RYNEK FINANSOWY można określić jako ogół transakcji papierami wartościowymi będącymi instrumentami udzielania kredytów krótko-, średnio- i długoterminowych. Rynek finansowy Rynek kapitałowy Rynek pieniężny Rys. 1. Podział rynku finansowego Na rynku pieniężnym dokonywane są operacje finansowe krótkoterminowe, związane z bieżącą działalnością banków, przedsiębiorstw i innych podmiotów oraz osób fizycznych. Rynek kapitałowy obejmuje natomiast operacje finansowe średnio-i długoterminowe. Ważne kryterium podziału na te dwa rynki stanowi cezura czasowa operacji finansowych, mająca szerokie zastosowanie w teorii i praktyce. Na rynku finansowym możemy również wyodrębnić rynek walutowy, który jest ściśle powiązany zarówno z rynkiem pieniężnym, jak i kapitałowym, umożliwiając przepływ kapitału na rynki poszczególnych państw oraz w skali międzynarodowej. I. RYNEK KAPITAŁOWY 1. Charakter rynku kapitałowego Podstawowym celem rynku kapitałowego jest umożliwianie różnym podmiotom pozyskania środków finansowych na zapewniającą dochody działalność inwestycyjną oraz finansowanie potrzeb publicznych (pożyczki zaciągane przez państwo, władze lokalne). Rynek kapitałowy Rynek bankowy (lokaty i kredyty średnio-i długoterminowe Rynek papierów wartościowych Rys. 2. Podstawowe działy rynku kapitałowego Na rynku bankowym, który obejmuje banki, kasy oszczędnościowe, przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe i inne instytucje bankowe, lokowane są depozyty i udzielane kredyty. Banki przetwarzają otrzymane w różnych formach depozyty w kredyty, które są w istocie kapitałem pożyczkowym. Kapitał ten jest przeznaczany na cele inwestycyjne. Źródłem podaży kapitału pożyczkowego (kredytowego) są oszczędności i fundusze wewnętrzne(gospodarstw domowych, podmiotów gospodarczych, instytucji sektora publicznego) oraz import kapitału kredyty zagraniczne). Popyt na ten kapitał kreują głównie przedsiębiorstwa w celu finansowania inwestycji i długookresowych programów rozwojowych. Szczególnie rozbudowanym segmentem rynku kapitałowego jest rynek papierów wartościowych, charakteryzujący się różnorodnością instrumentów finansowych, wysoką płynnością transakcji giełdowych i pozagiełdowych, dużymi możliwościami zdobywania kapitału i jego pomnażania. Napływający na rynek kapitał - w swej pierwotnej postaci - przede wszystkim z oszczędności osób fizycznych, a także z funduszy inwestycyjnych i emerytalno-rentowych oraz bankowych. Jest on wykorzystywany przez przedsiębiorstwa, instytucje rządowe i władze lokalne. Na rynku kapitałowym ogromną rolę odgrywa zdobycie zaufania uczestników tego rynku i bezpieczeństwo lokowania w nim kapitału. Zapewnienie gwarancji w tym zakresie jest procesem złożonym i zwykle poddawanym ostrej oraz długotrwałej weryfikacji. Aby zapewnić bezpieczeństwo lokat i pozyskać zaufanie inwestorów angażujących swoje fundusze, państwo sprawuje pieczę nad rynkiem papierów wartościowych, wprowadzając stosowne regulacje prawne. W Polsce podstawy prawne funkcjonowania rynku kapitałowego stanowią: uzupełnienie Kodeksu cywilnego, obejmujące ogólne regulacje prawne dotyczące papierów wartościowych w systemie prawa cywilnego, wprowadzone ustawą nowelizującą ten kodeks z 28.07.1990 r. oraz Ustawa o obligacjach z 28.06.1995 r. Do koordynacji i nadzoru publicznego obrotu papierami wartościowymi została powołana Komisja Papierów Wartościowych, jako centralny organ administracji państwowej. 2. Podstawowe segmenty rynku kapitałowego W zależności od stopnia rozwoju rynek kapitałowy może składać się z różnych segmentów. Podstawowymi jego segmentami wg grup instrumentów finansowych są: > RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH Papiery wartościowe kapitałowe w wymiarze ekonomicznym mają charakter dokumentów stwierdzających prawo współwłasności firmy bądź udzielenia pożyczki określonemu podmiotowi (instytucji rządowej, lokalnej, firmie) i uzyskania praw do świadczeń z tego tytułu w przyszłości. W operacjach finansowych na rynku kapitałowym następuje zamiana kapitału na papiery wartościowe kapitałowe. Papiery wartościowe kapitałowe są przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym Podstawowe rodzaje papierów wartościowych: - papiery potwierdzające wierzytelności (pożyczki publiczne, obligacje komunalne, obligacje zmienne i inne obligacje). - papiery potwierdzające współwłasność (akcje, udziały, certyfikaty inwestycyjne). Charakterystyczne cechy papierów wartościowych kapitałowych: - masowy i szybki obrót - duże rozproszenie własności wśród ich posiadaczy - łatwa wzajemna wymienialność proste procedury przenoszenia wartości (np. kapitał obligacje akcje kapitał) > RYNEK HIPOTECZNY Na rozwiniętych rynkach kapitałowych ten segment rynku odgrywa ważną rolę w operacjach kapitałowych i pozyskiwaniu środków finansowych na realizację przedsięwzięć gospodarczych zarówno przez osoby prawne, jak i fizyczne. Rynek hipoteczny obejmuje różne formy pisemnego zabezpieczenia zaciąganego długoterminowego długu - w postaci obciążenia hipoteki. Zabezpieczenie spłaty długu na nieruchomości dłużnika następuje przez wpisanie kwoty długu do księgi wieczystej, co zapewnia wierzycielowi prawo przejęcia danej nieruchomości, jeśli dłużnik nie wywiąże się terminowo ze swoich zobowiązań. Kredyty hipoteczne mają postać celowych pożyczek średnio- oraz długoterminowych i są instrumentami finansowymi, stosowanymi na rynku kapitałowym głównie przez banki hipoteczne. Z reguły kredyty hipoteczne udzielane są na cele inwestycyjne i wykorzystywane do finansowania budownictwa mieszkaniowego, nabywania domów, mieszkań, działek budowlanych oraz innych nieruchomości. > RYNEK SKYPTÓW DŁUŻNYCH Rozbudowanym segmentem rynku finansowego jest rynek papierów dłużnych. Obejmuje on papiery dłużne krótkoterminowe, nazwane często bonami certyfikatami pieniężnymi czy wekslami komercyjnymi. Papiery dłużne są dokumentami, w których emitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu w ustalonym terminie oraz do zapłacenia odsetek. Są to papiery pożyczkowe, podobne do obligacji, jednak różnią się odmiennymi zasadami emisji i obrotu. Dominującą formułą prawną skryptów dłużnych jest weksel. > RYNEK TRANSAKCJI TERMINOWYCH Transakcje terminowe polegają na zawieraniu umów o nabycie praw kupna lub sprzedaży określonego instrumentu finansowego (obligacji, akcji) w ustalonym terminie w przyszłości (np. za 3 miesiące) po z góry określonej cenie realizacji. Transakcje terminowe dzielą się na: - warunkowe (obcyjne), przy których nabywający prawa nie ma obowiązku ich realizacji - bezwarunkowe, zobowiązujące umawiające się strony do realiwacji przyjętych warunków umowy 3. Główni uczestnicy rynku kapitałowego > INWESTORZY W ogólnym rozumieniu pojęciem inwestora określa się kogoś, kto posiada fundusze (kapitał) i przeznacza je na dobra majątkowe (inwestycje). Inwestor na rynku kapitałowym to osoba fizyczna lub prawna, która angażuje swój kapitał (oszczędności) w celu jego pomnożenia (osiągnięcia zysku). > POŚREDNICY NA RYNKU KAPITAŁOWYM Spośród pośredników na rynku papierów wartościowych należy wymienić przede wszystkim: - domy maklerskie i instytucje finansowe (banki inwestycyjne), spełniające funkcje brokera i dealera (w zależności od posiadanych uprawnień). - Instytucje organizujące rynek i obrót papierami wartościowymi, wyspecjalizowane instytucje finansowe. > EMITENCI 4. Rynek pierwotny i wtórny Charakterystyczną cechą rynku kapitałowego jest jego podział na dwa poziomy: > RYNEK PIERWOTNY W ujęciu ogólnym na rynku kapitałowym pierwotnym odbywa się sprzedaż wyemitowanych papierów wartościowych. Jest to pierwotna sprzedaż inwestorom wypuszczonych przez emitenta instrumentów rynku kapitałowego. Na tym rynku rozpoczyna się proces inwestowania w nowe papiery wartościowe. Decydujące znaczenie na rynku kapitałowym mają emisje papierów wartościowych przeprowadzane w ofercie publicznej, skierowanej do licznych, nieznanych inwestorów. > RYNEK WTÓRNY Wyemitowane i sprzedane inwestorom papiery wartościowe na rynku pierwotnym wprowadzane są do obrotu na rynku wtórnym. Na tym rynku odbywa się handel papierami wartościowymi, znajdującymi się w posiadaniu nabywców (inwestorów). Transakcje kupna-sprzedaży wyemitowanych wcześniej instrumentów rynku kapitałowego zawierane są pomiędzy inwestorami bez udziału emitenta. Wtórny rynek kapitałowy spełnia szereg ważnych funkcji ekonomicznych: - dokonuje wyceny kapitału na podstawie kształtowania się rynkowych cen papierów wartościowych - wpływa na mobilizację kapitału poprzez kształtowanie się trendów koniunktury znajdujących się w obrocie papierów wartościowych - umożliwia transformację kapitału na różne instrumenty rynku kapitałowego, a także jego przepływ na różne rynki. Rodzaje obrotu na rynku kapitałowym wtórnym obrót giełdowy obrót pozagiełdowy obrót na rynku prywatnym Rys. 3. Rodzaje obrotu na rynku kapitałowym. > OBRÓT GIEŁDOWY Najbardziej zorganizowany i bezpieczny jest giełdowy obrót papierami wartościowymi. Centralną instytucją organizującą transakcje kupna-sprzedaży papierów wartościowych w obrocie giełdowym wtórnym są giełdy papierów wartościowych. Obrót giełdowy ma charakter publiczny, opiera się na szczegółowych unormowaniach prawnych i odbywa się według ustalonych procedur. Na współczesnych rozwiniętych rynkach kapitałowych działają nie tylko tradycyjne giełdy papierów wartościowych, ale również giełdy elektroniczne na rynku pozagiełdoym. > OBRÓT POZAGIEŁDOWY Na współczesnych rynkach kapitałowych duże znaczenie ma również obrót pozagiełdowy (OTC - Over The Counter Market). Odbywa się on poza obrotem na giełdach papierów wartościowych i stanowi część kapit...
Ferrero