entomologia żery.docx

Chrabąszczowate-

Larwy- narządy gębowe typu gryzącego. Im starsza larwa tym grubsze korzenie obgryza. Większość życia żywi się korzeniami traw, jednak im starsze tym częściej dokonują szkód na korzeniach młodych drzew. Wałkarz lipczyk może przegryźć korzeń o grubości do 1 cm.

Szkodniki upraw i młodników-

Polifagi – owady zjadające aparat asymilacyjny

Ryjkowcowate:

Zmiennik brudny- chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych. Ogryza igły od góry, drobne ząbkowania. Igły nie obumierają. Żer odbywa się w maju i czerwcu.

Choinek szary - chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych. W wierzchołkowej części igieł owad wygryza półkoliste zatoki, które upodobniają igłę do wyszczerbionej piły. 2-3 wgryzy sięgające drugiej strony igły.  Po przezimowaniu w ściółce chrząszcze wchodzą na drzewo i żerują w pobliżu pączków szczytowych. Podczas masowych pojawów  niszczą wszystkie igły. Zamierające igły przyjmują charakterystyczne rdzawoczerwone zabarwienie.  Larwy ogryzają cienkie korzenie boczne sosny.

Sieciech niegłębek- półkoliste wgryzienia u podstawy igły.

Żery ryjkowcowatych w terenie są nie do odróżnienia dlatego też traktujemy je wspólnie. Larwy tych trzech gatunków żyją w glebie na korzeniach.

Kluk czarny- występuje w terenach górskich, podgórskich. Żeruje w nocy na młodych świerkach (młode pędy świerkowe- żeruje na młodych igłach). W dzień siedzi w glebie. Pędy obumierają. Larwy żerują w glebie, żywią się korzeniami traw, młodymi korzeniami. Bez znaczenia gospodarczego. Z igły na pędzie pozostaje jedynie nerw główny lub igły są tylko zatokowo wygryzione.

Zwijacz czarny- rozwija się na liściach dolnych gałęzi brzóz. Samica charakterystycznie zawija liście, które zasychają i pozostają na drzewie. Generacja jednoroczna. Wyżądza szkody podczas masowych pojawów na uprawach i młodnikach

Osnuja sadzonkowa- (błonkówka, rośliniarka) rozwija się na sosenkach 2-5 letnich. Składa jaja na szczytach igieł. Jedna igła jedno jajo. Larwa żeruje w oprzędzie. Żer przebiega od wierzchołka w dół. Odcina igłę u nasady, wciąga do oprzędu i tam zżera. Po spożyciu wydala kał który wbudowuje w oprzęd. Żeruje do lipca, pod koniec lipca wypada do gleby, wkopuje się do gleby mineralnej. Na wiosnę się przepoczwarza. Rujkę odbywa w czerwcu.

Borecznik rudy- rujka wrzesień październik. Samice nacinają igły i do wnętrza składają jaja. Tam jaja zimują, na wiosnę wychodzą larwy. Zżerają igły do pochewki. Pierwsze stadium szkieletyzuje igły, zjadają wszystko oprócz wiązki przewodzącej. Kolejne stadia zjadają już całe igły. Boreczniki żerują do sierpnia później się przepoczwarzają. Generacja jednoroczna. Mimo że spotykamy go na młodej sośnie, to największe pojawy, gradacje miały miejsce w starych drzewostanach.

Krobik modrzewiowiec- larwy zimują w małych pochewkach(szaro brązowe) na szczycie pędów modrzewia. Larwa minuje igły modrzewiowe, wyżera wnętrze igły – pozostawiając jedynie oskurek. Wyżera igłę przez całą szerokośc , górna część igły usycha. Lipiec, początek sierpnia masowe pojawy. Modrzew kończy szybciej przyrost o miesiąc.

Zawodnica świerkowa- rujka w kwietniu. Jaja składa na rosnące pędy świerkowe. Larwy zżerają młode igły. Żerują do końca maja. Pędy obumierają jeśli jest ich dużo. Larwy zjadają tegoroczne igły

PĄKI I PĘDY

Zwójka sosnóweczka- początkowo larwa minuje igły, po czym przechodzi do pędu bocznego. Wyżera go po czym w nim zimuje, potem atakuje kolejne. Wyżera młode . rujka przebiega w drugiej połowie czerwca i lipcu.  Generacja jednoroczna, przepoczwarzenie odbywa się w pąku

Zwójka odrośluweczka- wyżera jeden pąk wiodący, główny. Wyżera go do jesieni, w nim też zimuje, a na wiosnę się przepoczwarza. Motyle roją się w maju i na początku czerwca. gąsienice minują igły poczym wgryzają się w nasadę pączka szczytowego  i żerują w jego wnętrzu. Tam też zimują. Wiosną następnego roku podejmują żer trwający do końca maja. Uszkodzone pączki są miękkie, wycieka z nich żywica. Żer gąsienicy powoduje uszkodzenie pędu, niedorozwój i zakrzaczanie pączków wierzchołkowych oraz deformację pędu głównego, polegającą na jego miotlastym rozgałęzieniu, braku przewodnika i wykrzywianiu się strzały.

Zwójka pędówka- rujkę odbywa w czerwcu. Zimują gąsienice . wiosną zaczynają żerować na starych igłach i wmiarę wzrostu przenoszą się na pędy majowe u nasady pączków. Igły na pędzie sprzędzają w rurkowate gniazda w kształcie tunelu, a cienkie pędy często przegryzają. Larwy żerują gromadnie na pędach majowych sosnowych. Zwójka składa jaja na wierzchołku pędu larwy, zżerają pęd od góry do dołu. W lipcu martwe pędy zwisają. Larwy wygryzają się na dole pędu, nurkują do ściółki i tam się przepoczwarzają.

Zwójka żywiczaneczka- (generacja dwuletnia) gąsieniczki żerują w połowie lata, pod okółkiem na boku pędu. Pęd się broni i wydziela żywicę, larwa robi z żywicy kulę (domek) – tam zimuje. Cały następny rok żeruje dalej (kula może mieć wielkość orzecha włoskiego). W kuli są dwa pomieszczenia w jednym żyje w drugim przechowuje odchody. W trzecim roku późną wiosną się przepoczwarza. Pęd do połowy grubości przeżarty.

Skośnik tuzinek- larwy od początku lata do jesieni minują jedną igłę, rzadziej dwie. Na wiosnę (jak tarnina kwitnie)larwa przechodzi z igły do pączka bocznego. Wyżera ten pąk i się przepoczwarza pod koniec maja. Rójkę odbywa w maju- czerwcu do początku lipca. Gąsienica wgryza się w dolną część igły, wykonując minę letnią skierowaną do wierzchołka. Najgroźniejszy jest żer wiosenny w pączku gdyż powoduje deformację strzały lub zamarcie pędu głównego

Ochojnik( świerkowiec, zielony i smrekun) mszyce dwudomne-  (dwie rośliny żywicielskie 1- świerk, 2- jodła, sosna, daglezja, modrzew) na drzewie żywicielskim świerku powoduje wyrastanie wyrośla. Ochojniki niszczą plantacje choinkowe. Walka chemiczna musi się zacząc najpóźniej w marcu.

U nasady pędu- ochoinik świerkowy (szyszeczki otwierają się w sierpniu) albo o. zielony( szyszeczki otwierają się na początku czerwca)

Na czubkach pędu- smrekun- ze świerka przelatuje na modrzew

Uszkodzenia strzałek i starszych pędów

Szeliniak- (4 gatunki)-

Szeliniak sosnowiec- postać

+ doskonała zjada korę i łyko, drzewko się broni wydzielając żywicę , co powoduje że przybywa coraz więcej owadów gdyż zapach żywicy przyciąga szeliniaka. Larwy żerują na korzeniach pniaków po wyciętych drzewach, pod korą na powierzchni drewna. Rynienkowato zagłębione w drewno długie chodniki.

smolik znaczony- zasiedla drzewka sosnowe w wieku 5-10 lat, szyja korzeniowa. Wyszukuje drzewka zarażone przez opieńkę. Przy szyi korzeniowej robi dziurkę. Larwy to łykożercy. Chodniki są zatkane brązową mączką , na końcu tunelu jest owalna kolebka zatkana długimi białymi wiórkami. Na zewnątrz smoliki wygryzają się idealnie okrągłymi dziurkami. Smoliki nie jedzą drewna

szerszeń- robotnice zdzierają korę i łyko z pędów drzew liściastych (klony, lipy, brzozy, jesiony)

Rzemlik osinowiec- jedynie osika- postać doskonała podgryza młode liście osik, potem samica leci na pędy i strzałki młodych osik. Larwa wgryza się do środka pędu i wygryza 2 cm chodniki. Charakterystyczne zgrubienie na pędzie. Postać doskonała wychodzi idealnie okrągłym otworem

SZKODNIKI PIERWOTNE STARSZYCH DRZEWOSTANÓW

Strzygonia  choinówka- motyl z rodziny sówkowatych. W dzień motyle siedzą na pniach z dachówkowato złożonymi skrzydełkami i upodabniają się do tła (zjawisko mimikry). Rójka przypada na IV-V. samica składa jaja na igłach sosny, po kilka jaj w rzędzie. Gąsienice uszkadzają początkowo rozwijające się pąki i młode igły, [przepoczwarczenie odbywa się w ściółce. Strzygonia zimuje w stadium poczwarki.  poczwarka typu zamkniętego od czerwono brązowej do czarnobrązowej 1-1,5 cm. na grzbietowej części ma wystający chitynowy guzek. Kremaster – zakończenie poczwarek motyli silnie zchitynizowany, zakończony dwoma igiełkami, równolegle do siebie.

Barczatka sosnówka-motyl z rodziny barczatkowatych. Rujkę odbywa w lipcu i sierpniu. Samica składa jaja po kilka sztuk na igłach i korze. Gąsienice do jesieni żerują na igłach. Zimują w ściółce. Wczesną wiosną III-IV wchodzą po pniach w korony drzew i intensywnie obiadają igły, pączki. Przepoczwarzenie odbywa się w końcu czerwca w oprzędzie na pędach w koronach drzew, między igłami, a niekiedy w szczelinach kory drzew. zimuje tylko gąsienica, zawsze jest zwinięta jak wąż strażacki. Owłosione (typowe liszki) barwy brązowej 1-3 cm. Na grzbietowej części tułowia ma pas poprzeczny z granatowych filcowych włosków, kolejny segment z białymi włoskami, a kolejny segmęt ponownie granatowe. Na grzbiecie srebrzysta plamka  w kształcie litery V. przepoczwarza się w szarożółtych oprzędach.

Poproch cetyniak – motyl z rodziny miernikowcowatych. Rujka trwa od maja do sierpnia z kulminacją w czerwcu. Samica składa jaja w rzędach po 5-12 szt. Na wewnętrznej stronie starych igieł. Gąsienice poruszają się typowym dla miernikowców ruchem dostawnym. Żerują na igłach do czasu pierwszych przymrozków jesiennych. W listopadzie schodzą do ściółki, gdzie się przepoczwarczają. Poczwarka na końcu odwłoka ma ostry kolec, ma 7 – 8 mm. I jest bardziej rozdęta od poczwarki strzygonni. Barwa jasno brązowa

Zawisak borowiec -  motyl z rodziny zawisakowatych. Jest szkodnikiem igieł sosny, rzadziej świerka. Towarzyszy najczęściej innym masowo występującym szkodnikom pierwotnym sosny :  brudnicy mniszki, strzygoni choinówki, poprochowi cetyniakowi. Lot odbywa od maja do lipca. Gąsienica początkowo nagryza półkoliste brzegi igieł, potem zjada je całe do pochewek. Żeruje intensywnie w okresie sierpnia i września. W październiku schodzi do gleby gdzie w ściółce się przepoczwarza. Zimuje poczwarka która może prze legiwać przez 2 lata. Poczwarka duża 3 cm, barwa czerwonobrązowa, później ciemnieje. Na brzusznej części wykształcił się pokrowiec na narządy gębowe.. kremaster zakończony jednym szerokim płaskim końcem.

Brudnica mniszka – motyl z rodziny brudnicowatych. U motyli występuje dymorfizm płciowy. Rujka odbywa się w lipcu i sierpniu. Zimują jaja. W końcu kwietnia lub na początku maja lęgną się gąsienice, które pierwsze 4-12 dni życia spędzają wspólnie na powierzchni kory w tak zwanym lusterku, po czym wchodzą w korony drzew, przędą nici i rozpoczynają żer na kwiatostanach męskich, młodych igłach. Poczwarki mają kępki włosków.

Osnuja gwiaździsta- błonkówka z rodziny niesnujowatych. W Polsce istnieją dwie formy rozwojowe : wczesna i puźna. Pierwsza występuje na południowym zachodzie roi się w drugiej połowie kwietnia, a jej larwy żerują do początku czerwca. Druga roi się w końcu maja i na początku czerwca, a larwy żerują do lipca. Samica składa jaj pojedynczo na igłach . jaja mają kształt łudkowaty. Larwy wygryzają jednorodne igły przy pochewce, żerują w lużnych workowatych oprzędach. W drugiej połowie lipca schodzą do gleby, gdzie w glebie mineralnej wygniatają komorę, w której przelegują jeden trzy lata. Przybierają kolor żułto pomarańczowy. Jesienią u larw, które mają się przepoczwarzyć się wiosną, pojawiają się oczy imaginalne. Larwa w kształcie znaku zapytania

Borecznik- rujka w drugiej połowie maja- przepoczwarzają się w kokonach w koronach drzew. Druga rujka przełom lipca i sierpnia- larwy budują kokony w ziemi bądź na opadłych liściach. Kokony są nie przezroczyste- zbita wielowarstwowa przędza, w nim larwy zimują- 5-10 mm barwa od jasno brązowej do ciemnobrązowej. W momencie kiedy góra kokonu jest odkrojona, to znaczy że postać  dorosła wyszła.

Zwójka zieloneczka,- żeruje na dębie zjada ich liście. Żeruje w liściach skręconych, skołtunionych. Motyl z rodziny zwójkowatych. Gąsienica żeruje na liściach dębów wszystkich gatunków, choć najczęściej na dębie szypułkowym i bezszypułkowym. Loty motyli od połowy majado sierpnia. Samice składają po 2 jaja na pędach w pobliżu pączków, blizn po ogonkach liściowych i w rozwidleniach pędów.  Jaja zimują do maja następnego roku. Wiosną wylęgają się gąsienica, które wyjadają zawartośc pączków. Po pierwszej wylince przechodzą na młode liście i wygryzająw nich dziury, a po tyrzeciej wylince zwijają po kilka liści w gniazdo, które spajają przędzą i pod tą osłoną żerują, często zjadając je doszczętnie. Może prowadzic do zamierania konarów i strat w przyroście bieżącym. Masowe pojawy występują co 3-4 lata.

Brudnica nieparka- polfag (różne gatunki drzew). żeruje w nocy. Gąsienice obgryzają boczne blaszki liściowe. Nie zrzerają głównych wiązek prowadzących. Stadium doskonałe zjada liście do ogonka.

Kuprówka rudnica- ze złóż jajowych wylęgają się larwy. Larwy szkieletyzują liście, poczym idą w korony i zwijają liście przędzą w gruszkowate twory. To jest zimowisko. Na wiosnę wyłażą z oprzędów, obgryzają blaszki liści pozostawiając wiązki. Tak żerują do końca czerwca ( głównie dąb)

białka wierzbówka- topole, wierzby wąskolistne. Larwy szkieletyzuą liście- 4-5 mm2. Zżerają całe liście oprócz wiązek głównych i ogonka. Przepoczwarzają się w miejscu żerowania

Pędzik przedzimek-gąsienica od wiosny do lata wyżera dziurki w liściach. Grab, leszczyna dąb, wiąz buk

Hurmak Olchowiec- postac doskonała wyżera dziury w liściach olchy. Larwy rzerują gromadnie szkieletyzując liście olchy

Rynnica topolowa i osinowa – preferują liście odrośli. Postać dorosła zżera brzegi boczne blaszek liściowych, larwy szkieletyzują liście.

Szarynka iwówka – na wierzbach szerokolistnych ( głównie) postać dorosła i larwy szkieletyzują liście.

Jątrewka wiklinówka- szkieletyzuje liście wierzb wąskolistnych. Niepełne szkieletyzowanie, nie przegryza górnej skórki liścia.

Zdobnik topolowiec i brzozowiec- oba gatunki zwijają liście w celu złożenia jaj. Zdobnik topolowiec nacina ogonek liścia i w momencie kiedy więdnie skręca ( zawsze jeden liśc )

Zdobnik brzozowiec żeruje na różnych gatunkach, zwija kilka sąsiednich liści, z tej tutki zwisa kilka ogonków liści.

Podryjek Dębowiec – zwija ¾, 4/5 liście dębu, młode- zwija je do formy sześcianu (zaokrąglony) szerokość i długość taka sama.

Oszynda leszczynowiec- zwija liście leszczyny i grabu do formy walca.

Liściaste-

paśnik – żer dobrze widoczny w korze i na powierzchni drewna. Chodniki dosyć szerokie podłużne o ostrych krawędziach, zatkane zbitą mączką drzewną. Na końcu chodnika owalny otwór wyjściowy. Raczej żerują pojedynczo

Płaskowiak zmiennik- żery podobne do paśnika, ostre krawędzie w chodnikach, ale jest ich bardzo dużo, łączą się ze sobą, robią się kręte. Żeruje ich bardzo dużo na małej powierzchni, dużo otworów wyjściowych.

Drwionek okrętowiec – głęboko w drewnie, często w drewnie twardzielowym. Chodniki drobne 0,5mm- 1mm. Okrągłe, zatkane mączką drzewną

Ogłodek Dębowiec – żerowisko na powierzchni drewna i wewnątrz kory. Strzały o cienkiej korze. Chodnik macierzysty pojedynczy poprzeczny 1 – 1,5 cm. Zawsze dobrze oznaczony w bielu. Od chodnika macierzystego odchodzą chodniki larwalne, ale widoczne najczęściej w korze.

Przepoczwarzenie

Opiętek dwuplamy- żerowiska w łyku po wewnętrznej stronie kory. Równej szerokości, płytkie tasiemkowate, poprzecznie obwodowe. W korze typowy otwór wyjściowy, podobny do tycza cieśli( gruba kora dębu)

Buk

Rytel pospolity- (hodowca grzybów) chodniki w drewnie, chodniki często bez wiórów, ale zaczernione. Zaczyna na powierzchni drewna, chodniki na przekroju okrągłe 2-3 mm

Jesion

Jesionowiec pstry – strzały o cienkiej korze. Żery widoczne na korze i na powierzchni drewna. Chodnik macierzysty klamra (2-2,5 mm). Od chodnika macierzystego odchodzą chodniki larwalne proste, niekrzyżujące się.

Jeśniak czarny- grubsze jesiony, grubsza kora. Pod korą i płytko  na powierzchni drewna. Od chodników macierzystych ( w kształcie niedorobionej klamry odchodzą chodniki larwalne, długie poplątane, do 20 cm.  chodnik macierzysty grubości 5 mm.

...