Szcześniak Andrzej Leszek - Judeopolonia I. Żydowskie państwo w państwie polskim.pdf - Żydzi - morobobek

Andrzej Leszek Szcześniak

JUDEOPOLONIA

ŻYDOWSKIE PAŃSTWO W PAŃSTWIE POLSKIM

ISBN 83-88822-07-1

Termin „Judeopolonia" wiąże się z próbą utworzenia na ziemiach zaboru rosyjskiego w

czasie I wojny światowej politycznego tworu, podporządkowanego Niemcom, w ramach

zamierzonego przez nich tworzeniaMitleleitropy. Stanowić on miał państwo satelickie Niemiec,

które na stałe rozczłonkowałoby i odizolowało ludność polską zaboru rosyjskiego od Polaków w

powiększonym zaborze niemieckim i austriackim oraz uniemożliwiłoby definitywnie odrodzenie

się niepodległej Polski. Projekt takiego państwa buforowego (Pufferstaat) zgłosił władzom

niemieckim powstały we wrześniu 1914 r. w Berlinie Niemiecki Komitet Wyzwolenia Żydów

Rosyjskich (Deutsches Komitee żur Befreiung der Russischen Juden, zwany często Komitee żur

Befreiung der Ostjuden). W skład tego państwa, leżącego między Bałtykiem a Morzem Czarnym,

weszłoby około 6 milionów Żydów z ziem polskich i Rosji, którzy obok l ,8 miliona Niemców

byliby najbardziej uprzywilejowaną warstwą ludności. Oprócz tego w Judeopolonii byłoby około

8 milionów Polaków, 5-6 milionów Ukraińców, 4 miliony Białoaisinów oraz około 3,5 miliona

Litwinów i Łotyszów -równieżpozbawionych własnej państwowości. Pierwotna forma tego

projektu została przekreślona Aktem Listopadowym (5 XI1916) powołującym Królestwo Polskie

pod patronatem cesarzy Niemiec i Austro-Węgier. Jednak aż do czasu zakończenia wojny polsko-

bolszewickiej (18X1920) trwały próby jego realizacji w odmiennych formach.

ODRODZENIE IZRAELA

Emancypacja Żydów, jaka nastąpiła w Europie w XIX wieku rozbudziła wśród nich nowe

idee polityczne, pośród których jedną z najważniejszych był niewątpliwie syjonizm. Głosił on, iż

Żydzi w diasporze są narodem jak inne, a nie tylko wspólnotą wyznaniową. Podobną tezę głosiły

też i inne ugrupowania, ale syjoniści widzieli rozwiązanie tzw. kwestii żydowskiej poprzez

utworzenie własnego państwa- „żydowskiej siedziby narodowej" w Palestynie. W tym celu

zalecali masową emigrację do tej ziemi -a/i/ę, ze wszystkich krajów diaspory. Uważali też, iż

taka działalność zahamuje procesy asymilacyjne mniejszości żydowskiej w poszczególnych

krajach.

Do prekursorów syjonizmu należał niezaprzeczalnie urodzony w Lesznie Wielkopolskim,

późniejszy rabin Torunia - Cwi Hirsch Kalischer, który zwrócił się do frankfurckich Rotszyldów

o fundusze na wykupienie od Arabów Erec Israel (Kraju Izraela) lub przynajmniej samej

Jerozolimy, by rozpocząć tam zwarte osadnictwo żydowskie. Rabin Juda Akalai z Semlin koło

Belgradu rozwinął natomiast koncepcję, że tworzone w Palestynie osadnictwo stanowić może

model powszechnego działania Żydów z całego świata jako jednego narodu, którego językiem

byłby uwspółcześniony hebrajski, a ojczyzną- Palestyna, jako przyszłe królestwo Mesjasza,

którego przyjścia spodziewał się niemal każdej godziny. Prekursorem syjonizmu był także Moses

Hess, autor wydanej w 1862 r. książki „Rom und Jemsalem". Pochodził on z ziem polskich (w

beletrystyce łączono go nawet z Powstaniem Styczniowym), ale pisał po niemiecku, bo język ten

był wówczas głównym językiem żydowskim. I less przedstawił w swej książce obraz

żydowskiego państwa narodowego, które rozwiązałoby dwa skrajne problemy: uniknięcie

całkowitej asymilacji, zalecanej przez ideologów żydowskiego oświecenia, oraz kompletne

ignorowanie świata zewnętrznego przez ortodoksów. Dzięki stworzonemu przez siebie państwu

Żydzi - odrzucając zarówno „przesądy" chrześcijaństwa, jak orientalizm islamu - mogliby

rzeczywiście stać się politycznym światłem dla pogan. Podobne poglądy reprezentowali: Dawid

Baer Gordon z Wilna oraz Perec Smolenskin i Leo Pisker z Rosji.

Za głównego jednak twórcę syjonizmu uważa się - mylnie -wiedeńskiego dziennikarza

Teodora Herzla (1860-1904), który w ] 896 r. wydał rozprawę pt. „Der Judenstaat" („Państwo

żydowskie"), będącąjakby manifestem syjonizmu. Przeświadczenie o realności stworzenia

państwa żydowskiego opierał on na wierze w potęgę Żydów i na bezradności ich wrogów. Pisał:

„(...) Nie można właściwie nic skutecznego przeciw nam uczynić. Na dole proletaryzujemy

się na wywrotowców, tworzymy podoficerów wszystkich rewolucyjnych partii, a równocześnie

ku górze wzrasta nasza straszna potęga pieniądza (...)" (T. Herzl, „Der Judenstaat", Neue

Auflage, w: S. Trzeciak, „Mesjanizm a kwestia żydowska", s. 229).

Jednak idee Herzla wywoływały wśród Żydów więcej sprzeciwów niż pochwał, we

Wschodniej Europie wśród ortodoksów i socjalistów, w Zachodniej zaś wśród zwolenników

oświecenia i asymilacji. Od roku 1897 poczynając odbyło się kilka spotkań zwolenników

syjonizmu w Bazylei i Londynie, zwanych kongresami, w toku których wypracowywano metody

realizacji tej idei. Niezależnie jednak od traktowania przez wielu Żydów propozycji Herzla jako

utopii, miały one wielki wpływ na kształtowanie się nowej mentalności żydowskiej. W całej

Europie niemal wytworzył się prąd narodowy i Żydzi zaczęli traktować siebie jako jeden naród,

rozdzielony tylko diasporą. Szybko też idea ta znalazła poparcie wśród żydowskich publicystów,

polityków i działaczy społecznych i tylko nieliczni odnosili się do niej sceptycznie.

DWIE KONCEPCJE PAŃSTWOWOŚCI ŻYDOWSKIEJ

W momencie, gdy wydawało się, że idee budowy państwa żydowskiego w Palestynie

odniosły ostateczne zwycięstwo, nagle pojawiły się poważne wątpliwości. Okazało się bowiem,

że- nawet w najbardziej sprzyjających okolicznościach, w Palestynie można będzie osiedlić

zaledwie niewielką część światowego żydostwa. Zauważył to już Herzl, który w

swoich„Pamiętnikach" napisał:

„Przez jakiś czas myślałem o Palestynie (...), ale mój system przeniesienia Żydów dałby się

tam z trudnością przeprowadzić. Potrzeba, abyśmy mieli klimat obejmujący różne temperatury

dla Żydów nawykłych do sfer zimniejszych i cieplejszych. Musimy posiadać wybrzeże morskie

ze względu na międzynarodowy handel; dla gospodarstwa zaś rolnego niezbędne są wielkie

równiny".

W związku z powyższym pojawiło się natychmiast kilka pomysłów nowej „siedziby

narodowej"- w Afryce, na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Południowej... Były to jednak

projekty tak utopijne, że je szybko zarzucono. I tu pojawił się kolejny teoretyk państwowości

żydowskiej - Izrael Zangwill. Zgłosił on projekt, aby: „Budować Jerozolimę w każdym

poszczególnym kraju, równieżjak w Palestynie; oto jest misja Żydów" (S. Laudynowa, „Sprawa

światowa. Żydzi, Polska, ludzkość", 1.1 - s. 169, t. II - s. 37,67,68). W wyniku tego roszczenia

żydowskie do utworzenia państwa na ziemiach zamieszkanych przez Arabów poszerzone zostały

o tworzenie autonomicznych tworów państwowych w krajach diaspory. Trzeba przy tym

zaznaczyć, że dotyczyło to przeważnie państw, w których żydowska świadomość narodowa

rozwijała się najszybciej, a więc w Europie Środkowo-Wschodniej. Najsilniej rozwinęły się te

idee wśród Żydów na ziemiach polskich, czyli tam, gdzienaj-

mocniej objawiały się wśród gojów poczucie narodowe i patriotyzm.

Tak więc ruch syjonistyczny podzielił się na dwie grupy: syjonistów ścisłych, czyli tych,

którzy uważali, iż siedzibą narodową winna być Palestyna, i terytorialistów, dążących do

stworzenia państewek żydowskich w krajach diaspory. Gdy na jednym z kongresów większość

syjonistów pod kierownictwem Maxa Nordaua opowiedziała się za Palestyną, terytorialiści pod

przewodnictwem Izraela Zangwilla założyli Jiidische Territorial Organisation - ITO (por. M.

Phillippson, „Neueste Geschichte desjudischen Yolkes"). W duchu tym działał także historyk i

teoretyk państwowości żydowskiej - Szymon Dubnow, który rozwinął teorię „fołkizmu",

zwanego także ,,autonomizmem".

Opierając się na naukach politycznych Otto Bauera i Karola Rennera o prawach

mniejszości narodowych do autonomii narodowo-kulturalnej w Monarchii Habsburskiej,

postawił tezę, iż naród żydowski jest „faktem konkretnym i autochtonicznym" w diasporze,

opierającym się na specyficznym sposobie społeczno-ekonomicznego bytowania i odrębności

wyznaniowo-kulturalnej. Nie powinni więc Żydzi szukać swej przyszłości w złudnej wierze

powstania państwa żydowskiego w Palestynie. Przyszłość Żydów leży w krajach ich

dotychczasowego zamieszkania, gdzie trzeba walczyć o pełne i faktyczne równouprawnienie

obywatelskie oraz o prawo do autonomii narodowo-kulturalnej i personalnej. Antysyjonistyczny

„fołkizm" był nie mniej niż syjonizm konsekwentnym przeciwnikiem wszelkich teorii i praktyk

asymilacji Żydów, twierdząc, że członkiem danego narodu trzeba się urodzić, bo „przyjść doń nie

można" (por. J. Orlicki, „Szkice z dziejów stosunków polsko-żydowskich 1918-1949", s. 27)

Szcześniak Andrzej Leszek - Judeopolonia I. Żydowskie państwo w państwie polskim.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: