Gorgany.pdf

Ukraina

Gorga n y...

Tekst: Eliza Malawska-Kłusek, Krzysztof Bzowski

Zdjęcia: Krzysztof Bzowski

Gorgany to bodaj najbardziej bezludny i dziki zakątek, jeśli nie całych Karpat, to

na pewno Karpat Wschodnich. Śmiałe, pokryte rumowiskami głazów piaskowco-

wych szczyty wyrastają z przepastnych puszcz, często nie tkniętych nigdy siekie-

rami drwali. Do tego dzikie ostępy długich, pustych dolin i nieliczne drogi oraz

ścieżki sprawiają, że wyprawa w te niewysokie przecież góry to niezapomniana

przygoda. Mając zaledwie cztery dni na wyprawę, postanowiliśmy przejść przez

najwyższe i chyba najbardziej interesujące szczyty Gorganów.

Więszkość zabudowy Rafajłowej to wciąż

tradycyjne, drewniane chaty

Zasłany „gorganem”

główny wierzchołek

Doboszanki (1755 m)

Pozostałości jednej z licz-

nych w Gorganach leśnej

kolejki - zawalony

most w dolinie Świcy

w Gorgany należy pamiętać,

że są to góry dzikie i w bardzo

niewielkim stopniu zagospodarowane

turystycznie. Najbardziej popularne

wśród turystów trasy są wprawdzie

oczyszczone, a nawet na różne sposoby

oznakowane, ale nadal wiele jest szla-

ków trudno dostępnych. Wędrówkę czę-

sto utrudniają (i znacznie wydłużają)

gęste zarośla kosówki, sięgającej nawet

3 metrów wysokości, ogromne wiatroło-

my, przeprawy przez górskie potoki, śli-

skie i chybotliwe głazy oraz inne atrak-

cje. Na głównym karpackim grzbiecie

wododziałowym, którym przebiegała

dawna granica polsko-czechosłowacka, sporym ułatwieniem

bywa wyraźnie widoczna w lesie przecinka graniczna oraz

przedwojenne, numerowane słupki graniczne.

Topograﬁ a pasma, izolowane grzbiety, niskie przełę-

cze, długie, głębokie doliny determinują charakter turystyki

w Gorganach. Miejscowości, mogące służyć za bazy wypado-

we, znajdują się głównie na obrzeżach gór, w sercu pasma leżą

zaledwie cztery wioski z pojedynczymi pensjonatami, a po ist-

niejących tu niegdyś schroniskach górskich pozostały ruiny.

Turystyka w Gorganach to zatem najczęściej kilkudniowe

lub kilkunastodniowe wyprawy z namiotem i ciężkim pleca-

kiem. Poza sprzętem turystycznym wędrowiec skazany jest

na dźwiganie praktycznie całego prowiantu. Sklepy w miej-

scowościach górskich oferują z reguły szeroki asortyment pro-

duktów, brak jednak takich specjałów, które mogłyby stanowić

zapas na kilkudniową wędrówkę, nie będąc zarazem nadmier-

W ybierając się na wyprawę

Ukraina Gorgany

Stary słupek graniczny na

szczycie Popadii (1741 m)

nym balastem. Na niektórych polanach

spotkać można pasterzy, oferujących

świeży ser i mleko.

Wyruszając w wyższe partie gór,

trzeba zaopatrzyć się również w odpo-

wiednią ilość wody pitnej, bowiem zasy-

pane głazami wierchy są ubogie w wodę,

a nieliczne źródła często zanieczyszczo-

ne przez bydło.

W wędrówkach po Gorganach po-

mocne, a niekiedy nawet niezbędne, są

mapy: ukraińskie „Gorgany Centralne”

oraz reprinty przedwojennych polskich

map Wojskowego Instytutu Geograﬁ cz-

nego. Warto też zaopatrzyć się w kom-

pas, przydatny w warunkach ograni-

czonej widoczności, co zdarza się dość

często, zwłaszcza latem.

Gorgany wciąż jeszcze pozostają ra-

jem dla koneserów dzikiej przyrody,

uciekających przed zgiełkiem cywiliza-

cji i poszukujących w górach wytchnie-

nia. Trzeba jednak liczyć się z tym, że za

kilka lat cywilizacja wedrze się i tutaj,

a pierwsze symptomy tego procesu już

się pojawiły – przed kilku laty pod Po-

łoniną Douhą w dzikiej dolinie powsta-

ła nowoczesna, wielka stacja narciarska

Bukowiel z licznymi wyciągami krzeseł-

kowymi i luksusowymi hotelami.

Gorgany są najdzikszą i najtrudniej

dostępną częścią ukraińskich Karpat

Wschodnich. Ich nazwa pochodzi od

miejscowego słowa „gorgan”, oznaczają-

cego gołoborza, zalegające na szczytach

tych gór. Są to rozległe głazowiska pia-

skowcowych złomów różnej wielkości,

pokrytych porostami przeważnie o sina-

wej barwie, nadającej specyﬁ czną kolo-

rystkę gorgańskim wierchom.

Gorgany rozciągają się w kierunku

południowo-wschodnim od Przełęczy

Wyszkowskiej (zwanej też Toruńską, 933

m n.p.m.) do Przełęczy Tatarskiej (ina-

czej zwanej Jabłonicką, 921 m n.p.m.).

Na zachodzie pasmo oddzielają od

Bieszczadów Wschodnich doliny Mi-

zunki oraz Riki, na wschodzie zaś Gor-

gany ogranicza dolina Prutu, za którą

wyrastają Góry Pokuckie i najwyższa

w Beskidach Wschodnich Czarnohora.

Na południu Gorgany sąsiadują z Poło-

niną Krasną oraz połoninnym pasmem

Świdowca, na północy natomiast teren

stopniowo obniża się ku równinom Pod-

karpacia.

Pasmo Gorganów rozcinają głębokie

i bezludne doliny rzek należących do

dorzecza Dniestru – Świcy, Łomnicy,

Bystrzycy Sołotwińskiej i Bystrzycy Na-

Najważniejsza cerkiew

Skitu Maniawskiego

Obozowisko na połoninie pod

Bratkowską

dwórniańskiej oraz ich dopływów. W za-

karpackiej części największymi rzekami

są Terebla oraz – powstała z połączenia

wód Mokranki i Brusturianki – Tereswa,

będące dopływami Cisy.

Północno-zachodni kraniec Gor-

ganów stanowi grupa izolowanych

szczytów (najwyższy to Menczył; 1450

m n.p.m.), niemal w całości zalesiona,

dzika i niezbyt popularna wśród tury-

stów. Dalej na wschód wznoszą się wyż-

sze już, choć również rzadko uczęsz-

czane masywy Jajka Ilemskiego (1679

m n.p.m.) i Mołodej (1723 m n.p.m.),

a nieco na północ od nich ciągnie się

długi i dość wyrównany grzbiet Arszy-

cy z najwyższym Gorganem Ilemskim

(1586 m n.p.m.), stanowiący niezwykłe

wyzwanie dla wędrowców ze względu

na ogromne połacie, pokryte gęstwiną

kosówki oraz rozległe wiatrołomy.

Huculi i Huculszczyzna

Najsławniejszą grupą góralskiej ludności w Karpatach Wschodnich są Huculi. Choć właściwa

Huculszczyzna leży już poza Gorganami, to jednak miejscowości w dolinie Prutu oraz Rafajłowa

i kilka innych wsi to miejscowości zamieszkane głównie przez Hucułów. Ich folklor fascynował

badaczy i turystów co najmniej tak bardzo, jak kultura górali podhalańskich – przed II wojną

światową Huculszczyzna z Czarnohorą i poniekąd z Gorganami była dla Lwowa tym, czym

Podhale z Zakopanem i Tatrami dla Krakowa i Warszawy. Tu rodziła się turystka górska i zainte-

resowanie surowym życiem miejscowej ludności. Hucułów zawsze wyróżniała żywiołowa, twarda

natura – podobnie jak górali podhalańskich. Można też znaleźć wiele innych podobieństw

pomiędzy nimi, bowiem tak na Huculszczyźnie jak i na Podhala odcisnęli swe piętno wędrujący

wzdłuż łuku Karpat pasterze wołoscy. Huculskie wsie zawsze wyróżniała rozproszona zabudowa

– co widać szczególnie na Huculszczyźnie właściwej. Do dziś zachowało się wiele starych chat,

zwanych grażdami. Kiedyś były to niemal małe twierdze – tworzące czworobok zabudowania.

Dziś najbardziej rzucają się w oczy piękne, charakterystyczne drewniane cerkiewki. Stylową

budowlę tego typu można zobaczyć m.in. w Rafajłowej czy Tatarowie. Folklor huculski wyróżnia

się zamiłowaniem do żywych kolorów i niezwykłego bogactwa ornamentów – dziś najłatwiej

zdobnictwo huculskie zobaczyć można na tradycyjnych wyrobach ceramicznych i tkaninach, bo

w kompletnym stroju ludowym mało kto już chodzi…

Każdy, zainteresowany Hucułami i Huculszczyzną, powinien sięgnąć do monumentalnego,

trzytomowego dzieła Stanisława Vinceza „Na Wysokiej Połoninie”.

Ukraina Gorgany

W południowo–zachodniej zakarpa-

ckiej części Gorganów spośród niższych

lesistych wierzchołków wybijają się

szczyty otaczające Synewirską Polanę:

Kamionka i Kancz (po 1578 m n.p.m.)

oraz ogromne połoniny Piszkonii (Ne-

growiec 1707 m n.p.m.) i masywu Strim-

by (1719 m n.p.m.). W centralnej części

pasma znajdują się największe masywy

gorgańskie: grupa Grofy (1748 m n.p.m.),

Busztuła (1691 m n.p.m.), a także naj-

wyższa grupa Gorganów. Należą do niej

masywy Sywuli (1836 m n.p.m.) oraz

Wysokiej i Ihrowca (po 1804 m n.p.m.).

Na południowym krańcu Gorganów roz-

ciągają się dwa malownicze pasma poło-

nin: wyższe pasmo Bratkowskiej (1788 m

n.p.m.), zwane też Połoniną Czarną, oraz

znacznie niższe pasmo Płoskiej i Douhej

(1371 m n.p.m.).

winy oraz strefą roślinności alpejskiej w szczytowych par-

tiach. W wielu miejscach ponad górną granicą lasu (ok. 1500

m n.p.m.) wyrastają potężne limby. W zakarpackich pasmach

Piszkonii i Strimby lasy regla górnego ustąpiły miejsca rozle-

głym połoninom.

W leśnych ostępach Gorganów występują liczne gatunki

fauny, w tym największe drapieżniki – niedźwiedzie, wilki

oraz rysie, a także sarny, jelenie i dziki. Ryzyko spotkania z ni-

mi jest jednak znikome, gdyż zwierzęta te, nauczone doświad-

czeniem wielu wieków polowań, unikają ludzi. Świat ptaków

reprezentują tu jarząbki, głuszce, kruki, orliki i orły, a nocą

złowrogim pohukiwaniem dają o sobie znać puchacze. Licznie

występują w Gorganach gady (żmije, zaskrońce i jaszczurki)

oraz płazy (traszki, salamandry, żaby), a w czystych górskich

rzekach królują pstrągi.

Czterodniową wyprawę przez najwyższe i najbardziej zna-

ne gorgańskie szczyty rozpoczynamy w Tatarowie, gdzie dzień

wcześniej dotarliśmy niemiłosiernie wlokącą się elektriczką

(ukraińskim pociągiem osobowym). Choć w sumie nie było

tak źle: Prut, wzdłuż którego poprowadzono pod koniec

XIX wieku linię kolejową, płynie wspaniałą, głęboką gór-

ską doliną. Podróż urozmaicała obserwacja istnego placu

targowego wewnątrz wagonu – osobowy pociąg na Ukra-

inie to prawdziwy bazar na szynach!

Pierwszy odcinek pokonaliśmy mikrobusem, by nie

maszerować asfaltem przez kilka kilometrów. Kierowca

wysadził nas na skrzyżowaniu z boczną drogą do Polanicy

Popowiczowskiej i otwartej przed kilku laty nowoczesnej

stacji narciarskiej Bukowel. Wkrótce opuszczamy drogę,

wchodząc przy drogowskazie „Chomiak” ścieżką w las.

To przedwojenny główny szlak karpacki, dziś częściowo

oczyszczony. Pierwszy zdobyty szczyt to Chomiak (1542

m) – góra słynąca z panoramy Czarnohory i Świdowca. My,

niestety, musimy obejść się smakiem, bo wszystko zasłaniają

chmury… Na szczęście gdy parę godzin później zdobywamy

Syniak (1665 m), już się wypogadza. Tu czeka nas pierwsze

spotkanie z „gorganem”. Skalne rumowiska na szczytach gór,

od których pochodzi ich nazwa, są po deszczu niespodzie-

wanie śliskie! Nasz pierwszy gorgański masyw opuszczamy,

schodząc na zachodnim krańcu grzbietu koszmarnie stromą

ścieżką z Małego Gorganu (1592 m) do głęboko wciętej doliny

Zubrynki. Tam na polanie rozbijamy obóz.

Kolejny dzień wita nas piękną pogodą, więc spieszymy się

ku Doboszance (1755 m). Najpierw jednak trzeba pokonać kilka

kilometrów doliną, a potem prawie 800 metrów różnicy wznie-

Dojazd:

Jadąc w Gorgany, prawie zawsze trzeba przesiadać się we Lwowie. Stąd

pociągami lub autobusami należy dostać się do miast na przedpolu gór:

Stanisławowa (obecnie Iwano-Frankowsk), Nadwórnej lub Kałusza. Doliną

Prutu jeżdżą nawet bezpośrednie pociągi ze Lwowa, ale zatrzymują się

w Jaremczach lub Worochcie, skąd do Tatarowa można jechać mikrobusem

(na Ukrainie zwanym „marszrutką”). Rafajłowa ma połączenie marszrutką

lub autobusem z Nadwórną, a do Osmołody jedzie się autobusem z Kałusza.

Jeśli uda się wyruszyć rano ze Lwowa, to przy odrobinie szczęścia można

dojechać do każdej z tych miejscowości ok. popołudnia.

Najbardziej na wschód wysuniętą

grupą górską Gorganów jest potężny ma-

syw Doboszanki (1755 m. n.p.m.), który

pasmem Syniaka (1665 m n.p.m.) opada

ku dolinie Prutu.

Klimat Gorganów cechują długa

wiosna, ciepłe lato oraz jesień i łagod-

na zima, przy czym nieco cieplej jest

w południowej, zakarpackiej części

Gorganów. Letnie miesiące: czerwiec,

lipiec i sierpień charakteryzuje najwięk-

sza ilość opadów oraz burze. Najlepszy

okres na uprawianie turystyki przypada

tu na najbardziej słoneczne miesiące:

wrzesień i październik. Przy planowaniu

wycieczek należy jednak pamiętać, że

dzień jest już wówczas znacznie krótszy

niż latem. Zimą najlepsza pogoda przy-

pada na luty i początek marca, wtedy

trzeba jednak pamiętać o schodzących

stromymi stokami lawinach.

W Gorganach mimo eksploatacji la-

sów i gospodarki pasterskiej zachowa-

ła się niemal pierwotna szata roślinna.

Charakterystyczną cechą jest tu piętro-

wy układ roślinności z lasami liścia-

stymi i mieszanymi regla dolnego (bu-

czyna karpacka), borami świerkowymi

i świerkowo-jodłowymi regla dolnego,

pasem roślinności subalpejskiej, zdomi-

nowanym przez gęste zarośla kosodrze-

W Rafajłowej nie trudno o kwaterę

prywatną...

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: