Urodzony: 1547 r.Zmarł: 1620 r.Żył: 73 lataKariera: 1588-1618 - hetman polny koronny1618 - hetman wielki koronny
Kanclerz i hetman wielki koronny, jeden z najwybitniejszych wodzów w dziejach Rzeczypospolitej. Był bliskim współpracownikiem Jana Zamoyskiego.
W 1577 roku brał udział w wojnie z Gdańskiem, a następnie walczył w kampaniach Batorego z Moskwą (1579-81). W roku 1588 w bitwie z Maksymilianem Habsburgiem pod Byczyną przyczynił się do zwycięstwa i został ciężko ranny. Nagrodzony urzędem hetmana polnego koronnego, wspierał Zamoyskiego w zatargu ze Zborowskimi. W latach 1596 i 1600 wyprawiał się z Zamoyskim na Mołdawię i Wołoszczyznę dla osadzenia przychylnych Rzeczypospolitej hospodarów. Stłumił krwawo powstanie kozackie Nalewajki w 1596, choć sam opowiadał się za porozumieniem z Kozakami. Walczył ze Szwedami w Inflantach, pokonując ich w bitwie pod Rewlem w 1602 roku. Chronił kresy południowo-wschodnie przed najazdami Tatarów, których w 1606 roku pobił pod Udyczem. Niechętny prohabsburskiej i absolutystycznej polityce Zygmunta III, opowiedział się jednak po stronie króla i rozbił rokoszan Mikołaja Zebrzydowskiego pod Guzowem w 1607 roku, a następnie starał się o zażegnanie wojny domowej.
Przeciwny popieraniu Dymitra Samozwańca i wojnie z Rosją, objął jednak dowództwo i w 1610 roku rozbił pod Kłuszynem trzykrotnie silniejsze wojska rosyjsko-szwedzkie. Następnie zajął Moskwę i wziął do niewoli cara Wasyla Szujskiego. Nawiązując do planów Batorego, zawarł z bojarami rosyjskimi porozumienie o unii państw i uznaniu za cara królewicza Władysława.
Po odrzuceniu planów przez Zygmunta III zrezygnował z dowództwa na wschodzie i zajął się obroną granicy południowo-wschodniej. Chcąc uniknąć wojny z Turcją, sprzeciwiał się rabunkowym "chadzkom" Kozaków na tureckie włości i prywatnym wyprawom kresowych "królewiąt" na Mołdawię. W 1617 roku powstrzymał najazd Turków i Tatarów i zawarł z nimi porozumienie pod Buszą. W 1618 roku został hetmanem wielkim koronnym, rok później kanclerzem. W 1620 roku, usiłując uprzedzić wielki najazd turecko-tatarski, wyprawił się do Mołdawii, lecz w bitwie pod Cecorą nad Prutem poniósł porażkę. Zmuszony do odwrotu, zginął bohatersko w stepach nad Dniestrem koło Mohylowa, chcąc "trupem swym zawalić drogę do Rzeczypospolitej". Jego głowę zawieziono sułtanowi tureckiemu jako trofeum. Żółkiewski, raczej żołnierz niż polityk, był przykładem dobrego obywatela i wielkiego patrioty. Pozostawił pamiętnik będący wzorem staropolskiej prozy - "Początek i progres wojny moskiewskiej".
Urodzony: 1599 r.Zmarł: 16 lutego 1665 r.Żył: 66 latKariera: 1665 - hetman polny koronny
Hetman polny koronny, jeden z najwybitniejszych dowódców Rzeczypospolitej szlacheckiej. Talent wojskowy ukształtował w oddziałach lisowczyków, a chrzest bojowy przeszedł w roku 1621 w bitwie z Turkami i Tatarami pod Chocimiem. Walczył z najazdami tatarskimi i buntującymi się Kozakami, a w latach 1626-29 potykał się ze Szwedami na Pomorzu. Rzemiosło wojenne doskonalił w szeregach armii cesarskiej na frontach wojny trzydziestoletniej. Po powrocie do kraju wyruszył w 1633 roku na odsiecz Smoleńska: po zdobyciu obozu wroga dokonał niszczycielskiego wypadu w głąb Rosji. Tłumił powstania Pawluka i Huni na Ukrainie, popisując się w 1637 roku niezwykłym wyczynem rozerwania taboru kozackiego. Niepospolity talent potwierdził siedem lat później, zwyciężając pod Ochmatowem Tatarów. Po wybuchu powstania Chmielnickiego już w pierwszej bitwie pod Żółtymi Wodami dostał się do niewoli. Szybko wypuszczony, w 1653 roku wziął odwet na prześladowcach, krwawo pacyfikując Bracławszczyznę. W uznaniu zasług w 1655 roku otrzymał godność kasztelana kijowskiego. Pełnię możliwości wykazał podczas "potopu szwedzkiego". Najpierw przez trzy tygodnie bronił Krakowa, a gdy zawiodły nadzieje na odsiecz, poddał miasto na honorowych warunkach i wraz z wojskiem odszedł na południe. Mianowany regimentarzem, rozpoczął "wojnę szarpaną". Niepokoił wroga ciągłymi podjazdami i utarczkami; w 1656 roku obległ Szwedów w widłach Wisły i Sanu, a następnie pobił pod Warką. Rok później umiejętnym manewrem wyprowadził króla Jana Kazimierza z oblężonego Gdańska.
W walce z najazdem Rakoczego pokonał wojska siedmiogrodzkie, lecz mimo zasług nie otrzymał upragnionej buławy hetmańskiej. Kolejną kampanię ze Szwedami w latach 1658-59 dywizja Czarnieckiego stoczyła na Pomorzu Zachodnim i w Danii, zdobywając m.in. twierdze Alsen i Koldyngę. Po powrocie do kraju w 1660 roku ruszył na wschód i odniósł wspaniałe zwycięstwo nad Rosjanami pod Połonką, a następnie wraz z królem zorganizował nieudaną wyprawę na Zadnieprze. Ostatnią kampanią sędziwego dowódcy były walki z Kozakami w latach 1664-65. Ranny i schorowany, otrzymał we Lwowie wiadomość o nadaniu buławy hetmańskiej. Nie zdążył jej odebrać - zmarł wycieńczony trudami wojennymi. Jeszcze za życia otoczony legendą, 46 lat poświęcił służbie królowi i Rzeczypospolitej.
Urodzony: 1460 r.Zmarł: 10 sierpnia 1530 r.Żył: 70 latKariera: 1497-1500 r. i 1507-1530 r. - hetman wielki litewski
Walczył z Tatarami za czasów króla Jana Olbrachta, jednakże sławę zdobył w czasie wojny Litwy z Moskwą w latach 1492-1494. Za zwycięstwo w roku 1497 pod Oczakowem otrzymał buławę hetmańską, lecz trzy lata później, po przegranej z wojskami moskiewskimi nad Wiedroszą, dostał się do niewoli. Był w niej traktowany stosownie do piastowanej godności, aż wreszcie zaproponowano mu dowództwo nad armią moskiewską, o czym w pewnej mierze zadecydował fakt, że hetman był wyznania prawosławnego.
Ostrogski złożył przysięgę na wierność wielkiemu księciu moskiewskiemu, po czym wykorzystał pierwszą okazję i uciekł na Litwę. Po powrocie król Zygmunt I przywrócił mu urząd hetmański i powierzył dowództwo w wojnie w 1508 roku przeciw kniaziowi Michałowi Glińskiemu. Najsławniejsze zwycięstwo odniósł Ostrogski podczas konfliktu z Księstwem Moskiewskim. Po zdobyciu przez Moskali ważnej strategicznie twierdzy w Smoleńsku wojska polsko-litewskie podjęły działania w celu odbicia miasta. Hetman na czele połączonych wojsk wyruszył na spotkanie przeciwnika. Do wielkiej bitwy doszło we wrześniu 1514 roku pod Orszą. Choć miejsce starcia nie było dogodne dla wojsk polsko-litewskich Konstanty Ostrogski wykazał swój geniusz taktyczny i odniósł wielkie zwycięstwo. Dzięki sukcesowi spod Orszy i innym triumfom Ostrogski zyskał ogromne względy u króla Zygmunta Starego i otrzymał, tradycyjnie zastrzeżoną dla katolików, kasztelanię wileńską. Wreszcie, będąc wojewodą w Trokach, zasiadł w senacie jako pierwszy dostojnik świecki na Litwie. Ta wyjątkowa pozycja w państwie sprawiła, że Kościół prawosławny zyskał w Ostrogskim możnego protektora.
Urodzony: 1488 r.Zmarł: 16 maja 1561 r.Żył: 73 lataKariera: 1527-1559 r. - hetman wielki koronnyOjciec: Jan Amor MłodszyMatka: Barbara z Rożnowa (wnuczka Zawiszy Czarnego)
Hetman wielki koronny i kasztelan krakowski. Biorąc udział w wyprawie orszańskiej z 1508 r. zadebiutował jako żołnierz. Miał wtedy 20 lat i dowodził zaciężną chorągwią jazdy. W rok później uczestniczył w zwycięstwie nad Mołdawianami, których pobito pod Chocimiem. W 1512 roku brał udział w bitwie z Tatarami pod Łopusznem i Wiśniowcem, a w roku 1514 w zwycięstwie pod Orszą dowodził hufcem jazdy. Pobito wtedy armię moskiewską. W 1521 r. wziął udział w wyprawie przeciw Turkom dowodząc wojskami zaciężnymi. Otrzymał wtedy kasztelanię wojnicką (jego pierwszy urząd, nie należący jednak do najprzedniejszych). W 1527 roku Tarnowski został wojewodą ruskim i otrzymał od króla Zygmunta I Starego godność hetmana wielkiego koronnego (buławę hetmańską przejął po Mikołaju Firleju). Odtąd odpowiedzialny był za obronę południowych i wschodnich granic Rzeczypospolitej, zagrożonej częstymi najazdami Wołochów i Tatarów. Król w dekrecie nominacyjnym dla Tarnowskiego napisał, że otrzymuje on hetmanię "z tytułu swych niepospolitych zasług i dzielności". Końcem 1530 r. Wołochowie najechali wschodnie rubieże kraju zajmując Pokucie. Latem następnego roku podjęto wyprawę wojenną, którą poprowadził hetman Tarnowski. Rozgromił on Wołochów w bitwie pod Gwoźdźcem i pod Obertynem (1531) - zyskując opinię znakomitego dowódcy. Cztery lata później, dowodząc wojskami polsko-litewskimi, powtórzył swój sukces militarny, tym razem w wojnie przeciwko Moskwie, zdobywając 1535 r. Homel i Starodub. Dzięki tym wyprawom hetman Jan Tarnowski rozsławił swoje imię niezwyciężonego wodza i zapewnił sobie nieśmiertelną pamięć wszystkich następujących po nim pokoleń Polaków. Podczas wojny z Mołdawią oblegał Chocim i zmusił hospodara mołdawskiego do zawarcia pokoju (1538). W roku zwycięskiej bitwy pod Starodubem Jan Tarnowski został wojewodą krakowskim a później kasztelanem krakowskim (najwyższy urząd w państwie). W latach czterdziestych był stronnikiem Zygmunta Augusta i stanął zdecydowanie w obronie władzy królewskiej w związku z kontrowersyjnym małżeństwem króla z Barbarą Radziwiłłówną. W krótkim jednak czasie odsunięty został od tronu przez wpływowego Mikołaja Czarnego Radziwiłła. Przeszedł wtedy do opozycji, choć nigdy nie posunął się do poniżenia autorytetu królewskiego. Hetman Tarnowski zasłynął również jako reformator taktyki wojennej, a swoje doświadczenia praktyczne zawarł w dziele pt. "Consilium rationis bellicae" - "Rada sprawy wojennej" (1558). Rozprawa ta, wydana pod łacińskim tytułem ale pisana po polsku, stała się fundamentalną pozycją w kształceniu przyszłych strategów i głównym źródłem zasad sztuki wojennej końca XVI w. Było to pierwsze, w pełni oryginalne i zarazem najwybitniejsze dzieło staropolskiego piśmiennictwa wojskowego tej epoki. Kasztelan Tarnowski był właścicielem jednego z największych majątków ziemskich w kraju. Posiadał 10 miast i ponad 120 wsi. Jego dobra określane mianem "państwa tarnowskiego" znajdowały się w województwie krakowskim, sandomierskim i ruskim a poza granicami kraju posiadał dobra Raudnickie w Czechach. Hetman Jan Amor Tarnowski, dożywszy sędziwego wieku 73 lat, zmarł 16 maja 1561 roku w swoim ulubionym dworze w Wiewiórce pod Tarnowem. Pochowano go w sierpniu w kolegiacie tarnowskiej.
Urodzony: 19 marca 1542 r.Zmarł: 3 czerwca 1605 r.Żył: 63 lataOjciec: StanisławMatka: Anna HerburtRodzeństwo: Feliks, Anna Elżbieta, ZofiaŻony: Anna Ossolińska, Krystyna Radziwiłłówna, Gryzelda Batory, Barbara TarnowskaDzieci: Anna, Zofia, Tomasz
Jan Sarius Zamoyski urodził się 19 marca 1542 r na zamku w Skokówce. W swej rodzinnej wsi przeżył tylko lata najmłodsze, potem wyjechał do Krasnegostawu, na nauki do szkoły katedralnej. Jako trzynastoletni chłopiec, za sprawą ojca wyruszył na 4 lata do Paryża, gdzie żądny wiedzy uczęszczał na wykłady do Sorbony i Kolegium Królewskiego. Później studiował także w Strasburgu i w Padwie, gdzie w 1561 r został reprezentantem Polaków we władzach uczelni. Przedmiotem jego zainteresowań było przede wszystkim prawo. 4 sierpnia 1563 r Zamoyski został rektorem uniwersytetu prawników w Padwie, w tym czasie wykazał się dużą ambicją, przedsiębiorczością i umiejętnością zjednywania sobie ludzi.
Po powrocie z Włoch Zamoyski szybko znalazł się w Krakowie, na dworze królewskim jako sekretarz Zygmunta Augusta - redagował listy i pisma władcy, uczestniczył w obradach senatu, miał kontakty z posłami na sejm. W tym czasie załatwiał także wiele trudnych czy drażliwych spraw króla, jak usuwanie magnatów z dóbr królewskich, porządkowanie archiwum skarbu koronnego. Za sumienne wykonywanie swych obowiązków Zamoyski otrzymywał od króla kolejne majątki ziemskie.
W 1571 r sekretarz ożenił się ze szlachcianką Anną Ossolińską, jednak zmarła ona po roku małżeństwa, nie dając mężowi potomka.
Po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta w lipcu 1572 r, który był ostatnim Jagiellonem, Jan Zamoyski przejęty sytuacją rozchwianej Rzeczypospolitej postanowił działać. Wspólnie ze szlachtą wysunął koncepcję elekcji viritim, czyli wyboru króla przez całą szlachtę. Pod naciskiem sejm przyjął zasady wolnej elekcji, a Zamoyski stał się przywódcą szlachty, a zarazem aktywnym politykiem wpływającym na losy narodu.
Po krótkim panowaniu Henryka Walezego królem został Stefan Batory, który uczynił Zamoyskiego podkanclerzym koronnym i swym doradcą, hojnie nagradzając jego pracowitość i poświęcenie.
Batory, jako król miał bardzo śmiałe plany, a Zamoyski pomagał mu w ich realizacji, robiąc błyskotliwą karierę u boku władcy. W 1577 r poślubił 17-letnią księżniczkę Krystynę z rodziny Radziwiłłów, a 1 marca 1578 r został kanclerzem wielkim koronnym. Wkrótce stał się potężnym magnatem, zmieniając swe poglądy polityczne w kierunku silnej władzy monarszej. Rozpoczął naukę sztuki wojennej, a od 1579 r uczestniczył w wojnie z Moskwą walcząc przeciwko carowi Iwanowi Groźnemu.
W kwietniu 1580 r Jan Zamoyski podpisał akt erekcyjny Zamościa, stając się w ten sposób założycielem "miasta idealnego" budowanego przez włoskiego architekta, a 9 lat później ze swych dóbr utworzył Ordynację Zamojską. 11 sierpnia 1581 r król mianował kanclerza hetmanem wielkim koronnym, który po zwycięskiej wojnie z Moskwą doprowadził do traktatu pokojowego zyskując Inflanty i ziemię połocką.
W r 1583 Zamoyski ożenił się z młodziutką, 14-letnią bratanicą króla - Gryzeldą Batorówną (Krystyna zmarła w 1580 r). Nowa żona dała hetmanowi dwie córki - Annę i Zofię, ale sama przy porodzie zmarła, a i córki szybko zmarły.
W grudniu 1586 r umarł przedwcześnie Stefan Batory. Nowym królem miał zostać młody królewicz szwedzki Zygmunt Waza (popierany przez Zamoyskiego), jednak prawa do tronu polskiego rościł sobie popierany przez wrogów hetmana austriacki arcyksiążę Maksymilian Habsburg, który szturmem chcia zdobyć Kraków i koronę. Zamoyski odparł jednak jego wojska, a ostatecznie zwyciężył armię Maksymiliana 24 stycznia 1588 r pod Byczyną, a samego arcyksięcia wziął do niewoli.
Królem został Zygmunt III Waza, jednak jego stosunki z Zamoyskim nie układały się dobrze, znane jest powiedzenie hetmana "Jaką żeście nam niemą zmorę ze Szwecji przewieźli!". Miał on nadzieję, iż Zygmunt będzie narzędziem w jego rękach - tak się jednak nie stało i czasy dominacji Zamoyskiego zakończyły się. Nadal jednak pozostawał dowódcą wojsk. Ruszył nad Dunaj, gdzie Księstwom naddunajskim narzucił zwierzchnictwo RP, a w 1995 r pod Cecorą odparł armię turecko-tatarską.
W 1592 r Zamoyski ożenił się po raz czwarty, z Barbarą Tarnowską, która przeżyła go o 5 lat dając mu syna - Tomasza (późniejszy wielki kanclerz koronny, II ordynat Ordynacji Zamojskiej). W latach 1601-02 hetman dowodził wyprawie przeciw Szwedom w Inflantach.
Pod koniec 1602 r Jan Zamoyski udając się do swej rezydencji w Zamościu, usunął się nieco ze sceny politycznej i publicznej. 3 czerwca 1605 r schorowany hetman zakończył życie. Jego prochy i płyta nagrobna znajdują się w kaplicy Zamoyskich w Katedrze Zamojskiej, ufundowanej jako Kolegiata przez tegoż założyciela miasta (patrz artykuł "Dzieje Zamościa").
Człowiek ten to postać humanisty, wszechstronnie wykształconego, któremu nauka, kultura i religia były bliskie sercu. W 1595 r założył trzecią w Polsce wyższą uczelnię - Akademię Zamojską wraz z drukarnią i biblioteką. Jego czyny stawiają go na czele wybitnych osobowości w dziejach Polski.
Urodzony: 1560 r.Zmarł: 24 września 1621 r.Żył: ok. 61 latKariera: 1603 r. - hetman polny litweski1605 r. - hetman wielki litewski
Hetman wielki litewski, jeden z najznakomitszych wodzów i przedstawicieli staropolskiej sztuki wojennej, potomek możnego rodu litewskiego. Kształcił się w szkołach jezuickich w Wilnie i Ingolstadt, podróżował po Europie, uczył się sztuki wojennej w Niderlandach i w zakonie maltańskim. Późno, bo dopiero od 1596 roku, zaczął piąć się po szczeblach kariery wojskowej, ujawniając złe cechy charakteru: brutalność, żądzę władzy i porywczość. One to sprawiły, że poróżnił się z Radziwiłłami, z którymi o mało nie wybuchła wojna domowa na Litwie w 1600 roku. W tym samym roku wyprawił się na Mołdawię i Wołoszczyznę.
W 1603 roku został hetmanem polnym litewskim. Sławą okrył się podczas wojny ze Szwedami w Inflantach, gdzie w 1602 roku objął naczelne dowództwo po skłóconym z nim Krzysztofie Radziwille. Podczas kampanii wojennej wykazał talent w zdobywaniu twierdz, wykorzystując siłę i szybkość polskiej jazdy, parokrotnie rozbijał silniejsze wojska szwedzkie szaleńczymi szarżami husarii. Tak było w 1604 roku pod Białym Kamieniem i rok później pod Kircholmem nad Dźwiną , gdzie całkowicie zniszczył trzykrotnie silniejszego wroga. Za ten czyn otrzymał godność hetmana wielkiego litewskiego. W 1609 roku pokonał flotę szwedzką pod Salis. Jego sukcesów z powodu buntów niepłatnego wojska nie zdołano jednak wykorzystać politycznie. Aby wstrząsnąć sumieniem narodu, hetman gotów był ponoć wysadzić jednego dnia wszystkie zajęte w Inflantach twierdze. Poparł jednak Zygmunta III przeciwko rokoszanom Zebrzydowskiego, wśród których znalazł się jego osobisty wróg, Krzysztof Radziwiłł. Chodkiewicz wziął udział w bitwie z buntownikami pod Guzowem, żądając zastosowania wobec nich represji. Przeciwny wojnie z Rosją, zastąpił jako wódz hetmana Żółkiewskiego na wschodzie. W latach 1611-12 parokrotnie zaopatrywał polską załog na Kremlu, nie udało mu się jednak zająć Moskwy. Podobnie bez sukcesu kierował w 1617-18 wyprawą królewicza Władysława na Moskwę. W 1616 roku został wojewodą wileńskim. Po śmierci Żółkiewskiego, ciężko chory, objął dowództwo armii polsko-litewsko-kozackiej, usiłując pod Chocimiem zatrzymać najazd turecki. Choć nie skłonił Turków do generalnej bitwy w polu, powstrzymał ich jednak. Podczas oblężenia twierdzy zmarł na zamku w Chocimiu.
Urodzony: 1594 r.Zmarł: 1647 r.Żył: 53 lataKariera: 1618 - hetman polny koronny1632 - hetman wielki koronny
W 1611 roku walczył pod Smoleńskiem i Moskwą. W karierze pomogło mu małżeństwo z córką hetmana Stanisława Żółkiewskiego, którego był ulubieńcem. Po nim też w 1618 roku jako najmłodszy w dziejach kandydat otrzymał urząd hetmana polnego koronnego. Bronił kresów południowo-wschodnich przed Tatarami, a po klęsce pod Cecorą w 1620 roku dostał się do niewoli tureckiej. Przebywał w więzieniu w Stambule, skąd wykupiono go w 1623 roku. Od tej pory dowodził całością sił Rzeczypospolitej, walcząc z napadami Tatarów, których w 1624 roku rozbił pod Martynowem nad Dniestrem i odbił jeńców. Od 1626 roku dowodził armią koronną w wojnie z najazdem szwedzkim na Prusy. Prowadząc "wojnę szarpaną", w 1627 roku zdobył Puck i Gniew, zwyciężył pod Czarnem. Po nierozstrzygniętej bitwie pod Tczewem w 1629 roku pobił pod Trzcianą najsławniejszego wówczas w Europie wodza, króla Szwecji Gustawa Adolfa. W 1632 roku został hetmanem wielkim, a w 1633 kasztelanem krakowskim. Wierny Zygmuntowi III, wyznaczony został na wykonawcę królewskiego testamentu. Wspólnie z Władysławem IV przeprowadził reformę wojskową, rozbudowując piechotę autoramentu cudzoziemskiego i wprowadzając dragonów. Wpierał budowę floty i nowoczesnych fortyfikacji typu holenderskiego. Był bliskim doradcą Władysława IV i powiernikiem jego planów wyprawy na Turcję. Jako wybitny znawca spraw tatarskich postulował zdobycie Krymu i zniszczenie Ordy. Na bezpieczeństwie granic południowo-wschodnich zależało mu także ze względu na własne rozlegle włości - jako jeden z najbogatszych magnatów, zwany "wicekrólem Ukrainy", prowadził rozległą akcję osadniczą i reprezentował interesy kresowych "królewiąt". Bezwzględnie i krwawo tłumił bunty Kozaków w 1625 i 1630 oraz powstrzymywał kozackie "chadzki" przeciwko Turcji, aby nie prowokować sułtana. Dla kontroli Zaporoża za własne pieniądze zbudował w 1634 roku nad Dnieprem twierdzę Kudak. W latach 1632-34 zapobiegł otwartej wojnie z Turcją przy równoczesnym konflikcie z Rosją; w 1633 pobił Tatarów budziackich pod Sasowym Rogiem w Mołdawii, a rok później odparł atak Turków pod Kamieńcem Podolskim. Wielokrotnie powstrzymywał tatarskie zagony, w 1644 roku pod Ochmatowem zadał Tatarom najdotkliwszą klęskę w dziejach walk z nimi, rozbijając wyprawę Tuhaj-beja.
gluslaw32