Traumatologia szczękowo-twarzowa.doc

TRAUMATOLOGIA SZCZEKOWO-TWARZOWA

Zajmuje sie etiologia i leczeniem skutkow urazow w zakresie tkanek czesci twarzowej czaszki.

Etiologia:

* pobicia

* wypadki komunikacyjne w pracy

* nieszczesliwe wypadki

* wypadki sportowe

Obrazenia tk. miekkich:

1. obrazenia zamkniete:

* stluczenia (contusio)

* krwiak (haematoma)

Tkanki uszkodzone nie kontaktuja sie ze srodowiskiem zewnetrznym, przebiega w srodowisku jalowym.

2. obrazenia otwarte:

* rana (vulvus)

* oderwanie (ablasio, amputacio)

* otwarcie (excoriatio)

Uszkodzenie ciaglosci skory lub blony sluzowej.

Stluczenie (contusio)

zgniecenie tkanek miekkich miedzy niepodatnym podlozem (kosc) a przedmiotem, obrazenia dotycza tkanki podskornej, powiezi, miesni

Objawy:

* bol samoistny i uciskowy bedacy wynikiem uszkodzenia nn czuciowych, wysiekiem, lokalizacja urazu

* obrzek - wynik przesieku osocza z naczyn wlosowatych do tkanek lub wynaczynienia krwi i chlonki

* uposledzenie funkcji

* podbiegniecie krwawe - zasinienie skory, blony sluzowej w wyniku przerwania drobnych naczyn skornych

Leczenie:

niewymagane, przy rozleglym odczynie - oklady, leki p/bolowe i resorbujace, staw - wymaga unieruchomienia na ok 14 dni z uwagi na nastepstwa niewchloniecia sie wysieku (ankyloza)

4 stopnie:

I. uszkodzenie naczyn wlosowatych, krwionosnych i chlonnych skory i tk. podskornej z powodu wybroczyn i podbiegniec krwawych

II. rozerwanie wiekszych naczyn - wylew krwi do tkanek (krwiak)

III. rozlegle obrazenie powodujace martwice tkanek

IV. zmiazdzenie wszystkich tk stluczonej okolicy

Krwiak (haematoma)

powstaje wskutek rozerwania naczyn zylnych, wlosowatych, tetniczek i drobnych naczyn. W zaleznosci od lokalizacji:

* podskorny

* podsluzowkowy

* podpowieziowy

* srodmiesniowy

Zasieg:

* ograniczony (h. circumscriptae)

* rozlany (h. diffusum)

Objawy:

* wygorowanie bolesne bez cech zapalnych

* zmiana zabarwienia skory i bl. sluzowej na sine (w okresie wchlaniania kolor teczy)

* ulegaja lizie i wchlonieciu

Leczenie:

* opatrunek uciskowy

* zimne oklady

* leki resorbujace

W przypadku rozleglych krwiakow lub opozniania sie ich wchlaniania nalezy podac antybiotyk ( w obawie przed zropieniem), ew. ewakuacja krwiaka.

Jesli obejmuje ssz:

* unieruchomic na 2-3 tyg

* ew. ewakuacja krwiaka przez naklucie z uwagi na niebezpieczenstwo ankylozy

Krwiak tetniacy

w wyniku uszkodzenia tetnic o wiekszym przekroju

Objawy:

* szybko nastepujaca deformacja bez objawow nacieku zapalnego

* rozpierajacy bol

* objaw tetnienia

Leczenie:

maly - nie wymaga leczenia, duzy - ewakuacja (skrzep jest pozywieniem dla bakterii, zesztywnienie stawu), zimne oklady z lodu, kwasu bornego (oczodol), altacetu (skora), leki resorbcyjne (vit. C, wapno, rutinoscorbin)

Amputacja urazowa (ablasio)

zupelne oderwanie narzadu np.: nosa, ucha, wargi

Rana (vulvus)

uszkodzenie tkanek polaczone z przerwaniem powloki skornej czy bl sluzowej, powstaje w wyniku zadzialania ostrego lub tepego przedmiotu z duza sila

Podzial ran:

1. lokalizacja

* powierzchowne

* glebokie

2. wspolistniejace obrazenia

* prosta (v. simplex)

* powiklana (v. complicata) - uszkodzenie suzych naczyn, wiezadel, sciegien

* z ubytkiem tkanek (v. undefectum)

* przenikajaca (v. penetrans)

3. czynnuk urazowy

* kluta (v. punctum) - przedmiot ostry, dlugi, waski: igla, widly, szydlo

* cieta (v. caesum) - noz, kosa, sierp

* rabana (v. caesum) - szabla, dluto; odmiana rany cietej ze stluczeniem tkanek z uwagi na ciezar przedmiotu urazowego, sa to czesto rany skomplikowane

* szarpana (v. laceratum) - przedmiot ostry, zakrzywiony: haczyk, seki drzewa

* tluczona (v. contusum)  - tepe narzedzie: piesc, kamien, drag; zgniecenie lub zmiazdzenie tkanek, brzegi nierowne, podwiniete, w raniekieszenie, zachylki sprzyjajace zakazeniu i stanom zapalnym

* miazdzona (v. conguasatum) - odmiana rany tluczonej, wieksza sila urazu i skutki, szybka mozliwosc zakazen (tezec, zgorzel, roza); leczenie ogolne i miejscowe

* kasana (v. morsum) - zadana zebami zwierzat, powierzchnia nierowna, obecnosc drobnoustrojow, ubytek tk. miekkich

* zatruta (v. venenatum) - ukaszenie przez zmije, weze, skorpiony

* postrzalowa (v. sclopetarium) - charakter rany klutej, szarpanej i miazdzonej, czesto powiklanej, z ubytkiem tkanek

Objawy ran:

* bol

* krwawienie

* brzegi zblizone lub rozchylone

* zianie - przebieg rany prostopadly do wlokien sprezystych oraz rozleglosci rany

* rany powiklane - uszkodzenie nerwow - objawy porazenie np. n. VII, brak tkanek

* objawy stluczen

Leczenie:

1. miejscowe

* dezynfekcja otoczenia - benzyna, eter, spirytus, jodyna

* oczyszczenie rany i przemycie sola fizjologiczna, Natrium bicarbonicum, uwaga: przy krwawieniu przeciwskazane uzywanie 3% wody utlenionej - embolizacja naczynia

* hemostaza

* ocena stopnia obrazen

* usuniecie cial obcych (mechanicznie, szczotkowanie - piasek, drzazgi, kamien)

* zaopatrzenie zgodne z zasadami chirurgii plastycznej do 12h

2. ogolne

* walka z zakazeniem: 0,5 ml anatoksyny tezcowej (Tetabulin, Tetagon, Tetaglobuline: uodpornienie czynne) lub surowicy p/tezcowej (SAT; uodpornienie bierne), antybiotyk

Specyfika obrazen tk. miekkich w obrebie cz. twarzowej czaszki:

1. krwawienie

nawet male rany obficie krwawia i wymagaja zaopatrzenia; jako (+) rany te goja sie dobrze, gdyz sa dobrze ukrwione i nie ma koniecznosci szerokiego opracowania

2. rany najczesciej maja charakter penetrujacy

lacza sie z naturalnymi jamami: jama ustna, nosowa, zatokami przynosowymi, kom. sitowymi, oczodolem, przednim dolem czaszki, krtania, gardlem; wymagaja natychmiadtowego zaopatrzenia

3. Dotycza okolicy przyuszniczo-zwaczowej

a/ anatomiczny przebieg n. VII

* nie przeoczyc objawow niedowladu czy porazenia przy ocenie obrazen

* odnalezienie uszkodzonych galezi i ich zespolenie

* skutki: posadzenie lekarza o uszkodzenie nerwu podczas zaopatrywania rany

b/ uszkodzenie przyusznicy

* ocena stopnia obrazen

* czy obrazeniu ulegl gruczol - jesli tak - zszyc; nie wolno zszyc zranionej tk gruczolowej z tkanka podskorna, bo powstanie przetoka slinowa ( zamiana zewnetrznej w wewnetrzna, zakladamy dren poliwinylowy na okres wynablonkowania = 7 dni, wyprowadzic do jamy ustnej

4. rany tk. miekkich wspolisniejace ze zlamaniami kosci

I etap - nastawic i unieruchomic zlamanie

II etap - opracowac i zeszyc tk. miekkie

Gdy nie ma mozliwosci nastawienia i unieruchomienia stalego zlamania:

* dezynfekcja otoczenia rany

* rane umyc, usunac zanieczyszczenia

* hemostaza, unieruchomic prowizorycznie zlamanie

* opatrunek z 0,9% NaCl na rane

* transport do jednostki specjalistycznej

Przy zaopatrywaniu tk. miekkich:

* postepowac atraumatycznie: ostre narzedzia, nici odpowiedniej grubosci (5,0-8,0)

* wyciecie pierwotne tkanek (martwiczych, niedokrwionych), oszczedzajace

* brzeg rany urazowej zmienic na rane chirurgiczna

* przy zaopatrywaniu uwzglednic przebieg przyszlej blizny - w razie niekorzystnego przebiegu zastosowac natychmiastowa Z lub V - plastyke

* rany okolicy kata ust, powiek, skrzydel nosa wymagaja zastosowania Z lub V - plastyki lub zastosowania przeszczepu

* rany z ubytkiem - zamkniecie tk. z wykorzystaniem platow z sasiedztwa lub mikrochirurgicznych

* szycie warstwowe bez napiecia

* saczkowanie rany ograniczyc do koniecznosci (rany miazdzone) - nieestetyczna blizna; saczkowanie do 24h

Otarcie skory (excoratio cutis) - zerwanie naskorka w wyniku dzialania niewielkiego tepego urazu stycznie do powierzchni skory. Narazone sa wystajace czesci twarzy: nos, brodka, policzek, luk jarzmowy, luki brwiowe. Goja sie przez naskorkowanie, bez blizn pod strupem.

Tatuaz pourazowy (tatuage posttraumatica) - powstaje w wyniku otarcia skory z zanieczyszczeniem rannej powierzchni drobnymi cialami obcymi (zwir, proch, wegiel). Nie uzywamy pioktaniny, zieleni brylantowej - moga gleboko wnikac pod skore.

Leczenie:

* zmyc powierzchnie 0,9% NaCl bez opatrunku

* w przypadku zanieczyszczenia dokladnie oczyscic ze szczotkowaniem, wieksze ciala obce - usunac narzedziami

Amputacja urazowa - zupelne oderwanie narzadu

Rana platowa (v. lobatum) - niecalkowite oderwanie tkanek w postaci plata.

Postepowanie:

* w trybie odroczonym zamkniecie powierzchni rannych przez ich zszycie lub pokrycie ubytku wolnym przeszczepem, potem leczenie odtworcze

* natychmiastowa replantacja oderwanych czesci

Rany platowe z niekorzystnym wskaznikiem ukrwienia (szypula plata wieksza od 1/4 jego dlugosci) wymagaja ostroznej oceny. Niedokrwiony plat po wszyciu spowoduje martwice i rozlegly ubytek tkanek. Nalezy rozwazyc wolny przeszczep

Sposoby gojena ran:

1. dorazne - przez rychlozrost (sanatio per primam intentionem), w czasie gojenia nie..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. opoznione - przez ziarninowanie (sanatio per secundam intentionem), gojenie rany zakazonej, ktorej brzegi nie zostaly zblizone do siebie; od dna wypelnia sie ziarnina, od brzegow naskorkiem

3. gojenie pod strupem - male niezszyte i powierzchowne

Powiklania obrazen:

