TEORETYCZNE  PODSTAWY EKONOMICZNYCH DECYZJ KONSUMENTA

1. konsument jako nabywca rynku

2.użytecznoś jako zadowolenie z konsumowania

3.krzywe obojętności konsumenta

4. ograniczenia budżetowe

5. równowaga konsumenta (optimum konsumenta)

6. efekt substytucyjności i efekt dochodowy

Ad.1 KONSUMENT- występuje zarówno w roli:

a) nabywcy

b) sprzedawcy (właściciel czynników wytwórczych np. sprzedaje pracę za płacę).

Każdy konsument zmierza do maksymalizowania zadowolenia z konsumpcji. To on decyduje gdzie i co kupić by jego zadowolenie było jak największe. Jest więc podmiotem suwerennym. Zmierza się tu więc do ustalenia w warunkach konkurencji doskonałej w której okresie czasu sytuacji kiedy konsument maksymalizuje satysfakcję z konsumpcji.

Konsument- suwerenny podmiot gospodarczy podejmujący decyzje kierując się własnym interesem i preferencjami  oraz ograniczonymi zasobami (dochód konsumenta i ceny na rynku).

Podstawą teorii zachowania się konsumenta są następujące założenia;

1. wybory konsumenta są zgodne z jego własnym interesem (kieruje się własnymi korzyściami).

2. konsument dokonuje wyboru między alternatywami konsumpcji w oparciu o dostępne informacje.

3. istnieje możliwość substytucji dóbr w procesach wyboru konsumenta.

Ważną kategorią wyjaśniającą prawidłowość zachowania się konsumentów jest użyteczność dóbr wyrażająca poziom zadowolenia, satysfakcji konsumenta z konsumpcji.

Ad.2

UŻYTECZNOŚĆ DÓBR-

Suma zadowolenia jaka daje konsumentowi konsumowanie (posiadanie) danego dobra bądź usługi.

Dobro jest tym bardziej użyteczne im intensywniej, pełniej zaspokaja naszą określoną potrzebę. W miarę zaspokajania potrzeb tracą one na intensywności.

Człowiek z reguły (przede wszystkim)  dąży do zaspokojenia najbardziej intensywnych, podstawowych potrzeb (biologiczne, jedzenie, mieszkanie, sen itd.)

Po ich zaspokojeniu pojawiają się potrzeby wyższego rzędu związane z komfortem życia, wypoczynkiem  rozrywkom itp.

Hierarchia potrzeb u różnych osób jest różna wiąże się to z różnym poziomem wykształcenia, kulturą, zawodem, tradycją, zwyczajami, gustami i indywidualnymi preferencjami.

Wg tej hierarchii pierwszy sklasyfikował potrzeby MASLOW

Krzywa użyteczności całkowitej- rośnie w miarę zwiększania ilości konsumowanego dobra, jednakże jej przyrosty są coraz mniejsze. Wynika to z istnienia prawidłowości MALEJĄCEJ UŻYTECZNOŚCI MARGINALNEJ.

Użyteczność marginalna (krańcowa)

1.stan zadowolenia K ze zwiększania konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową jednostkę,

2. stosunek przyrostu użyteczności całkowitej do przyrostu konsumowanego dobra lub usługi o dodatkową jednostkę.

Użyteczność całkowita- sum użyteczności konsumowanego dobra lub usługi.

Podstawą współczesnej teorii wyborów konsumenta jest uporządkowany system preferencji dotyczący kombinacji konsumowanych dóbr,

Tzn., że każdy K wie czego chce i jest w stanie uporządkować sobie produkty którymi jest zainteresowany.

Do najważniejszych założeń dotyczących preferencji konsumenta należą:

1. założenie kompletności preferencji

Konsument jest zdolny do określenia które kombinacje dóbr preferuje, a które dają mu takie samo zadowolenie (są dla niego obojętne). Jeśli K jest w stanie uporządkować swoje preferencje to jego preferencje są kompletne i wskazują na racjonalne zachowani

      A(jabłka)         B(banany)

2. założenie przechodniości preferencji

np. Jeśli K preferuje A od B, a B od C to oznacza że preferuje on kombinację A w stosunku do C.

Podobnie, jeśli kombinacje A i B oraz B i C są dla K obojętne to oznacza, że kombinacja A i C jest również dla niego obojętna.

3.założenie nienasyconości zadowolenia

Racjonalnie zachowujący się K zawsze woli więcej niż mniej. Preferuje te kombinacje dóbr, które przynoszą mu większe zadowolenie i satysfakcję.

Ad.3

Główną kategorią współczesnej analizy zachowania się K jest krzywa obojętności (krzywa preferencji) – zachowuje się podobnie jak krzywa popytu, nie przecinając się ze sobą.

Krzywe obojętności- charakteryzują się spadkową tendencją marginalnej stopy substancji (MSS) dobra X przez dobro Y.

Im większa jest konsumpcja dobra X tym mniejsze ilości dobra Y K skłonny jest poświęcić na skonsumowanie dodatkowej jednostki dobra X.

Biorąc pod uwagę preferencje konsument zawsze woli znaleźć się na wyższej krzywej obojętności, co zapewnia K większe rozmiary konsumpcji, co zapewnia K większe rozmiary konsumpcji obydwu dóbr.

Ad.4

Ograniczenia obiektywne w postaci:

a) dochodu konsumenta i

b) cen rynków dóbr

wyznaczają kombinację konsumpcji możliwe do osiągnięcia.

Ograniczenia wyborów konsumenta można przedstawić w postaci linii ograniczenia budżetowego.

Rys.

Nachylenie linii budżetowej- jest równe ujemnej relacji ceny dobra X do ceny dobra Y i wskazuje na możliwy do osiągnięcia stosunek w jakim dobro X może być wymienione na dobro Y.

Ad.5

Optimum konsumenta – znajduje się w punkcie styczności linii budżetowej z najwyżej położoną krzywą obojętności .

Jest to jedyny punkt w którymMSS równa się relacji cen dóbr  X i Y

Zmiana dochodów K i zmiana cen można przesuwać linię budżetową w górę lub w dół  (w prawo- ceny nie zmienią się, dochody rosną)

Punkt równowagi konsumenta (gospodarstwa konsumenckiego) – stanowi optymalne tzn. najlepsze z możliwych rozwiązań połączenia pragnień i możliwości konsumenta Jest to jedyny punkt w którym stopa substytucji równa się relacji cen dóbr X i Y.

Krzywe obojętność- graficzny obraz wszystkich kombinacji konsumpcji dóbr, które są dla K obojętne w sensie, że każda z tych kombinacji daje mu takie samo zadowolenie, czyli dana krzywa obojętności  charakteryzuje się stałym poziomem zadowoleni, daje ten sam poziom całkowitej użyteczności.

Krzywa obojętności przedstawia szereg kombinacji różnych ilości dwóch dóbr reprezentujących równe zadowolenie K, ponieważ  w każdej z tych kombinacji jakiekolwiek zmniejszenie jednego dobra zostaje w pełni zrekompensowane odpowiednim zwiększeniem ilości drugiego dobra.

Marginalna stopa substytucyjności  (MSS)- ilość dobra Y jaką należy poświęcić w celu zwiększenia ilości dobra X o jednostkę w sytuacji kiedy K pozostaje na tej samej krzywej obojętności (nie zmienia się poziom zadowolenia).

Prawo malejące stopy substytucji- mówi że krańcowa stopa substytucji jednego dobra na drugie maleje w miarę tego jak ubywa nam dobra drugiego a przybywa dobra pierwszego.

Renta (nadwyżka) konsumenta- różnica między najwyższą ceną którą K skłonne było zapłacić za pewną ilość dobra A w sytuacji pilnej potrzeby nabycia tego dobra a ceną rzeczywiście zapłaconą.

Klasyfikacja gospodarstw domowych:

- gospodarstwo pracowników

- gospodarstwo użytkujących gospodarstwa rolne

- gospodarstwo rolników

- gospodarstwo pracujących na własny rachunek

- emeryci i renciści

- gospodarstwo utrzymujących się z  niezarobkowych źródeł innych niż emerytura.

Konsument ma prawo do:

1) bezpieczeństwa, ochrony życia i zdrowia,

2) ochrony interesu ekonomicznego

3) informacji i edukacji

4) dostępu do wymiaru sprawiedliwości

5) reprezentacji

Urząd Ochrony Konkurencji Konsumentów

Państwowa Inspekcja Handlowa

Polubowny Sąd Konsumencki

Federacje Konsumentów

Stowarzyszenie konsumentów Polski

Rzecznik Praw Konsumenta

TEORETYCZNE PODSTAWY EKONOMICZNYCH DECYZJI PRODUCENTA

1.Koszty produkcji jako wydatki, ich pojmowanie i składniki

2. Zysk księgowy (bilansowy, rachunkowy, faktyczny, explicite)

3. zysk normalny i zysk nadzwyczajny (ekonomiczny)

4. wybór najbardziej efektywnej kombinacji czynników wytwórczy

a) krzywa jednakowego produktu- izokwanta

b) linie jednakowego nakładu (kosztu) – izokoszta

c) optymalna kombinacja czynników wytwórczych (punkt równowagi)

5. Koszty, utargi, zyski- całkowite, przeciętne, krańcowe (marginalne)

6. Minimum produkcji, optimum technologiczne (techniczne)

7. Optimum ekonomiczne

8. Strata i bankructwo firmy

Ad.1

Producent kształtuje popyt na czynniki wytwórcze – jako nabywca czynników wytwórczych. Natomiast jako sprzedawca wpływa na wielkość i strukturę podaży.

Rodzaje wydatków:

a) materialne (np. paliwo, surowce, amortyzacja)

b) osobowe (wynagrodzenie,płace)

c) finansowe (spłacone kredyty, odsetki, ubezpieczenia, opłaty za dzierżawienie ziemi)

Ad.2

Zysk bilansowy- jego wysokość ustala się jako różnicę przychodów powiększonych o zyski nadzwyczajne i kosztów powiększonych o straty nadzwyczajne. (przyrost środków gospodarczych w określonym czasie)

Ad.3

Zysk normalny- wiąże się z pojęciem kosztu alternatywnego, czyli  kosztu utraconych możliwości (właściciel lokując swój kapitał w przedsiębiorstwie rezygnuje z odsetek w banku).

Zysk nadzwyczajny-osiąga go podmiot gospodarczy w wyniku powstania sytuacji trudnych do przewidzenia i od niego nie zależnych (np. otrzymane odsetki od odbiorców za opóźnienie)

Koszty ekonomiczne- wynagrodzenie kapitału, wynagrodzenie pracy właściciela.

Sprzedaż produkcji według łącznych kosztów ekonomicznych otrzymuje zysk normalny. W tymprzypadku podmiot gospodarczy uzyskuje również zysk nadzwyczajny.

Zysk nadzwyczajny- nadwyżka utargu całkowitego nad łącznym kosztem ekonomicznym.

Zysk nadzwyczajny wynika z tego, że  cena rynkowa kształtuje się powyżej najniższego kosztu ekonomicznego na jednostkę produkcji.

Ad.4

Wybór kombinacji czynników wytwórczych:

a) izokwanta- pokazuje jakie kombinacje metod wytwarzania są niezbędne aby wytworzyć tą samą wielkość produkcji.

b) izokoszta- ilustruje jakie kombinacje metod wytwarzania są możliwe do zastosowania po uwzględnieniu relacji cen obu czynników wytwórczych (maszyna, ludzie, praca) oraz środków finansowych jakimi dysponuje producent.

c)

Rys.

Punkt optimum- jest punktem styczności linii jednakowego nakładu (kosztu) i najwyżej położonej izokwanty. Jest to punkt równowagi, w którym przedsiębiorstwo osiąga maksymalną wielkość produkcji z danego zasobu środków finansowych.

- wybiera się wariant gdzie nakład środków jest niższy- koszty są mniejsze

- występuje wówczas optymalna, najlepsza z możliwych kombinacja czynników wytwórczych (maszyny ludzie)

- w tym punkcie relacja cen obu czynników produkcji są równe krańcowej stopie substytucji

KSS- stosunek, zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji innym, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie.

- ruch wzdłuż inokwanty oznacza przyrost jednego i spadek drugiego czynnika produkcji przy zachowaniu takiej samej wielkości produkcji.

- kształt izokwanty wskazuje, że mamy do czynienia z malejącą krańcową stopą substytucji. Oznacza to że w miarę  zastępowania czynnika kapitału przez czynnik pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.

Ad. 5

a) KOSZTY

- koszty stałe (np. kredyty, odsetki)

- koszty zmienne (zmieniają się wraz  z wielkością produkcji przy danej technologii)

- koszty całkowite – suma kosztu stałego i zmiennego

KC = KS + KZ

- koszt przeciętny całkowity

Q- wielkość produkcji

- koszt przeciętny stały

- koszt przeciętny zmiany

- koszt krańcowy- oznacza zmianę kosztu całkowitego wynikającego ze zmiany np. powiększenia produkcji o ostatnią jednostkę

b) UTARGI

- utarg całkowity

- utarg przeciętny

koszt przeciętny- wielkość wytworzonej produkcji

utarg przeciętny- wielkość sprzedanej produkcji

- utarg krańcowy

jest to zmiana utargu całkowitego wywołana sprzedażą ostatniej marginalnej jednostki.

W warunkach konkurencji doskona

C = UP = UK

c) ZYSKI

- zysk całkowity

ZC = UC - KC

- zysk przeciętny

ZP = UP - KP

- zysk krańcowy

ZK – UK - KK

Ad.6

Minimum produkcji- punkt, w którym krzywa KK przecina się z krzywą K­PC

KK = KPC

( przedsiębiorstwo osiąga najwyższe przeciętne koszty zmienne)

Optimum techniczne- Krzywa KK przecina się z krzywą  KPC

KK = KPC

Ad.7

Optimum ekonomiczne- krzywa KK przecina się z krzywą UK. Jest to punkt w którym przedsiębiorstwo maksymalizuje zyski.

KK = UK

Różnica między optimum technicznym a optimum ekonomicznym:

a) minimalizacja kosztów wytworzenia

b) maksymalizacja zysku.

Zysk jednostkowy- Z­j na jednostkę produkcji jest nadwyżkom ceny nad kosztem przeciętnym całkowitym.

Zj = C - KPC

Zysk całkowity

Q- ilość sprzedanej produkcji

Ad.8

Strata- przedsiębiorstwo ponosi stratę, gdy cena kształtuje się poniżej najniższych przeciętnych kosztów wytwarzania.

Dolną granicą bieżącej opłacalności produkcji jest spadek ceny do poziomu najniższych przeciętnych kosztów zmiennych w którym

C = KPZ = KK

(konkurencja doskonała)

Poniżej tego minimalnego rozmiaru produkcji zaczyna się pełne bankructwo firmy.

- Warunki konkurencji niedoskonałej (monopol)

Istotą ekonomiczną monopolu jest możliwość wpływania na zmianę ceny.

- W warunkach konkurencji doskonałej można wpływać na wielkość kosztów (nie na cenę!).

...