Podział grupowy zatruć grzybami wg Raszeji
(podział stosowany w medycynie sądowej)
Grupa I
Grzyby uszkadzające głównie narządy miąższowe (nefrotoksyczne i hepatotoksyczne).
1. Muchomor sromotnikowy Amanita phalloides
2. Muchomor zjadliwy Amanita virosa
3. Muchomor wiosenny Amanita verna
Skład chemiczny: związki białkowe: falotoksyny (faloina, faloidyna, falocydyna, faliny, falizyna), amatoksyny (amanityny, amanityna).
Działanie: wywołują martwicę krwotoczną wątroby, hemolizują krwinki, wywołują tłuszczowe zwyrodnienie nerek i serca, podrażniają przewód pokarmowy, przez co powstają krwawe wybroczyny, a nawet krwawienia.
Objawy: początkowo ból brzucha, nudności, wymioty, wzdęcia, biegunka.
Po 2-3 dniach występuje żółtaczka z powodu uszkodzenia wątroby, śpiączka wątrobowa, niewydolność nerek, zatrzymanie moczu, skaza krwotoczna, tachykardia, drgawki, zgon. Śmiertelność w zespole sromotnikowym wynosi około 40%.
4. 4. Zasłonak rudy Cortinarius latus
Skład chemiczny: orelanina.
Działanie: drażniące i niszczące nabłonki, wywołują zwyrodnienie nerek i uszkodzenie martwicze wątroby.
Objawy. Początkowo zatrucie bezobjawowe. Po około 2 dniach może wystąpić lekka żółtaczka. Jednakże po około 2 tygodniach objawy zatrucia uwyraźniają się. Niewydolność nerek, skąpomocz, białkomocz, krwiomocz, bezmocz, ból nerek (objaw Pasternackiego przy opukiwaniu). W ciągu 3 tygodni zgon zatrutego.
5. Piestrzenica kasztanowata Gyromytra esculenta
Skład chemiczny: związek lotny metylohydrazynowy – gyromytryna.
Działanie: hemolizuje krwinki, drażni nabłonki, zaburza neurotransmisję.
Objawy. Zatrucie początkowo utajone, dopiero po 15 godzinach występuje żółtaczka, methemoglobinemia, krwiomocz, martwica nerek i wątroby, drgawki, hemoliza krwinek.
Grupa II
Grzyby wywołujące głównie objawy neurologiczne i psychiczne.
5. 5. Strzępiak Inocybe
6. 6. Lejkówka Clitocybe
7. 7. Muchomor plamisty Amanita pantherina
8. 8. Muchomor czerwony Amanita muscaria
Do tej grupy zaliczane są także inne grzyby o działaniu psychopobudzającym, np. Psilocyba stropharia (w Meksyku), a także krajowe kołpaczki Panaeolus, pierścieniaki Stropharia i stożkogłówki Conocybe oraz słabiej działająca łysiczka Psylocyble. Zawierają one związki psylocybinowe, psylocynowe oraz pochodne aminokwasu cystyny.
Skład chemiczny:
Strzępiak i lejkówka: muskaryna
Muchomor plamisty i czerwony: muskaryna, muscymol, kwas ibotenowy
Działanie:
Muscynol i kw. ibotenowy pobudzają ośrodkowy układ nerwowy, zaburzają naurotransmisję; zaburzają synchronizację i koordynację ruchową; wyzwalają halucynacje; chwilowo zwiększają percepcję wrażeń wzrokowych i słuchowych; wyzwalają psychozy; wywołują efekt “wychodzenia z własnego ciała”, chwilowo zwiększają poczucie odwagi i śmiałości. Zaburzają asocjację (kojarzenie) wrażeń wzrokowych.
Muskaryna: obniża ciśnienie krwi, zwiększa wydzielanie potu, pobudza wydzielanie potu, śluzu i śliny, zwęża źrenice, zwalnia czynność serca, kurczy miocyty gładkie. U ciężarnych wywołuje poronienie. Hamuje skurcze serca i pobudliwość ośrodka oddechowego. W razie przedawkowania - śmierć następuje wskutek zatrzymania oddychania i serca.; towarzyszą temu utrzymanie świadomości, krwawa biegunka, wymioty i sinica.
Związki psylocynowe, psylocybinowe i cystynowe działają po około 20-30 minutach. Wywołują rozszerzenie źrenic, wyostrzają zmysły, zaburzają widzenie oraz kojarzenie dźwięków, pobudzają ruchowo, dają wrażenie “odprężenia, wyzwolenia, bystrości, śmiałości, odwagi i wyjścia z ciała”, ale równocześnie wyzwalają ukryte psychozy, u niektórych osób indukują ataki szału i agresji, pozbawiają samokrytycyzmu i samokontroli. U osób wrażliwych powodują lęk, niepokój, wymioty, bóle i zawroty głowy oraz drżenie mięśni. Objawy mogą się utrzymywać nawet 8 h. Efektem działania jest stres i depresja.
Objawy:
Zespół muchomora plamistego, czyli zespół pobudzenia psychoruchowego: suchość w ustach, zaburzenia mowy, światłowstręt, zaburzenia widzenia, nudności, bóle brzucha, pobudzenie i zaburzenia ruchowe (chodu), dezorientacja, omamy wzrokowe i słuchowe, drżenie mięśni.
Zespół muskarynowy: po około 2 godzinach: ślinotok, nadmierne pocenie się, kolki jelitowe, wzdęcia, biegunka, nudności, wymioty, zwolnienie akcji serca, spadek ciśnienia krwi, zwężenie źrenic. Światłowstręt. Niekiedy ataki furii i wyzwolenie prymitywnych zachowań, brak samokontroli i samokrytycyzmu. Potem silna depresja.
Grupa III
Grzyby wywołujące głównie objawy żołądkowo-jelitowe.
9. 9. Wieruszka ciemna Entoloma lividum
10. 10. Gąska Tricholoma
11. 11. Gołąbek Russula
12. 12. Mleczaj Lactarius
13. 13. Tęgoskór pospolity Scleroderma vulgare
14. 14. Borowik szatański Boletus satanas
Objawy: ból brzucha, ślinotok, nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy.
Grupa IV
Grzyby warunkowo jadalne, którymi zatrucie nastąpiło wskutek błędów podczas przygotowywania ich do spożycia, np. nieodlanie wody, w której gotowano grzyby, niedogotowanie, niedosmażenie, niewłaściwe suszenie. Zatrucie grzybami warunkowo jadalnymi wskutek jednoczesnego spożycia alkoholu.
15. 15. Opieńka miodowa Armillariella mellea
16. 16. Smardz stożkowaty i jadalny Morchella conica et esculenta
17. 17. Krowiak podwinięty = olszówka Paxillus involutus
18. 18. Godzieniec Clavaria
19. 19. Czernidlak pospolity Coprinus atramentarius
Objawy zatrucia: ból brzucha, bóle głowy, nudności, wymioty, biegunka, zaburzenia termoregulacji, dreszcze, ślinotok, metaliczny smak w ustach. W przypadku krowiaka możliwe jest uszkodzenie wątroby i hemoliza erytrocytów. Czernidlak wywołuje zaburzenia sercowe i drętwienie kończyn, zaczerwienie twarzy oraz objaw “uderzenia krwi do głowy”.
Grupa V
Zatrucia grzybami zakażonymi pleśniami, bakteriami lub zanieczyszczone pestycydami lub innymi ksenobiotykami (metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze).
Lena.501