* rozejscie brzegow rany (dehiscenctia vulneris) na skutek niewlasciwej techniki opracowania i zszycia pod napieciem, martwicy brzegow rany lub powiklan zapalnych

* resutare vulneris - w zapaleniu nalezy odczelac do jego ustapienia

* zakazenie i zropienie rany (suppuratio vulneris), rane nalezy otwozyc, saczkowac, przeplukac woda utleniona, po ustapieniu stanu zapalnego zszyc wtornie (sutura vulneris secundaria)

* tezec (tetanus)

* zgorzel gazowa (gangraena emphysematosa)

* wscieklizna

* roza

* blizna pourazowa (cicatrix hypertrophica)

* bliznowiec twarzy (keloid)

* tatuaz pourazowy

* przetoka slinowa (fistula salivaris)

RODZAJE URAZOW KOSCI

* stluczenie contusio

uszkodzenie tkanki pokrywajacej kosc

* zlamania fractura

przerwanie ciaglosci kosci, min 1 szczelina zlamania i 2 odlamy

* pekniecia lub nadlamania fractura incompleta (infractio, fissura ossis)

ciaglosc kosci w pewnym odcinku jest zachowana

* zlamanie typu zielonej galazki, zlamanie podokostnowe u dzieci fractura sicut rami viridis

W obrebie ssz:

* stluczenie contusio articulationis temporo-mandibularis

* krwiak haematoma

* skrecenie extorsio

* zwichniecie calkowite luxatio articulationis

a/ proste luxatio simplex

plaszczyzny stawowe przemieszczone wzgledem siebie

b/ skomplikowane luxatio complicata

+ rozerwanie torebki stawowej

* podwichniecie, niepelne zwichniecie subluxatio

Podzial zlaman ze względu na:

1. przyczyne

a/ urazowe f. traumatica

b/ patologiczne f. patologica

2. kontakt ze srodowiskiem zewnetrznym

a/ zamkniete f. occlusa

b/ otwarte f. aporta

polaczone z uszkodzeniem tkanek miekkich, zlamania przebiegajace przez uzebiony wyrostek zebodolowy; zlamanie w odcinku przednim uzebionym jest zlamaniem otwartym nawet zlamanie bez przemieszczenia

3. liczbe zlaman

a/ pojedyncze

1 szczelina, 2 odlamy

b/ wieloodlamowe

min 3 odlamy

c/ drobnoodlamkowe (postrzalowe)

4. przebieg linii zlamania

a/ poprzeczne

prostopadle do dlugiej osi

b/ podluzne

rownolegle lub nieco skosne do dlugiej osi

c/ spiralne

nie wystepuja w kosciach szczek

5. inny

a/ bezposrednie f. directa

w miejscu urazu

b/ posrednie f. indirecta

w miejscu odleglym od urazu np.: uraz brodkià lamia się wyrostki klykciowe zuchwy

6. ze względu na pozycje odlamow

a/ z przemieszczeniem f. cum dislocationem

b/ bez przemieszczenia f. nine dislocationem

c/ z wklinowaniem f. impacta

odlamy silnie wtloczone i zaklinowane w szczelinie zlamania

ZLAMANIA ZUCHWY

2/3 zlaman kosci twarzy

Przyczyna:

* polozenie anatomiczne

* brak oslony

Podzial:

1. ze wzgledu na stan uzebienia:

* zeby po obu stronach zlamania - mozliwe podparcie dla szyn nazebnych

* zeby po jednej stronie zlamania - zlamanie kata, galezi, klykcia, braki skrzydlowe

* stan uzebienia nie pozwala na zalozenie szyn nazebnych

* uzebienie prawidlowe

* duze braki lub bezzebie

2. ze wzgledu na umiejscownienie szczeliny zlamania

* trzonu

* galezi

* wyrostka klykciowego/dziobiastego

* wyrostka zebodolowego

Ponadto: otwarte/zamkniete, pelne/niepelne, posrednie/bezposrednie, z ...