1948 .......... 37

SYLWETKI

Tomasz Kurpierz, Michał Luty – Henryk Sławik (1894–1944) –

sprawiedliwy socjalista ......................................................................................... 47

Marek Gałęzowski – Socjaliści w walce z Niemcami.

Konstanty Jagiełło i Szymon Joffe ..................................................................... 58

Andrzej Zawistowski – Dziewiętnastowieczny socjalista

w dwudziestowiecznej rzeczywistości. Edward Lipiński (1888–1986) ............. 65

DOKUMENTY

Norbert Wójtowicz – Polscy socjaliści w Niemczech wobec Sierpnia ........................... 74

ROCZNICE

Piotr Łysakowski – Mord na profesorach lwowskich – lipiec 1941.

W siedemdziesiątą rocznicę zbrodni .................................................................. 78

Sławomir Kalbarczyk – Kazimierz Bartel: ostatnia oﬁ ara

zbrodni na profesorach lwowskich w lipcu 1941 r. ........................................ 88

Magdalena Zapolska-Downar, Leszek Próchniak – „Czuliśmy się wtedy wolni”.

Niezależne Zrzeszenie Uczniów Szkół Średnich w Łodzi............................... 96

POLEMIKI

Andrzej W. Kaczorowski – Samochwała, czyli Balazs i Kacała ...................................... 102

WYDARZENIA ............................................................................................................... 107

INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

MISJA SIĘ NIE ZMIENIŁA

Z PREZESEM INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

ŁUKASZEM KAMIŃSKIM ROZMAWIA JAN M. RUMAN

– Przez najbliższe lata będzie pan twarzą Instytutu Pamięci Narodowej, zapewne

czytelnicy „Biuletynu IPN” i odbiorcy różnych działań Instytutu chcą wiedzieć, kim

jest, z jakiej rodziny, o jakich tradycjach wywodzi się nowy prezes.

– Pochodzę z Wrocławia, aczkolwiek jak w przypadku większości wrocławian, nie oznacza

to, że mam głębokie korzenie w tym mieście. Moja rodzina ze strony ojca wywodzi się

z Lubelszczyzny, ze strony mamy z Łodzi. Ukończyłem studia na Uniwersytecie Wrocławskim,

jestem z tą uczelnią związany do dziś. W związku z objęciem funkcji prezesa, poprosiłem

rektora o urlop bezpłatny. Pracy dydaktycznej na uczelni będzie mi bardzo brakowało.

– Czy zainteresowanie historią Polski to była pasja od wczesnej młodości?

– Wiązało się to z atmosferą drugiej połowy lat osiemdziesiątych. Kiedy kończyłem szkołę

podstawową i zaczynałem średnią, obserwowałem dziejącą się na żywo historię. To było

impulsem, który skłonił mnie do bliższego zajęcia się naszymi dziejami.

– Czyli od razu było to zainteresowanie historią najnowszą, która działa się tuż

obok.

– Poprzez lekturę prasy, wydawnictw drugiego obiegu już w liceum stało się to niewątpliwie

moją pasją. I to zadecydowało o przyszłych moich wyborach.

– Pana studia i obrona pracy doktorskiej przypadają przed powstaniem IPN. Temat

pracy doktorskiej zbiega się jednak z tym, czym zajmuje się IPN.

– Już w czasie studiów zdołałem przeprowadzić szeroką kwerendę w świeżo wówczas udo-

stępnianych materiałach pochodzących z archiwów partii komunistycznej. Dotyczyła ona

postaw młodzieży w drugiej połowie lat czterdziestych. Udało mi się, często jako pierwsze-

mu, opisać pewne zjawiska, co później rozszerzyłem w pracy doktorskiej o inne formy opo-

ru społecznego Polaków w latach 1944–1948. Wówczas tam, gdzie było to możliwe, a nie

wszędzie udało mi się uzyskać zgodę, miałem okazję zetknąć się z materiałami tworzonymi

przez Urząd Bezpieczeństwa, co pokazało, że jest to materiał niezwykle cenny, który nawet

w tak ograniczonym zakresie, w jakim był udostępniany, może znacząco poszerzyć nasz

stan wiedzy na temat powojennej rzeczywistości.

– Jedno pytanie, bardziej z kategorii pytań magazynów ilustrowanych. Jaki jest

pana ulubiony bohater, niekoniecznie z historii najnowszej?

– To jest pytanie z gatunku tych: powiedz mi, kogo lubisz, a powiem ci, kim jesteś. Po

dziadku odziedziczyłem wszystkie dzieła Józefa Piłsudskiego i ﬁ gurę Marszałka na kasztan-

ce. Statuetka zajmuje w naszym domu honorowe miejsce, ale nie mógłbym uznać się za

piłsudczyka.

Ceniąc wielu bohaterów naszej historii, żadnego z nich nie byłbym w stanie wyróżnić na

tyle, by np. mówić o nim jako o idealnym wzorze. Fascynują mnie raczej postaci z drugiego

i trzeciego planu, ludzie, którzy mając świadomość tego, iż nie zostaną zapisani na kartach

historii, potraﬁ li bronić podstawowych wartości w najtrudniejszych czasach. Płacili za to

wysoką cenę, niekiedy nawet własnego życia.

– Kiedy związał się pan z Instytutem i co zadecydowało o wyborze takiej pracy?

– Po obronie pracy doktorskiej pracowałem na uniwersytecie. Latem 2000 roku zostałem

poproszony przez prof. Pawła Machcewicza, dyrektora Biura Edukacji Publicznej IPN,

o stworzenie oddziałowego BEP we Wrocławiu. Później rozmawiałem z prezesem Leonem

Kieresem. Nie przypominam sobie, abym miał jakiś dylemat, czy przyjąć tę propozycję.

To było wyzwanie, które chętnie podjąłem, coś nowego. Jak wkrótce miało się oka-

zać, dla większości historyków podejmujących pracę w Instytucie oznaczało to zderzenie

z zupełnie nową rzeczywistością. Realia urzędu państwowego są inne niż rzeczywistość

akademicka.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: