Podroze po starozytnym swiecie.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

WŁADYSŁAW WĘŻYK

PODRÓŻE

PO STAROŻYTNYM

ŚWIECIE

OPRACOWAŁ LESZEK KUKULSKI

Tower Press 2000

Władysław Wężyk urodził się w Toporowie 29 , dwadzieścia parę kilometrów od Konstan-

tynowa Podlaskiego, w 1816 roku 24 ' 27–29 . Ojciec jego, Ignacy, jako żołnierz armii napoleoń-

skiej brał udział w wyprawie 1812 roku; później, w latach Królestwa Kongresowego, posło-

wał na sejm do Warszawy. Uchodził za nieprzejednanego wolterianina; na sejmie 1825 roku

,,obstawał za liberalną reformą prawa małżeńskiego, sam od zacnej i pełnej życia małżonki

się odseparowawszy” 29 .

Stryj Władysława, Franciszek Wężyk (1785–1862), u schyłku życia prezes Krakowskiego

Towarzystwa Naukowego, był cenionym swego czasu poetą i dramaturgiem.

Do szkół uczęszczał Władysław początkowo w Krakowie, a później w Warszawie, gdzie

wstąpił do liceum, znajdującego się ówcześnie w budynku koszar kazimierzowskich 29 . Z lat

warszawskich na trwałe pozostała mu wdzięczna pamięć dla ,,tkliwego nauczyciela” – Kazi-

mierza Brodzińskiego 14, 18 ' 28 ' 29 .

Wydarzenia lat 1830–1831 uczyniły Wężyka uczestnikiem walki zbrojnej z zaborcą. Jak-

kolwiek liczył dopiero piętnasty rok życia, zaciągnął się do szeregów powstańczej gwardii

narodowej 28 .

Po upadku powstania młodemu gwardziście niełatwo przyszło pogodzić się z rzeczywisto-

ścią. „Wzorem wykolejonej katastrofą młodzieży, a mimo opieki roztaczanej nad nim przez

światłego Kazimierza Brodzińskiego, szukał zapomnienia nieszczęść ojczyzny w wirze płyt-

kich uciech, co oczywiście szlachetnej jego natury zadowolić nie mogło” 29 . W lutym 1832

roku 22, 25, 28, 29 powiadomiwszy listem ojca, nie czekając na zezwolenie rodzicielskie, pota-

jemnie przekroczył granicę pruską uchodząc na emigrację. „Pierwsza moja kilkoletnia wy-

cieczka, w piętnastym roku uskuteczniona, była nieświadomym popędem budzącego się we

mnie uczucia” 22 – pisał o sobie w wiele lat później.

Droga wiodła Wężyka przez Poznań:

Krótki mój pobyt w tym mieście wśród dość naglących okoliczności zostawił mi tylko

wspomnienie przyjemne i obowiązek wdzięczności za współczucie, znalezione u niektórych

prawych obywateli. Uniosłem pamięć o nich w dalekie kraje, a z obrazów miasta zapamięta-

łem tylko szlachetną, średniowieczną (sic) postać starożytnego ratusza, zamku, tumu i niektó-

rych rzadkich nowych domów, wznoszących się poza starym miastem ku teatrowi 18 .

Pięcioletni okres pobytu na emigracji spędził Wężyk przeważnie w Paryżu; jedynie na po-

czątku jakiś czas przebywał w Londynie, w środowisku polskiej emigracji politycznej. Po-

dobno stykał się „nawet ze światem politycznym angielskim, którego przedstawicieli opowia-

daniami swoimi o stanie kraju dobrze starał się usposobić dla Polski” 28 . Jak widać z Podróży

po starożytnym świecie, o mieszkańcach Wysp Brytyjskich wyrobił sobie wówczas nieszcze-

gólne wyobrażenie. Z Londynu do Paryża sprowadził Wężyka Adam Czarteryski 28 ; tu młody

emigrant kontynuował przerwane studia szkolne. Żył, jak się zdaje, w warunkach dość

skromnych; w jednym ze swych późniejszych utworów kreśląc obrazek życia studenckiego w

Paryżu sięgnął z pewnością do własnych wspomnień:

...na ulicy' St. Jacques – pisał – rozpościera się zupełnie inny widok od tego, na któren na-

potyka oko w innych częściach Paryża. Tu i ówdzie porozwieszane karty zwiastują kawaler-

skie mieszkania do najęcia. W każdym z takowych domów, na górnych szczególnie piętrach,

znajdziesz dwóch, trzech lub czterech podobnych lokatorów, a u każdego z nich jednakowy

prawie porządek. Porozrzucane po społu z klasykami i z romantykami górne i dolne części

odzieży; okopcone dymem ściany; parę stolików i stołków o trzech nogach; kilkanaście gro-

szowych glinianych fajek z cybuszkami podobnymiż, zawieszonych w porządku na gwoź-

dziach; w kącie skromne łóżko pokryte białym prześcieradłem; na kominie kilka talerzy z

resztkami wczorajszej wieczerzy, a obok kilka próżnych butelek i floret złamany; przy oknie

mały stoliczek, a za nim wygodniejsze od innych krzesło, na którym zwykła siadywać gospo-

dyni tego miejsca w chwilach, w których wraca ze swojej szwalni, haftarni lub mód magazy-

nu do kwatery studenta. Na stoliku zaczęta robota na kanwie, druciana maska od fechtowania

i waza lepka po wczorajszym ponczu, w na pół otwartej szafie kilka kobiecych sukien i różo-

wy kapelusik uzupełniają zwykle umeblowanie podobnych mieszkań 10 .

Życie studenckie przy ulicy św. Jakuba miało dla Wężyka wiele uroku; czas swój dzielił

między poważne zatrudnienia pilnego ucznia i rozrywki, jakich młodzieńcowi mogło dostar-

czyć wielkie miasto. Oto kilka migawek, utrwalonych później w literackiej formie.

Biblioteka:

Wyniosłość sklepień tych sal wszystkich, różnobarwność opraw książek, cichość grobowa,

panująca w tym miejscu pomimo liczby istot żyjących tam obecnych – wszystko to przejmo-

wało przechodnia niezwykłym wrażeniem. Gdzieniegdzie u szczytu zgrabnej drabinki jeden z

bibliotekarzy oczyszczający lub układający książki zdawał się być człowiekiem wynoszącym

się swym umysłem nad ziemię lub Pigmejczykiem chcącym się dostać do nieba. W rogu każ-

dej sali leżały na stoliku ogromne katalogi dla publicznego użytku, pilnowane przez podrzęd-

nych bibliotekarzy. W niektórych salach były obszerne zielone stoły, a naokoło ich wielu lu-

dzi w cichości rozkładało księgi, wypisywało potrzebne rzeczy lub odłączywszy się zupełnie

myślą od tej ziemi pogrążyło w głębokim dumaniu.

...Obok wychudłej i wyblichowanej twarzy trzydziestoletniego księdza, na której oziębłość

ku wszystkiemu była widoczną – oblicze okraszone za żywym nieco rumieńcem dwudziesto-

letniego młodzieńca ze szczupłą i wciągniętą w siebie piersią, z niebieskim okiem, z wypu-

kłym czołem. Gdzie indziej twarz gipsowa czterdziestoletniego mężczyzny, mierzącego cyr-

klem różne przestrzenie na mapie, kreślącego różne rubryki, zapisującego różne cyfry i daty –

a obok niej spod czarnej brwi, wschodnim zakreślonej łukiem, przenikliwe i ironiczne spoj-

rzenie jak połysk ognistych wężów, chcących przyćmić słońce prawdy. Gdzie indziej twarz

młoda i piękna, napiętnowana cierpieniem, oczy zamyślone, w miejscu stojące, skroń z wło-

sów ogołocona – a obok tej twarzy siwa, poważna głowa osiemdziesięcioletniego starca z

wyrazem chrześcijańskiej dobroci, przebaczenia światu i szczerego zamiłowania cnót i ludz-

kości. Jeden strzelał płowo oczyma, jakby szukał w przestrzeniach ulatującej przed jego sła-

bym wzrokiem myśli; drugiego twarz rozpromieniała się szczęściem i zadowolnieniem, a

dusza pieściła się promieniem światła, któren w nią zawitał; trzeci rzucał czasami dumne i

śmiałe wejrzenia z książek na te mury Paryża, o które rad by jak najprędzej słyszeć po stokroć

odbite swe imię; inny, z na wpół roztwartą gębą, z na wpół przymrużonymi oczyma, zdawał

się odpoczywać nad myślą, tak jak ptak odpoczywa w locie, zawiesiwszy się nieruchomo na

rozpostartych skrzydłach w powietrzu. Inny przerzucał stronice i ziewał ukradkiem drzemiącą

duszą w ociężałym ciele. Inny słabym i niespokojnym wzrokiem usiłował zagnać do szczu-

płych komórek ciasnej duszy wszelką myśl i wszelkie światło, aby je zamknąć przed światem

i snuć potem z siebie po jednej promienistej nici, a myśl i światło wydzierały się ze słabych

objęć jego i w godniejsze wstępowały świątynie. Inny jeszcze smutnym i pobożnym wzro-

kiem zdawał się wzywać niebiańskiej rosy na zeschłą życia upałem i spragnioną wznioślej-

szych pokarmów duszę 10 .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: