Przegląd niektórych śmiertelnie trujących roślin.doc

Przegląd niektórych śmiertelnie trujących roślin
rosnących (lub uprawianych) w Polsce

Bieluń dziędzierzawa Datura stramonium

Objawy: po 20-30 minutach od spożycia: niedobór śliny, pragnienie, wzrost ciśnienia krwi, zaczerwienienie skóry, zaburzenia widzenia (zaciemnienia w oczach), pobudzenie nerwowe, ataki szału, halucynacje, drgawki, zaparcie, wzrost temperatury ciała, zgon z powodu porażenia ośrodka oddechowego.

Blekot pospolity – Aethusa cynapium

Objawy – patrz szczwół.

Bukszpan zwyczajny Buxus sempervirens

Objawy: podrażnienie błon śluzowych, ślinotok, nudności, wymioty, kolki, biegunka, wybroczyny krwawe w przewodzie pokarmowym, drżenie mięśni, drgawki, zaburzenia oddychania, pokrzywka. Śmierć wskutek porażenia ośrodka oddechowego.

Ciemiężyca biała, czarna i zielona Veratrum album, nigrum et lobelianum

Objawy: podrażnienie błon śluzowych, ślinienie, pieczenie w jamie ustnej i gardle, kichanie, katar, zwolnienie tętna, dusznica bolesna, obniżenie ciśnienia krwi, łzawienie, nudności, silne wymioty, biegunka, zaburzenia równowagi, skurcze mięśni wokół dróg oddechowych i jelit oraz mięśni szkieletowych. Zgon z powodu uduszenia.

Dawniej była stosowana nalewka Tinctura Veratri w leczeniu reumatyzmu i mięśniobóli (wcieranie, ponadto składnik maści) oraz w zwalczania wszawicy (pół na pół z octem).

Cis pospolity Taxus baccata

Objawy zatrucia: wymioty, kolki przewodu pokarmowego, zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia krwi, drgawki, częstomocz, śpiączka, bezdech, śmierć z powodu uduszenia lub ustania serca.

Lulek czarny Hyoscyamus niger

Objawy – patrz bieluń i pokrzyk

Naparstnica purpurowa – Digitalis purpurea

Objawy: początkowo zwolnienie czynności serca, niemiarowość pracy serca, przyspieszenie akcji niemiarowej serca, wymioty, utrudnienie rozkurczu serca, śmiertelne zatrzymanie serca w maksymalnym skurczu.

Ostróżeczka polna Delphinium consolida

Objawy: lęk, zaniepokojenie, spadek ciepłoty ciała, ślinotok, kolki, obfite poty, pieczenie w gardle, biegunka, wymioty, zaburzenia rytmu serca, drżenie mięśni, drgawki, zaburzenia integracji ruchowej, drętwienie kończyn; zahamowanie oddychania.

Pokrzyk wilcza jagoda Atropa belladona

Objawy: podniesienie ciepłoty ciała, zaczerwienienie, plamistość i suchość skóry, przyspieszenie tętna, duszność, światłowstręt (fotofobia), niedobór śliny, niemożność połykania, krzyki, śmiechy, halucynacje, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, ataki szału, potem faza zahamowania, zatrzymanie krążenia i oddychania. Śmierć w ciągu 2-3 dni (w razie braku leczenia).

Rącznik pospolity Ricinus communis

Roślina coraz częściej uprawiana w ogrodach w celach ozdobnych -stanowiąc poważne zagrożenie dla dzieci.

Objawy: gwałtowne wymioty i biegunka, silne przekrwienie narządów układu pokarmowego i nerek, krwotoczne zapalenie nerek, zwyrodnienie wątroby i serca; wstrząs, śpiączka. Toksalbumina - rycyna zawarta w roślinie zabija człowieka w dawce 0,003 mg/kg m.c. Powoduje aglutynację (zlepianie) krwinek i wytrącanie włóknika - fibryny we krwi, powodując zakrzepnięcie krwi. Odczyn aglutynacyjny rycyny dla krwi człowieka wynosi 1: 2000 000.

Olej rycynowy stosowany w lecznictwie jest pozbawiony rycyny.

Sałata jadowita Lactuca virosa

Objawy: podrażnienie nabłonków układu pokarmowego i oddechowego, pobudzenie nerwowe, nudności, wymioty, nadmierne pocenie się, omamy wzrokowe i słuchowe, rozszerzenie źrenic, bóle i zawroty głowy, cykliczne utraty świadomości, następnie śpiączka i śmiertelne porażenie ośrodka oddechowego.

Sumak jadowity Rhus toxicodendron i sumak octowiec Rhus typhina.

Roślina ostatnio coraz częściej sadzona w Polsce, zwłaszcza na działkach i w ogrodach. Dlatego też stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, zwłaszcza dzieci. Szczególnie wrażliwi są na tę roślinę alergicy. Niestety nie należy do najzdrowszych roślin ozdobnych.

Szkodliwie działają włoski, które odrywają się od liści i owoców i są przenoszone do mieszkań przez wiatr. Wywołują stany podrażnienia skóry i dróg oddechowych, w tym objawy alergiczne - podobne jak w pyłkowicy.

Objawy: opuchnięcie i zaczerwienie skóry, wypryski, pokrzywka, wypryski wokół narządów płciowych i w pachwinach, za uszami, na karku, niekiedy gorączka. Nieżyt górnych dróg oddechowych, objawy astmy, kichanie, łzawienie. W razie spożycia – podrażnienie błon śluzowych przewodu pokarmowego, nerek i dróg moczowych, białkomocz, krwiomocz.

Szalej jadowity Cicuta virosa

Objawy: podrażnienie błon śluzowych, pieczenie w jamie ustnej i gardle, nudności, potem wymioty, silna biegunka, zaburzenia oddychania, częstomocz, obfite poty, utrata przytomności. Początkowo pobudzenie psychoruchowe, niekiedy ataki furii, potem zahamowanie, drżenie mięśni, drgawki, zgon z powodu zahamowania ośrodka oddechowego.

Szczwół plamisty Conium maculatum

Objawy: podrażnienie błon śluzowych, ślinotok, wymioty, biegunka, niepokój, kolki, zaburzenia widzenia i świadomości, początkowo pobudzenie psychoruchowe, częstoskurcz, potem zahamowanie czynności nerwowych, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, porażenie mięśni, drgawki, zahamowanie ośrodka oddechowego, rozszerzone źrenice, światłowstęt. Śmierć z powodu uduszenia poprzedzona jest sennością lub śpiączką. Porażenie mięśni dotyczy najpierw kończyn dolnych, potem posuwa się ku górze.

Tojad mordownik Aconitum napellus

Objawy: podrażnienie błon śluzowych, ślinotok, niepokój, duszność, spadek tętna i ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, utrudnione połykanie, obfite poty, bóle brzucha, niemiarowość serca, zahamowanie pobudliwości ośrodka oddechowego i ośrodkowego układu nerwowego, wymioty, biegunka. Najpierw podrażnia, a potem poraża nerwy czuciowe. Charakterystyczny objaw zatrucia to zespół “rękawiczki” lub “obcej skóry na ciele” Zgon wskutek zatrzymania płuc i serca następuje przy zachowanej świadomości.

Alkaloid tojadu - akonityna była dawniej stosowana w lecznictwie jako dodatek do mazideł i maści przeciwbólowych (poraża nerwy bólowe). Należy do najsilniejszych toksyn roślinnych. Wchłaniana jest przez skórę i błony śluzowe. Dawka śmiertelna – ok. 0,5 mg.

Wawrzynek wilcze-łyko Daphne mezereum

Objawy: nudności, wymioty, kolki, biegunka, porażenie mięśni, podrażnienie błon śluzowych, krwiomocz, hemoliza krwinek. Śmierć wskutek uduszenia lub zatrzymania serca.

Wilczomlecz sosnka Euphorbia cyparissias, wilczomlecz lancetowaty Euphorbia esula, wilczomlecz błotny Euphorbia palustris, wilczomlecz ogrodowy Euphorbia peplus

Objawy: silne podrażnienie nabłonków, ślinotok, pieczenie w jamie ustnej i gardle, łzawienie, kichanie, kaszel, wymioty, dusznica bolesna, pokrzywka, opuchnięcie mięśni wokół dróg oddechowych, zaburzenia oddychania, częstomocz, krwiomocz, hemoliza krwinek, kolki, obfite poty, niemiarowość serca, spadek ciśnienia krwi, bladość lub zaczerwienienie skóry, biegunka. Po 2-3 dniach zgon.

Zimowit jesienny Colchicum autumnale

Objawy: podrażnienie błon śluzowych, nudności, wymioty, kolki, krwawa biegunka, pokrzywka. Kolchicyna w dawce powyżej 40 mg powoduje zgon z powodu zatrzymania serca. Stosowana jest w leczeniu artretyzmu i sklerodermii (preparaty Colchicum i Colchicine).

Złotokap zwyczajny Cytisus laburnum

Objawy: bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi, rozszerzenie źrenic, halucynacje, spadek ciśnienia krwi, silne osłabienie, lęk, zaburzenia oddychania, cykliczne utraty świadomości, nudności i wymioty, drżenie mięśni szkieletowych, drgawki. Śmierć wskutek porażenia ośrodka oddychania.

Żywotnik zachodni Thuya occidentalis

Objawy: ślinotok, początkowo przyspieszenia, a potem spadek tętna, biegunka, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, wymioty, częstomocz, krwiomocz, drżenie mięśni, drgawki, śpiączka. Śmierć wskutek zatrzymania oddychania i ostrej niewydolności krążenia.

Surowica jest to żółtawy płyn oddzielający się od krwi podczas jej krzepnięcia. Jest to więc osocze krwi pozbawione włóknika (fibryny).

Surowice odpornościowe są to surowice uzyskiwane z krwi ozdrowieńców oraz z krwi zwierząt czynnie uodpornionych szczepionkami, mające wysoką zawartość swoistych przeciwciał.

Surowice monowalentne (jednoważne) zawierają swoiste przeciwciała skierowane przeciw jednemu antygenowi (np. przeciwbłonicza zawiera antytoksynę błoniczą). Surowice poliwalentne (wieloważne) zawierają mieszaninę przeciwciał skierowanych przeciw różnym antygenom (np. antytoksyna przeciw zgorzeli gazowej).

Szczepionka jest to preparat biologiczny zawierający zabite lub atenuowane drobnoustroje, albo też ich fragmenty (frakcje), które po wprowadzeniu do żywego organizmu powodują wytworzenie odporności swoiście skierowanej przeciw składnikom (antygenom) zawartym w szczepionce. Szczepienie jest wiec zabiegiem mającym na celu zwiększenie odporności organizmu na antygen zawarty w szczepionce. Służy profilaktyce chorób. Antygen jest substancją na ogół obcogatunkowa, która po wprowadzeniu do organizmu pozajelitowo wywołuje reakcje immunologiczną, polegającą na wytworzeniu przeciwciał przeciwko niej.

Jak już wspomniano, surowice odpornościowe (serum, sera) są najczęściej surowicami zwierząt, głownie koni, baranów i krów, uodpornionych na daną chorobę (mikroorganizm chorobotwórczy i jego jady) lub toksynę chemiczną bezkręgowców. Surowica zawiera gotowe przeciwciała odpornościowe.

Aby uzyskać surowicę odpornościową, zwierzęta zakaża się odpowiednimi drobnoustrojami lub ich jadami, toksynami bezkręgowców lub anatoksynami. Po uzyskaniu odporności pobierana jest od nich krew. Krew zostaje pozbawiona włóknika i krwinek. Do tak uzyskanego płynu dodaje się konserwanty i antyseptyki i przechowuje 4 miesiące. Surowice poddaje się także dializie w celu ich zagęszczenia i oczyszczenia. Surowice dializowane zawierają więcej jednostek czynnych w 1 ml niż surowice surowe (niedializowane). Siłę surowic określane są w jednostkach. Są to wartości umowne, ustalane za pomocą specjalnych testów biologicznych.

Surowice odpornościowe są przezroczystymi lub żółtawymi (złotawymi) płynami, niekiedy z osadem, który przyrasta w miarę starzenia i przeterminowania surowicy.

Surowice stosuje się profilaktycznie oraz leczniczo w ścisłe określonych jednostkach chorobowych. Wstrzykiwane są one domięśniowo, podskórnie, dożylnie lub dordzeniowo. Dordzeniowo i donaczyniowo nie podaje się surowic konserwowanych fenolem i jego pochodnymi.

Po wprowadzeniu surowicy do ustroju występują objawy zespołu posurowiczego, będące wynikiem uczulenia (reakcji immunologicznej) organizmu na wprowadzone białko. Objawy te są zwykle niegroźne i ograniczają się jedynie do wysypki skórnej, zaczerwieniania oraz gorączki i obrzęku w miejscu wstrzyknięcia. Mijają po kilku dniach.

U niektórych osób może wystąpić szczególna nadwrażliwość na surowicę – wstrząs anafilaktyczny. Wstrząs może także wystąpić po powtórnym wprowadzeniu surowicy do ustroju.

1. Antirabies serum (Antirabicum equinum serum) – surowica przeciw wściekliźnie. Przygotowywana jest z frakcji immunoglobulinowej G krwi konia, uprzednio immunizowanego szczepem PV 11 wirusa wścieklizny. Konserwowana fenolem 0,3%. Trwała 3 lata. Podawana jest osobom pogryzionym przez zwierzęta podejrzane o wściekliznę. Bezpośrednio po pokąsaniu podaje się 40 j.m. na 1 kg masy ciała; połowę dawki podaje się domięśniowo a połowę w ranę. Produkowana przez firmę Pasteur Merieux Serums et Vaccins – fiolki 1 tysiąc jednostek międzynarodowych w 5 ml. Uwaga!!! Istnieje jeszcze szczepionka Rabies Vaccinie (Vaccinium antirabicum) zawierająca zabity wirus wścieklizny. Okres trwałości szczepionki wynosi 2 lata. Stosuje się profilaktycznie i leczniczo po zakażeniu wścieklizną. Szczepionka znana jest pod nazwami: Imovax Rabies, Lyssavac N Berna, RabAvert, Rabipur, Rabivac, Tollwut-Impfstoff Merieux i Vaccin Rabique Pasteur. Forma – fiolka zawierająca 1 dawkę (2,5 jednostki) oraz rozpuszczalnik. Podaje się domięśniowo lub podskórnie.

2. Arachnidae venom antiserum – surowica przeciw jadom pajęczaków – uzyskiwana z krwi kóz i koni immunizowanych jadami pajęczaków: skorpionów i pająków. Zawiera przeciwciała neutralizujące toksyny tych bezkręgowców. Konserwantem jest thiomersal, czyli etylortęciotiosalicylan sodu.

·        ·        Antivenin Lactrodectus mactans (Merc Sharp and Dohme) – fiolki 6 tys. jednostek przeciwciał w postaci substancji liofilizowanej + fiolka z rozpuszczalnikiem 2,5 ml. Podawane w razie pokąsania przez czarną wdowę.

·        ·        Skorpiongift-Immunserum Twyford Nordafrica (Knoll) – amp. 1 ml (10 mg w roztworze) – przeciwciała przeciwko toksynom skorpionów: Androctonus australis, Buthus occitanus, Leiurus quinquestriatus. Podawane są domięśniowo, podskórnie lub dożylnie w ilości 2-3 ampułek. Większe dawki w razie ukąszenia A. australis i w razie ukąszenia wyżej położone części ciała (bliżej serca i głowy)  Jeżeli stan chorego nie poprawił się w ciągu 1 godziny od podania podaje się kolejne ampułki (maximum 10 ampułek).

3. Tetanus antitoxin – serum antitetanicum – surowica przeciwtężcowa – uzyskiwana jest z surowicy końskiej (Antitoxynum tetenicum equinum) lub bydlęcej (Antitoxinum tetanicum bovinum). Zwierzęta są immunizowane toksyną tężcową. Konserwantem jest fenol (0,3%). Okres trwałości 3 lata. Podawana jest osobom zranionym, które nie były szczepione przeciw tężcowi, były szczepione ale dawniej niż 8 lat temu lub nie można odnaleźć dokumentacji to potwierdzających. Podawana jest także w przypadku ran rozległych, silnie zanieczyszczonych, w razie równoczesnego występowania wstrząsu pourazowego lub ubytku znacznej ilości krwi. Zapobiegawczo podaje się 3 tysiące jednostek, leczniczo – 50-100 tys. j.m. Wstrzykiwana domięśniowo lub podskórnie (połowa dawki), a reszta dawki – dożylnie.  W Polsce dostępna jest krajowa surowica firmy Biomed – fiolki po 3 tys. jednostek (substancja liofilizowana do rozpuszczenia) oraz francuska – Serum Antitetanique firmy Pasteur Merieux Serums et Vaccins – strzykawki 1 ml – roztwór do wstrzyknięć 1,5 tys. jednostek. Tężcowym zakażeniom ulegają najczęściej rany zanieczyszczone ziemią i nawozem.

4.  Schlangengift-Immunoserum Twyford (Knoll) – amp. 10 ml – roztwór do wstrzyknięć dożylnych domięśniowych i podskórnych – surowica zawierająca przeciwciała przeciwko jadowi kobry Naya naya (Naia naia).

5. Antivenin (Wyeth-Ayerst) – amp. 10 ml – substancja liofilizowana z przeciwciałami przeciw toksynom węży Ameryki Pólnocnej, Ameryki Środkowej, Ameryki Południowej, Korei I Japonii.

6. Schlangengift-Immunserum Behring (Chiron Behring) – amp. 10 ml – przeciwciała w surowicy przeciw toksynom żmij Europy; surowica przeciw jadom żmij Afryki; surowica przeciw jadom żmij Bliskiego i środkowego Wschodu.

7. Botulism antitoxin – antytoksyna botulinowa A, B i E otrzymywana z krwi koni; jest wieloważna. Konserwantem jest fenol (0,25%). Ważna przez 3 lata. Podawana leczniczo i profilaktycznie osobom, które spożyły pokarm zawierający jad kiełbasiany. Profilaktycznie – podskórnie lub domięśniowo 10 tys. jednostek międzynarodowych. Leczniczo – dożylnie lub domięśniowo 50 tys. jednostek. Biomed produkuje antytoksynę botulinową wieloważną ABE – fiolki 10 ml – roztwór do zastrzyków domięśniowych lub dożylnych. Firma Chiron Behring z Niemiec produkuje Botulismus Antitoxin Behring we flakonach 250 ml – roztwór do zastrzyków dożylnych; 1 ml zawiera 750 jednostek antytoksyny botulinowej A, 500 jednostek antytoksyny botulinowej B i 50 jednostek antytoksyny botulinowej E.

8. Diphteria antitoxin (antitoxinum diphthericum) – antytoksyna błonicza – surowica przeciwbłonicza otrzymywana jest z krwi koni uprzednio immunizowanych. Jest skierowana przeciwko jadom Corynebacterium diphteriae. Konserwantem jest fenol. Trwała przez 3 lata. Stosowana  w leczeniu i w profilaktyce (rzadko) błonicy. Dawka lecznicza – domięśniowo: błonica nosa - 10-20 tysięcy jednostek, błonica gardła 40-60 tys. jednostek, błonica krtani – 20-40 tysięcy jednostek, błonica skóry, narządów płciowych i oczu – 20 tysięcy jednostek. Maksymalna dawka jednorazowa dla dzieci małych – 20 tys., dla niemowląt 10 tysięcy jednostek, dla dzieci. W handlu znana pod nazwami: Diphtherie Antitoxin Behring vom Pferde (Chiron Behring) – amp. – roztwór do wstrzyknięć domięśniowych lub dożylnych (1 ml zawiera 4 tysiące jednostek). Biomed – antytoksyna błonicza końska – amp. 10 tys. jednostek – zastrzyki domięśniowe.

Metoda Besredki

Besredka Aleksander (1870-1940) – francuski bakteriolog i immunolog opracował metodę zapobiegania wstrząsowi anafilaktycznemu po podaniu surowicy. Początkowo wstrzykuje się podskórnie 0,5 cm surowicy, a pozostałą część po upływie pół godziny.

Adstrigens – ściągające

Alternas  -    pobudzające przemianę materii

Amarum -    gorzkie

Anaesthriticum – znieczulające

Antiarthriticum – przeciwartretyczne             

Antiashmaticum – przeciwastmatyczne

Antidiabeticum – przeciwcukrzycowe

Antidiarrhoicum – przeciwbiegunkowe

Analgeticum – znieczulające

Antineuralgicum – przeciwbólowe

Antiphlogisticum – przeciwzapalne

Antipireticum – przeciwgorączkowe

Antirheumaticum – przeciwgośćcowe

Antisepticum – antyseptyczne  / zew. /

Aromaticum – aromatyczne

Cardiacum – nasercowe

Cardiotonicum – wzmacniające mięsień sercowy

Carminativum – wiatropędne

Cholagogum – żółciopędne

Depurativum – czyszczące krew

Diaphoreticum – napotne

Digestivum – pobudzające trawienie

Diureticum – moczopędne

Emeticum – wymiotne

Emmenagogum – namiesięczne

Emolliens – zmiękczające / zew./

Excitans – pobudzające

Expectorans – wykrztuśne

Hoemostaticum – przeciwkrwotoczne

Hypertonicum – podnoszące ciśnienie

Hypotonicum – obniżające ciśnienie

Insecticidum – insektobójcze /zew./

Lactogogum – mlekopędne

Laxans – rozwalniające

Mucilaginosum – śluzowe

Narcoticum – odurzające

Obstipans – zapierające

Obortivum – aborcyjne

Protetivum – osłaniające

Purgans – przeczyszczające

Roborans – wzmacniające

Rubefaciens – drażniące skórę / zew./

Sedativum – uspakajające

Spasmolyticum – rozkurczowe

Stimulans – pobudzające  / serce , układ nerwowy /

Stomachicum – żołądkowe

Taenifugum – przecowtasiemcowe

Vasotonicum – tonizujące naczynia

Vermifugum - robakopędne