kobieta-pracujaca,3.pdf

76 | ˚YCIE WEWN¢TRZNE | ZNAKI

| 77

Na tych samych stanowiskach zarabiajà

mniej ni˝ m´˝czyêni, trudniej im

dostaç prac´, którà cz´sto tracà,

gdy decydujà si´ pójÊç na urlop

wychowawczy. Ambitne, pràce w gór´

kobiety walà głowà w szklany sufit, choç

oficjalnie problem zawodowej

nierównoÊci w Polsce w zasadzie nie

istnieje. Jak naprawd´ jest z tym

równouprawnieniem? Z Katarzynà

Miller i Wojciechem Eichelbergerem

rozmawia Tatiana Cichocka

nego traktowania, a przede wszystkim wspierały si´

wzajemnie.

Wojciech Eichelberger: Tego si´ niestety nie da zro-

biç z poniedziałku na wtorek na zasadzie: kobieto,

uwierz w siebie, wszystko mo˝esz, zdobywaj Êwiat.

Kobiety wlokà za sobà długi, ci´˝ki ogon kulturowe-

go i psychicznego dziedzictwa. Niełatwo go zgubiç.

Patriarchat zawłaszczył j´zyk, histori´, religi´, sztu-

k´, obyczaj... Wszyscy nim oddychamy, ˝ywimy si´

nim, myÊlimy nim. Ci´˝ko si´ z tym idzie przez ˝y-

cie – tym bardziej gdy idzie si´ pod pràd.

– Nie macie poczucia, ˝e ˝yjemy w czasach coraz szyb-

szych zmian na tym polu?

WE: Mo˝e w Skandynawii. Wsz´dzie indziej

zmiany dotyczà na razie j´zyka i politycznych dekla-

racji nieprzekładajàcych si´ na reformy systemowe.

Choçby we Włoszech.

KM: Aczkolwiek to tam była Cicciolina, która jest

przykładem absolutnie rozkosznym. Za jednym za-

machem posun´ła do przodu par´ kwestii. Bo nie

doÊç, ˝e panienka rozwiàzła i mówiàca o tym w spo-

sób otwarty, odwa˝na w swojej superkobiecoÊci, to

jeszcze zabiera si´ do polityki. I jakoÊ si´ okazało, ˝e

kraj to wytrzymał. Porzàdny, katolicki kraj.

WE: Tego typu postacie sà nieocenione dla prze-

istaczania masowej ÊwiadomoÊci. To pierwszy nie-

zb´dny krok prowadzàcy do zmian systemowych.

U nas jednak na razie panuje gł´boka nierównoÊç.

– Ale nie wszyscy mamy tego ÊwiadomoÊç. We mnie poja-

wiła si´ doÊç póêno. Jeszcze na studiach miałam poczucie, ˝e

płeç nie jest istotna z punktu widzenia uczelni, kariery. Szok

przyszedł dopiero, gdy pojawiło si´ dziecko i zwiàzane z nim

kłopoty z pracà...

KM: Tak myÊli wiele dziewczyn i kobiet, których

los uło˝ył si´ nieêle. Mieszkajà w du˝ym mieÊcie,

studiujà, bo w ich rodzinach to normalne, razem

z kolegami ze studiów rozpoczynajà karier´. Pozor-

nie równoÊç! Tylko potem jako normalne przyjmujà,

˝e to one muszà wyczyniaç wygibasy, by pogodziç

prac´ z dbaniem o dom i macierzyƒstwem. A ju˝ te,

których m´˝owie pomagajà w domu, a˝ si´ złoszczà,

gdy słyszà o dyskryminacji. A dlaczegó˝ to m´˝czyê-

ni pomagajà, zamiast współgospodarzyç?

WE: Dzieci i dom to u nas problem kobiet. Faceta

nikt nie pyta w pracy, czy zamierza zało˝yç rodzin´.

– Dlaczego kobiety godzà si´ z takim losem?

WE: Obyczaj i wychowanie ju˝ w dzieciƒstwie in-

stalujà w psychice kobiet wyuczonà bezradnoÊç i za-

le˝noÊç, czyli „dzidzi´”. Wi´kszoÊç m´˝czyzn czuje

si´ bezpieczniej z „dzidziami”, wi´c majà one lepsze

szanse prokreacyjne. Matki w trosce o córki wycho-

wujà je w ten sposób i tak to si´ nakr´ca. Wszystko

zaczyna si´ jednak od j´zyka, który jest na wskroÊ

patriarchalny i sprawia, ˝e mózgi nam tym nasiàka-

jà nie wiadomo kiedy, i wszyscy – równie˝ kobiety

– widzimy Êwiat z m´skiej perspektywy. Najbar-

dziej dramatycznym tego przykładem jest historia,

która jest w istocie historià m´˝czyzn. W powszech-

nej pami´ci historycznej kobiety nie istniejà. Nie-

liczne wyjàtki ˝on i kochanek znanych m´˝czyzn

lub Êwi´tych cór KoÊcioła tylko potwierdzajà smut-

nà reguł´.

KM: Na Êwiecie i w Polsce istniejà studia nad po-

j´ciem rodzaju, czyli płcià społecznà. Powstały kalen-

darze robione przez feministki, które prezentujà hi-

stori´ Êwiata od strony kobiet, ksià˝ki pokazujàce, ile

kobiety wło˝yły w rozwój ludzkoÊci. Ale kultura pa-

triarchalna nie chce tego wiedzieç, poznawaç ani pu-

blikowaç. Wkłada za to mnóstwo wysiłku w to, by to

skrzywiaç, deprecjonowaç. Jednak gdyby si´ komuÊ

chciało to upowszechniaç, to jest gotowe.

– A b´dzie si´ chciało?

WE: Musi. Równouprawnienie płci jest dziÊ ko-

niecznoÊcià i nie da si´ tego zatrzymaç. Powoli zmie-

nia si´ ÊwiadomoÊç. Lecz dopiero gdy zmieni si´ za-

wartoÊç powszechnego przekazu historycznego

i religijnego, zawartoÊç programów szkolnych i tra-

dycja wychowawcza, kobiety b´dà si´ rodziç na swojej planecie.

Na razie sà na niej jedynie podgatunkiem.

– Najwyraêniej jesteÊmy poddane indoktrynacji, która ka˝e nam tego nie

widzieç. Dlaczego wiele kobiet uwa˝a, ˝e dyskryminacja ich nie dotyczy?

WE: To jeden z mechanizmów, który chroni system przed roz-

padem. Dlatego w patriarchacie chodzi o to, ˝eby kobiety, b´dàc

pariasami Êwiata, nie były tego Êwiadome. To przede wszystkim

trzeba zmieniç.

KM: Dlatego dziewczyny, które biorà udział w ˝yciu społecz-

nym, sà mened˝erkami, wykładowczyniami, dziennikarkami, kie-

rowniczkami, mówià: jak to? Przecie˝ mój facet mnie dobrze trak-

tuje, moi znajomi te˝, nie ma ˝adnej dyskryminacji, o co w ogóle

chodzi? Głupie feministki, dlaczego chcecie nas zbuntowaç prze-

ciwko naszemu dobremu bytowi? Trzeba z ich strony dobrej woli,

˝eby rozpoznały i przyznały same przed sobà, ˝e sà gorzej trakto-

wane. Mo˝na by na to dostarczyç mnóstwo przykładów. Jednak by

zdaç sobie z tego spraw´, trzeba zobaczyç ogrom nierównoÊci spo-

łecznej poza magicznym kr´giem własnych znajomych.

– Ale˝ my mamy lepiej. Panowie całujà nas po r´kach, przepuszczajà

w drzwiach, prawda? Tymczasem podczas pewnej telewizyjnej gali jedna

z naszych feministek w odpowiedzi na to, ˝e jakiÊ pan pocałował jà w r´k´,

równie˝ pocałowała go w r´k´. Przesadziła?

WE: Ale˝ pi´kny przykład łamania patriarchalnych stereoty-

pów! Ten gest, który w zało˝eniu ma wyra˝aç szacunek, jest

w istocie fizycznà inwazjà, zawłaszcza kobiet´ ju˝ na poziomie

ciała. Dlaczego ka˝dy facet ma mieç prawo pocałowaç w r´k´ na-

wet pierwszy raz spotkanà kobiet´? Pocałunek to intymna sytu-

acja. Jednak m´˝czyêni dajà sobie do tego prawo i nierzadko go

Kobieta

pracujàca

Tatiana Cichocka: Dlaczego równouprawnienie to w Polsce temat bliski

tabu?

Katarzyna Miller: Bo niewygodna prawda jest taka, ˝e mimo wie-

lu zmian nasz system wcià˝ podporzàdkowuje kobiety m´˝czy-

znom. Niektóre z nas doÊwiadczajà tego drastycznie, inne uwa˝a-

jà, ˝e ich to nie dotyczy. To nie zmienia faktu, ˝e patriarchat ma si´

dobrze. Wi´c udajemy, ˝e tematu nie ma, albo staramy si´ go jak

najszybciej zatuszowaç, oÊmieszyç, zlekcewa˝yç, pomniejszyç je-

go znaczenie. Niezb´dne jest wi´c, by kontynuowaç proces równo-

uprawnienia, by kobiety coraz bardziej wierzyły w siebie, si´gały

po posady zarezerwowane tylko dla m´˝czyzn, domagały si´ rów-

zwierciadło 10/06

www.zwierciadlo.pl

78 | ˚YCIE WEWN¢TRZNE | ZNAKI

| 79

nadu˝ywajà. Bo ciała kobiet sà przecie˝ dla m´˝czyzn, kobieta zo-

stała stworzona dla m´˝czyzny, jak ka˝e wierzyç powszechna wer-

sja religijnego przekazu.

KM: Taaa, co jest człowiekowi potrzebne do szcz´Êcia: kobiety,

wino i Êwi´ty spokój. I wcale nie chodzi o to, ˝e teraz my byÊmy

chciały waliç was po pupach w dowód naszej wy˝szoÊci. Bo nie

o wy˝szoÊç chodzi.

WE: Szczególnà rol´ do odegrania majà dziÊ te kobiety, które

wiele osiàgn´ły, zajmujà wysokie stanowiska, weszły do m´skich

elit – ale muszà zdawaç sobie spraw´ z tego, ˝e w dalszym ciàgu

sà w tej samej roli, ˝e zmieniły si´ tylko dekoracje. Wi´kszoÊç ko-

biet sukcesu staje si´ nieÊwiadomie janczarami patriarchatu. Od-

cinajà si´ zarówno od „zwariowanych feministek”, jak i od „domo-

wych kur”. Mówià: jak kobieta chce, to mo˝e. Nie ma dziÊ ˝adnych

przeszkód, by robiç karier´, zarabiaç pieniàdze czy uprawiaç poli-

tyk´. To jednak tylko sposób na to, jak si´ urzàdziç w m´skim

Êwiecie, nie kwestionujàc go ani nie zmieniajàc.

KM: Tu pojawia si´ wa˝ne pytanie: czy w zwiàzku z tym wy-

starczy, a moim zdaniem nie, ˝eby kobiety były ministrami al-

bo głowami paƒstw. Problem nie tylko w tym, ˝eby wchodziç

w te struktury. Bo tam czeka zwarty szereg facetów, którzy b´-

dà kobiet´ czarowali, pod warunkiem ˝e ona si´ nie b´dzie od-

zywaç i przyjmie rol´ kobietki. JeÊli si´ nie podporzàdkuje, b´-

dà z nià walczyli do upadłego jawnie lub niejawnie. Tymczasem

kobieta musi próbowaç rozsadzaç te struktury od Êrodka. Wy-

magaç szacunku, wykazywaç si´ kompetencjà, ale nie zakładaç

spodni, mówiàc symbolicznie: nie udawaç, ˝e jest bardziej m´-

ska od m´˝czyzny.

– Nie wymagamy za wiele? Taka kobieta ma przeciwko sobie wszystkie

stereotypy.

WE: Na poczàtek wystarczy zachowaç poczucie miejsca, w któ-

rym si´ jest, nie odcinaç si´ od kobiecej bazy i nie ulegaç złudze-

niu, ˝e równouprawnienie kobiet ju˝ si´ dokonało, ˝e jest mo˝liwe

w tym systemie. System musi ulec radykalnej zmianie. Wielkie

oszustwo patriarchatu polega na tym, ˝e próbuje wmówiç kobie-

tom, ˝e jeÊli tylko zechcà i b´dà wystarczajàco dobre, to w ramach

tego systemu mogà mieç wszystko, co im potrzebne.

KM: To wielkie załganie. Dotyka nawet cz´Êci Êrodowiska femi-

nistycznego. Niektóre działaczki same zajmujà miejsce, w którym

czujà si´ inne – lepsze, bardziej Êwiadome. A na reszt´ zwykłych

kobitek patrzà z góry. W dodatku, zamiast si´ zjednoczyç we

wspólnej kobiecej sprawie, kłócà si´ mi´dzy sobà. Nie wydajà si´

zainteresowane powi´kszaniem liczby nale˝àcych do ruchu ko-

biet, bo wtedy mogłyby si´ wyłoniç nowe liderki. Tymczasem ko-

biety majà trudnoÊç w przebijaniu si´ tak˝e dlatego, ˝e czujà si´

w swych staraniach bardzo samotne. Majà najwy˝ej kilka przyja-

ciółek, a to za mało, ˝eby poczuç moc kobiecego wsparcia. Sà od-

ci´te od korzeni, bo nie wiedzà, ile inne kobiety dla nich zrobiły.

Przykre, ˝e tak si´ wypiera to, dzi´ki komu mamy wykształcenie,

głos wyborczy, ÊmiałoÊç dopominaç si´ o takie same

płace, stanowiska, władz´, mo˝emy na wielu polach

skutecznie rywalizowaç z m´˝czyznami. Wywalczy-

ły to WYŁÑCZNIE kobiety, nikt nam tego nie dał

w prezencie.

– Rywalizowaç? Czy rywalizacja nie jest podstawà pa-

triarchatu?

WE: Rywalizacja sama w sobie nie jest zła. Byleby

nie była rywalizacjà niewolnic o to, jak si´ wkupiç

w łaski władców tego Êwiata. Jak na razie nie istniejà

przejrzyste i równoprawne reguły gry ˝yciowej dla

kobiet. Kobiece losy, awanse i kariery ciàgle zale˝à

od widzimisi´ m´skich gremiów, szefów, ustawodaw-

ców i religijnych autorytetów. To nie tylko uniemo˝li-

wia zdrowà rywalizacj´ kobiet z m´˝czyznami, ale

tak˝e zdrowà rywalizacj´ mi´dzy kobietami,

a w efekcie – ku radoÊci obroƒców patriarchatu

– rozbija solidarnoÊç kobiet i ich wzajemnà lojalnoÊç.

KM: A jednak coraz bardziej widaç, ˝e odradza

si´ kobieca wspólnota. Kobiety zakładajà kr´gi, sto-

warzyszenia, rozwijajà si´. Moim zdaniem to mogà

byç sensowne podwaliny tworzenia wi´kszych grup,

które majà szans´ coÊ realnie zmieniç. Wa˝ne, ˝eby

kobiety odkryły na nowo, jak wielkà sił´ daje im

wspólnota.

WE: To wymaga intensywnej pracy nad kobiecà

ÊwiadomoÊcià rodzajowà, solidarnoÊcià. Zobaczcie,

w Polsce kobiety wcià˝ nie głosujà na kobiety. Ale

te˝ ˝adna z dotychczas startujàcych w wyborach ko-

biet nie odwa˝yła si´ powiedzieç otwartym tekstem:

Kobiety, głosujcie na mnie, b´d´ reprezentowaç wa-

sze interesy.

– Próbujemy byç na wyrost poprawne politycznie?

KM: W Polsce nie mo˝e byç mowy o politycznej

poprawnoÊci. U˝ywa si´ jej jako kolejnego argumen-

tu na to, ˝e cała ta walka o równoÊç jest po prostu d´-

ta i Êmieszna. Mo˝emy si´ poczuç cwaƒsi od Amery-

kanów, którzy próbujà to u siebie wprowadziç. Bo

oni, he, he, pozywajà do sàdu faceta, który klepnàł

kobiet´ w tyłek. A my nie b´dziemy si´ takimi dur-

notami zajmowaç. Nasze kobiety przecie˝ lubià kle-

panie po tyłku, jakby ich nikt nie klepał, toby si´ nie-

pokoiły, ˝e sà niekobiece. Chodzi o to, ˝e myÊmy

nawet nie zrozumieli istoty poprawnoÊci politycznej.

Kiedy słysz´ argument typu: nie b´d´ głosowaç

na kobiet´, bo kobiety nie umiejà byç w rzàdzie, to

mi si´ nó˝ w kieszeni otwiera. Bo w zamian pewnie

wybierzesz faceta, który nie umie byç w rzàdzie.

– Mo˝e kobiety rzàdziłyby uczciwiej?

KM: Nie chodzi o to, ˝eby dzi´ki kobietom zapa-

nował jakiÊ mityczny, lepszy Êwiat. Chodzi o to, ˝eby

te płcie były równo reprezentowane, bo tak samo równo reprezen-

towane sà w ˝yciu.

WE: WłaÊnie, właÊnie. Nie zapominajmy, ˝e jest jeszcze druga

połowa ludzkoÊci, czyli m´˝czyêni. Równie wiele zale˝y od tego,

jak szybko b´dzie si´ zmieniaç ich ÊwiadomoÊç. Stoimy wobec ko-

niecznoÊci zasadniczej zmiany stereotypów kulturowych. Tu cz´-

sto jedziemy na tym samym wózku, np. trudne do wyobra˝enia

dla wielu m´˝czyzn jest bycie spełnionym facetem i partnerem ko-

biety sukcesu ˝yjàcym w jej cieniu, zarabiajàcym dwa razy mniej

i wi´kszoÊç czasu poÊwi´cajàcym domowi. Ile kobiet sukcesu za-

akceptowałoby takiego partnera? Jak daç zarówno kobietom, jak

i m´˝czyznom pełny wachlarz mo˝liwoÊci do wyboru? By tak si´

mogło dziaç, trzeba przygotowaç kadr´ po nowemu myÊlàcych na-

uczycieli i wychowawców, lekarzy, dziennikarzy i polityków... To

proces na przynajmniej dwa pokolenia.

KM: To oznacza aktywne zwalczanie przejawów dyskrymina-

cji w ˝yciu publicznym, zmian´ prawa pracy, pomoc dla firm,

które zatrudniajà kobiety i wprowadzajà jakieÊ socjalne wspo-

maganie, popieranie inicjatyw rozpowszechnionych na Zacho-

dzie, takich jak gender index, czyli uÊwiadamianie pracodaw-

ców, ˝e zatrudnianie kobiet im si´ po prostu opłaca. Równie˝

finansowo. Szczególnie ˝e sà dowody na to, ˝e kobiety bywajà

lepszymi pracownikami.

– Pod jakim wzgl´dem?

KM: Oprócz tego, ˝e empatyczne, sà nakierowane na współpra-

c´, odpowiedzialne, gospodarne, nastawione na realne mo˝liwoÊci

i rozwiàzania. Najwa˝niejsze jednak, ˝e kobiety wnoszà do firmy

czy władz innà jakoÊç przez to, ˝e sà zwyczajnie inne ni˝ m´˝-

czyêni. Stwarzanie im godnych warunków do pracy na równi

z m´˝czyznami owocuje nowymi rozwiàzaniami, wpływa pozy-

tywnie na rozwój firmy, kraju.

WE: Zwróçcie uwag´, w co poszła obecna ekipa. Podwójne be-

cikowe jest głupotà porównywalnà z rajstopami na Dzieƒ Kobiet

za komuny. Potrzebny jest zupełnie inny sposób myÊlenia. Zmiany

systemowe gwarantujàce instytucjonalne wsparcie dla samotnych

i samodzielnych matek, utrzymanie pracy w okresie macierzyƒ-

stwa, elastyczne ustawianie godzin i dni pracy, mo˝liwoÊç zaanga-

˝owania si´ partnera w opiek´ nad dzieckiem itd. Jednym słowem,

doprowadzenie do sytuacji, w której kobiety nie b´dà musiały sta-

waç przed tragicznà alternatywà – albo b´d´ matkà, albo kimÊ.

KM: Albo strac´ to, co zainwestowałam w uczenie si´, albo

osieroc´ swoje dziecko i pójd´ na 10 godzin z domu, zostawiajàc

je pod przypadkowà opiekà niewykwalifikowanej pani. Matka

cierpi, gdy musi zdecydowaç si´ na taki krok. Du˝o wysiłku wkła-

da, by samà siebie przekonaç, ˝e to dobre rozwiàzanie i nie ma

wpływu na dziecko. Otó˝ ma. Ale to nie w porzàdku, ˝e ona mu-

si stawiaç siebie i swój rozwój w opozycji do rozwoju dziecka.

Mo˝na to pogodziç. Tylko trzeba o to zawalczyç i systematycznie

to wprowadzaç. Dla siebie, a przez to i dla przyszłych pokoleƒ.

...pracujàca

Nie ulegajmy złudzeniu,

˝e równouprawnienie kobiet ju˝ si´ dokonało.

Wielkie oszustwo patriarchatu polega na tym,

˝e próbuje wmówiç kobietom, ˝e jeÊli

tylko zechcà i b´dà wystarczajàco dobre,

to w ramach tego systemu mogà mieç

wszystko, co im potrzebne

zwierciadło 10/06

www.zwierciadlo.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: