HISTORIA GRAFIKI
Grafika – jeden z podstawowych obok malarstwa i rzeźby działów sztuk plastycznych. Obejmuje techniki pozwalające na powielanie rysunku na papierze lub tkaninie z uprzednio przygotowanej formyZależnie od funkcji rozróżniamy grafikę artystyczną zwaną też warsztatową oraz grafikę użytkową zwaną też stosowaną.
Grafika artystyczna (warsztatowa) wyróżnia się skupieniem w rękach artysty całego procesu twórczego od projektu przez wykonanie matrycy do wykonania odbitek - rycin, które mają wartość oryginalnych dzieł sztuki. Ilość odbitek uzyskanych z jednej płyty zależy od techniki. Podstawowe techniki graficzne dzielą się na: wypukłe, wklęsłe i płaskie.
Grafika użytkowa, dziedzina grafiki i drukarstwa artystycznego służąca celom użytkowym, związana z rynkiem wydawniczym i reklamą. Grafika użytkowa obejmuje plakat, ilustracje, druki okolicznościowe, znaczki pocztowe , banknoty, ekslibrisy i liternictwo.
· techniki druku wypukłego: drzeworyt, linoryt, gipsoryt, cynkotypia kreskowa, cynkotypia siatkowa, fleksografia
· techniki druku wklęsłego:
o techniki suche: miedzioryt, staloryt, suchoryt, ceratoryt, kamienioryt, sucha igła, mezzotinta
o techniki trawione: akwaforta, akwatinta, miękki werniks, odprysk, heliograwiura, fluoroforta
· techniki druku płaskiego: litografia, monotypia,
· serigrafia (druk sitowy, sitodruk, silk screen)
Drzeworyt to technika graficzna należąca do druku wypukłego. Drzeworytem nazywa się również odbitkę, uzyskaną tą techniką.
W technice tej używana jest deska, na którą nanosi się rysunek, a następnie przy pomocy specjalnych narzędzi wycina się tło, które na odbitce będzie białe. Pozostawione wypukłe miejsca będą drukowały. Klocek pokrywa się farbą drukarską i odbija na papierze.
Drzeworyt w zależności od przygotowanego klocka i sposobu wycinania dzieli się na:
· drzeworyt wzdłużny (langowy) - używana jest deska cięta wzdłuż pnia, w efekcie czego słoje i włókna biegną równolegle do krawędzi deski; tło wycinane jest dłutami i nożami w miękkim drewnie (lipa, jabłoń, świerk),
· drzeworyt poprzeczny (sztorcowy) - używana jest deska cięta w poprzek pnia, składająca się z posklejanych małych klocków. Całość klocka cięta jest rylcem w twardym drewnie (bukszpan, dzika grusza).
Inne rodzaje drzeworytu:
· drzeworyt groszkowy (śrutowy) - powstał w XV wieku, stosowany na terenie Niemiec i Niderlandów; formę uzyskuje się przy pomocy puncy dającej efekt tekstury
· drzeworyt tonowy (białoryt) - powstaje na zasadzie negatywu - druk odbywa się białą farbą na czarnym tle, stosowany np. przez Altdorfera
· drzeworyt faksymilowy - używany do tworzenia szczegółowych reprodukcji, szczególnie rysunków, gdyż dawał efekt swobodnych linii
· chiaroscuro (drzeworyt światłocieniowy) - pojawił się w XVI w. we Włoszech i Niemczech; uzyskuje się go z dwóch matryc (czarny kontur linearny to jedna płyta, druga to obszary światła - druk szrafirunkowy jasną farbą) oraz barwionego papieru (który jest trzecim walorem - półcieniem)
Drzeworyt jest uznawany za najstarszą (obok kamieniorytu) technikę graficzną. Powstał w starożytności, był m.in. używany do druku (stemple) tkanin, najstarszym zachowanym okazem są tkaniny koptyjskie z VI w. W Europie w powszechne użycie wszedł w XIV wieku. Najstarszy datowany drzeworyt europejski pochodzi z 1424 roku i został odnaleziony w austriackim klasztorze Buxhein. Przez wynalezieniem czcionki drukarskiej w technice drzeworytniczej odbijano w średniowieczu całe książki - w tym samym klocku wycinano zarówno tekst, jak i ilustracje (były to tzw. książki blokowe lub ksylograficzne).
W 2 połowie XV wieku w drzeworycie pojawia się cieniowanie przy pomocy szrafowania; wcześniej zaznaczano tylko kontury, bez uwzględnienia światła i cienia. Początkowo drzeworyty kolorowano ręcznie, od XVI w. wprowadzono kolor mechanicznie poprzez zastosowanie kilku matryc. Pod koniec XV i na początku XVI wieku tworzą wybitni drzeworytnicy: Albrecht Dürer, Lucas Cranach Starszy, Albrecht Altdorfer, Hans Burgkmair. W technice tej wykonywane są ilustracje, kalendarze, karty do gry i inne druki o charakterze użytkowym. Z czasem drzeworyt ustępuje miedziorytowi, który pozwala na lepsze ukazanie szczegółów.
Drzeworyt, stosowany do końca XVIII wieku, to tzw. drzeworyt wzdłużny. Wraz z wynalezieniem drzeworytu sztorcowego przez Thomasa Bewicka około 1790 roku technika drzeworytnicza odrodziła się. Drzeworyt sztorcowy pozwolił bowiem rytować we wszystkich kierunkach (wzdłużny, ze względu na budowę deski, posiadał w tym względzie pewne ograniczenia) i uzyskać bardziej malarskie efekty. Drzeworyt poprzeczny jest także bardziej precyzyjny, gdyż umożliwia osiągnięcie cieńszej kreski. W XIX wieku był powszechnie stosowany jako technika ilustracyjna dla prasy, ponieważ można go drukować razem z tekstem z jednego składu, co dawało mu przewagę nad innymi technikami (w Polsce m.in. Tygodnik Ilustrowany, Kłosy), a także jako drzeworyt reprodukcyjny, odtwarzający dzieła malarskie. Na przełomie XIX i XX wieku drzeworyt ustąpił innym technikom, ale nadal był wykorzystywany (i jest także dziś) przez artystów, np. Emila Nolde, Paula Gaugin, Edvarda Muncha, Pawła Stellera, Władysława Skoczylasa
W Chinach technika znana jest od V wieku, stamtąd przeszła do Japonii (Ukiyo-e).
Linoryt to technika graficzna należąca do druku wypukłego, również odbitka uzyskana tą techniką.Linoryt podobny jest do drzeworytu wzdłużnego z tą różnicą, że rysunek zamiast w drewnie wycina się w linoleum.Do wycinania głównie używa się dłuta ale również wszelkiego rodzaju igieł a nawet wiertarek dentystycznych. Do wykonania odbitki można używać pras typograficznych lub wykonać odbitkę ręcznie za pomocą kostki introligatorskiej.
Gipsoryt technika graficzna druku wypukłego a także odbitka wykonana tą techniką. Opracowanie polega na wycięciu rysunku na płycie gipsowej za pomocą narzędzi podobnych jak przy linorycie czy drzeworycie. Ze względu na znaczną kruchość formy gipsowej odbitki wykonuje się bez użycia prasy.
Fleksografia (fleksodruk) – (flekso /gr/ giętki) technika druku wypukłego elastycznymi formami drukowymi i ciekłymi farbami szybko schnącymi.
Charakterystyczną cechą fleksografii jest występowanie elastycznej, wypukłej formy drukowej wykonanej zazwyczaj z polimeru, rzadziej z gumy. Dzięki temu technika ta stosowana może być w przypadkach, kiedy podłoże nie jest idealnie równe. Technika ta jest najbardziej uniwersalną techniką druku, jeśli chodzi o możliwości zadruku różnych podłoży drukowych.
Miedzioryt (dawne nazwy sztych, kopersztych, łac. cuprum - miedź, niem. Kupferstich) to technika graficzna wklęsła, najstarsza technika graficzna na metalu, stosowana już w XV wieku. Wywodzi się prawdopodobnie z próbnych odbitek otrzymywanych przy stosowaniu techniki niella.
Grafiki wykonane w technice miedziorytu oznaczane są symbolem C2.
Rysunek wykonuje się rylcem na wypolerowanej płycie miedzianej, z tym że najpierw wycinane są ogólne kontury, później wypełniane modelunkiem. Płytę pokrywa się farbą, po czym usuwa się jej nadmiar tak, że farba pozostaje jedynie w wyżłobionych rowkach. Następnie pod dużym ciśnieniem odbija się rycinę. Odbitka z takiej matrycy charakteryzuje się cienką ostro zakończoną kreską i nazywana jest również miedziorytem. W XVI - XVIII w. ryciny miedziorytnicze pełniły funkcję ilustracji książkowej oraz planszy kartograficznej. Specjalnym rodzajem miedziorytu jest miedzioryt punktowany, który powstaje przez zastosowanie zamiast rylca, punc o jednym lub kilku ostrych końcach.
Najbardziej znani mistrzowie miedziorytu to Mistrz Kart do Gry, Mistrz E. S., Mistrz Księgi Domowej, Martin Schongauer, Albrecht Dürer, Andrea Mantegna, Antonio del Pollaiuolo, Lucas van Leyden, Hendrick Goltzius, A. Bosse
Staloryt - technika graficzna należąca do druku wklęsłego - również nazwa ryciny wykonanej tej techniką. Polega na wykonaniu ryciny rylcem na płycie stalowej. Wymaga dużej precyzji od rytownika ponieważ retusze i poprawki są prawie niemożliwe ze względu na twardość materiału. Po zakończeniu rytowania płyta zostaje dodatkowo hartowana. W XIX wieku wykonywano w stalorycie ilustracje książkowe, dziś stosowana głównie do druku banknotów i znaczków pocztowych.
...
nashea1