NAWOŻENIE ROŚLIN OGRODNICZYCH
1 – PRUCHNICZNA TEORIA ODŻYWIANIA SIĘ ROŚLIN:
A. Thear. Według tej teorii (humus) i woda stanowią pokarm dla roślin, natomiast mineralne składniki odgrywają podrzędną rolę. Cała zatem żyzność gleb zależy tylko od zawartej w niej próchnicy. Gleby ciemniejsze zawierające więcej próchnicy były żyźniejsze , a wprowadzanie wraz z nawozami organicznymi materii organicznej, ulegające w glebie przekształceniu w próchnicę zwiększa żyzność gleb.
2 – MINERALNA TEORIA ODŻYWIANIA SIĘ ROŚLIN:
Liebig. Związki próchniczne nie są podstawowym źródłem pokarmu dla roślin, a węgiel roślina czerpie z CO2 znajdującego się w powietrzu. Związki organiczne znajdujące się w popiele nie są przypadkowe, stanowią one dla roślin niezbędne pożywienie. Te popielne związki mogą być pobrane ze składników mineralnych, bądź też z produktów mineralizacji związków próchnicznych. Związki organiczne rośliny mogą całkowicie pobierać z podłoża np. mocznik, auksyny, hormony, witaminy czyli związki pomocne w regeneracji różnych części roślin.
3 – PRAWO MINIMUM I MAKSIMUM:
Prawo minimum (stare): niedostatek jednej substancji przyswajalnej w glebie ogranicza działalność innych substancji i w ich następstwie powoduje obniżkę plonu.
Prawo maksimum (nowe): nadmiar substancji przyswajalnej w glebie ogranicz skuteczność działania innych substancji, co w następstwie powoduje obniżkę plonu.
4 – PRAWO ZWROTU (STARE I NOWE):
Prawo zwrotu (stare): aby otrzymać żyzność gleby, konieczne jest jej zwrócenie wszystkich substancji pokarmowych pobranych przez rośliny. Twórcy tej teorii – Deren i Busendoff. Prawo to było stosowane gdy nie znano nawozów mineralnych.
Prawo zwrotu (nowe): aby utrzymać żyzność gleby konieczne jest zwracanie jej substancji przyswajalnych które zanikły w następstwie stosowania 4 podstawowych składników nawozowych (N, P, K, Ca).
5 – ANTAGONIZM JONÓW W CZASIE ICH POBIERANIA PRZEZ ROŚLINĘ:
Roztwór zawierający różne sole w takiej proporcji, przy której nie jest on toksyczny, nazywamy roztworem zbalansowanym, natomiast zjawisko osłabienia określonych właściwości fizjologicznych pewnych jonów przez obecność innych nazywany antagonizmem jonów. Wszystkie składniki pokarmowe dostają się do rośliny przez włośniki. Istnieją jednak jony posiadające nośniki i są to takie jony które posiadają wspólne nośniki: K i Mg. W takiej konkurencji wygrywa potas, czyli jest on antagonistą magnezu w procesie pobierania składników przez roślinę. Dzięki antagonizmowi jonów i utrzymywaniu tym samym równowagi jonowej, poszczególne pierwiastki mogą występować w różnych organizacjach, a więc w roślinach w odpowiednich dla nich proporcjach.
6 – PSEUDOANTAGONIZM JONÓW W CZSIE ICH POBIERANIA PRZEZ ROŚLINĘ:
Pseudoantagonizm czyli antagonizm pozorny. Jest to brak pewnego składnika pokarmowego w roślinie, przy jednoczesnej obecności tego składnika w glebie a jego pobieranie nie jest blokowane przez inny pierwiastek będący antagonistą tego składnika, lecz wywołane jest przez inny czynnik, np. nieodpowiednie pH, zbyt płytki system korzeniowy.
7 – CZY JEST MOŻLIWA UPRAWA ROŚLIN NA SAMYCH NAWOZACH ORGANICZNYCH LUB MINERALNYCH:
Możliwość takiej uprawy zależy od miejsca i rodzaju uprawy (uprawa polowa lub pod osłonami), od wymagań pokarmowych uprawianych roślin. W uprawie pod osłonami możliwa jest uprawa roślin na samych nawozach mineralnych ale rozpuszczonych w wodzie (uprawa hydroponiczna) przy takiej metodzie uprawy konieczne jest także dostarczenie roślinie mikroelementów. Natomiast przy uprawie polowej mimo możliwości uzyskiwania dużych plonów przy wyłącznym nawożeniu mineralnym, największe i najbardziej pewne plony osiąga się stosując nawozy organiczne i mineralne.
8 – STRATY SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH Z OBORNIKA W CZASIE PRZECHOWYWANIA:
Strata tych składników uzależniona jest od sposoby przechowywania obornika. Azot – największe straty azotu występują w formie amoniaku po amonifikacji, również w formie N2 po denitryfikacji wolny azot utlenia się do atmosfery. Fosfor – przy prawidłowym przechowywaniu obornika nie występują w ogóle straty azotu z obornika. Poprzez wymywanie straty mogą dochodzić nawet do 20%. Potas – w oborniku potas występuje w formie kationu dlatego też może ulec wymyciu przez wodę. Straty potasu z obornika występują przez wymywanie, przy nieodpowiednim przechowywaniu obornika mogą dochodzić nawet do 50%.
9 – WYKORZYSTANIE SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH Z OBORNIKA PRZEZ ROŚLINY:
Azot w oborniku występuje w formie białka (99% N w oborniku), musi być on rozłożony do NH4 lub NH3 i dopiero wtedy jest pobierany przez rośliny.
Fosfor w oborniku występuje w formie fosfolipidów, kwasów nukleinowych, aby roślina mogła pobierać fosfor muszą być one rozłożone do związków mineralnych.
Potas nie buduje połączeń organicznych.
10 – SPOSOBY PRZECHOWYWANIA OBORNIKA
- Przechowywanie obornika pod zwierzętami – przechowuje się w oborach tzw. zagłębionych. Obornik jest systematycznie ugniatany przez zwierzęta, osłabia to dostęp powietrz dzięki czemu fermentacja odbywa się w temp. 250C. Metoda ta jest coraz rzadziej stosowana (niehigieniczna), jest utrudniony wywóz obornika oraz duże zużywanie ściółki. Obornik przy złej wentylacji może wydzielać dużo amoniaku i siarkowodoru
- Przechowywanie obornika na gnojowni – spód gnojowni powinien być utwardzany płyta betonową, obornik układamy w takich warstwach aby po ugnieceniu miał 25cm grubości. Formujemy pryzmę nie wyższą niż 2m wysokości. Po zakończeniu formowania wskazane jest przykrycie ziemią lub torfem, aby zapobiec przesuszeniu. Fermentacja powinna trwać
2 -3 miesiące i przebiegać przy słabym dostępie powietrza w temp. 400C.
- Przechowywane obornika na polu – obornik układany jest w pryzmę na wyrównanej powierzchni. Powierzchnię tę należy przykryć grubą warstwą torfu, słomy lub innym materiałem organicznym (20cm). Zmniejsza to rozmiękanie gleby pod pryzmą i przemieszczanie się składników pokarmowych z obornika do gleby. W czasie formowania pryzmy niezbędne jest okresowe ugniatanie jej, po zakończeniu formowanie pryzmy należy ją przykryć.
- Metoda Krantza – obornik składuje się luźno, na gnojowni w wyniku czego jego temp. podnosi się do 650C. Przy tej temp. giną organizmy żywe, jest to częściowe oczyszczenie z drobnoustrojów.
11 – TERMINY PRZECHOWYWANIA OBORNIKA:
Są 2 terminy przechowywania obornika: wiosna i jesień – rzadko w okresie letnim. Dokładny termin zależy od rodzaju gleb, ukształtowania terenu oraz od gatunku uprawianej rośliny. Lepsze efekty na glebach ciężkich daje nawożenie jesienne a na lekkich – wiosenne. Np. wczesna kapusta: sadzenie w kwietniu to przyoranie jesienią roku poprzedniego.
12 – PRZEMIANY MATERII AZOTOWEJ OBORNIKA PODCZAS PRZECHOWYWANIA:
Najważniejszymi przemianami związków azotowych są: hydroliza białek, amonifikacja, nitryfikacja i denitryfikacja. Wszystkie te procesy odbywają się w oborniku w różnym nasileniu, w zależności od składu tego nawozu i warunków przechowywania.
Amonifikacji ulega również mocznik. Końcowymi produktami amonifikacji jest węglan amonowy. Zobojętnia on wolne kwasy powstające w czasie fermentacji obornika, nadając mu odczyn zasadowy. Proces ten jest głównym powodem strat azotu, gdyż tworzący się amoniak łatwo się utlenia.
Nitryfikacja polega na utlenieniu amoniaku do azotanów. Zachodzi w warunkach tlenowych i proces ten występuje w oborniku źle przechowywanym. Proces ten uważa się za szkodliwy ponieważ powstałe azotany łatwo ulegają denitryfikacji.
Denitryfikacja następuje w warunkach beztlenowych, jest to utlenienie się wolnego azotu do atmosfery.
13 – GŁĘBOKOŚĆ PRZYORANIA OBORNIKA:
Głębokość przyorania obornika zależy od rodzaju gleby. Na glebie zwięzłej obornik należy przyorać na głębokość 8-12cm gdyż zbyt głębokie umieszczenie obornika w takiej glebie, która jest mało przewiewna utrudnia jego rozkład. Natomiast na glebach lekkich obornik należy przyorać na głębokość 12-18cm, gdyż zbyt płytkie przyoranie będzie powodować mineralizację w wyniku czego powstanie bardzo mało próchnicy. Obornik można również przyorać na głębokość 60cm dla celów melioracyjnych. Spełnia on rolę wkładki materii organicznej i zatrzymuje wodę opadową i sorbuje składniki pokarmowe wymywane z warstwy ornej.
14 – ZNACZENIE NAWOZÓW ORGANICZNYCH
Nawozy organiczne to różne materiały organiczne znajdujące się lub produkowane w gospodarstwie, stosowane do użyźnienia gleby, poprawienia jej struktury oraz nawożenia roślin. Do nawozów organicznych zaliczane są: gnojówka, gnojowica, obornik, pomiot ptasi, fekalia, słoma, torf, węgiel brunatny, komposty i nawozy zielone.
15 – OBLICZANIE ILOŚCI OBORNIKA W GOSPODARSTWIE:
- Sumowanie ilości wyprodukowanego obornika przez zwierzęta w gospodarstwie: 1 koń – 80kg/rok, jedna owca – 5kg/rok, 1 krowa – 120kg/rok, 1 świnia – 15kg/rok. Ilość wyprodukowanego obornika mnożymy razy ilość sztuk bydła w gospodarstwie.
- Metoda Wolfa
- Ilość obornika obliczamy z żywej wagi zwierząt
16 – PRZEMIANY MATERII BEZAZITOWEJ OBORNIKA W CZASIE PRZECHOWYWANIA:
Dwa terminy stosowania obornika: jesienny i wiosenny, decydują o przechowywaniu go przez okres około 6 miesięcy. W tym czasie podlega on różnym przemianom. Szybkość i kierunek przemian związków organicznych obornika zależą od warunków jego przechowywania, a głównie od dostępu powietrza, wilgotności, temperatury w pryzmie obornika. Podczas przechowywania obornika następują przemiany materii bezazotowej w zależności od warunków powietrznych. W warunkach tlenowych wydziela się dwutlenek węgla i woda, a w warunkach beztlenowych – węglowodany i tłuszcze – których końcowymi produktami rozkładu są CO2 i H2O. rozkład tych związków prowadzi do znacznego zmniejszenia masy obornika (o 25-30%). Zmniejszenie ilości organicznych związków bezazotowych daje spadek zawartości węgla w oborniku, natomiast ilość azotu nie ulega większym zmianom.
17 – SKŁAD CHEMICZNY OBORNIKIA:
Skład chemiczny obornika zależy od rodzaju ściółki, od gatunku zwierząt, sposoby ich żywienia, użytkowania. Duży wpływ ma także sposób przechowywania.
Obornik jest nawozem zawierającym dużo wody, gdyż średnio 75%, ale wahania są duże. Zawartość substancji organicznej wynosi około 20%, a związków mineralnych 5-6%.
Woda – 75%
Materia organiczna – 20%
Popiół – 6%
Azot – 0,55%
Fosfor – 0,25%
Potas – 0,7%
Wapń – 0,45%
Magnez – 0,25%
18 – WPŁYW OBORNIKA NA GLEBĘ:
Obornik oddziaływuje na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby.
W wyniku wprowadzenia dużej masy obornika do gleby powoduje on zmiany fizyczne takie jak: spulchnia i rozluźnia gleby, po rozkładzie obornika powstaje próchnica (tworzy się dobra struktura gruzełkowata), podczas rozkładu obornika wydziela się dużo ciepła.
Wpływ obornika na właściwości chemiczne – źródło składników pokarmowych, źródło dwutlenku węgla, poprawia kompleks sorpcyjny.
Wpływ obornika na właściwości biologiczne – umieszczenie wraz z obornikiem dużej ilości mikroorganizmów, po dostaniu się do gleby zazwyczaj giną, chociaż mogą być pożywieniem dla innych żyjących w glebie mikroorganizmów. Drobnoustroje potrzebują związków organicznych, które dostarczane są właśnie z obornikiem.
19 – PRZYDATNOŚĆ GNOJOWICY W UPRAWACH OGRODNICZYCH:
Gnojowica – płynna mieszanina kału i moczy zwierząt lub kału, moczu i określonej ilości wody. Od obornika różni się brakiem ściółki. Zawartość składników pokarmowych gnojowicy zależy od rodzaju, wieku i sposobu użytkowania zwierząt oraz rozcieńczenia jej z wodą.
W uprawach ogrodniczych jest mało przydatna z powodu braku ściółki (która napowietrza glebę) i zachodzących w gnojowicy procesów beztlenowych.
Trzoda chlewna: 0,45% K, 0,6% N, 0,3% P
Trzoda bydlęca : 0,6% wody, 0,4% N, 0,3% P
Około 50% azotu w gnojowicy jest łatwo dostępna dla roślin, potas i fosfor jest tak samo dostępny jak w nawozach mineralnych.
Oprócz makroelementów gnojowica zawiera również mikroelementy: B, Mn, Mo, Cu, Zn, oraz Mg i Ca. Działanie gnojowicy zależy od rodzaju gleby i terminu stosowania.
20 – STOSOWANIE GNOJOWICY
Zaleca się stosowanie pod rośliny o długim okresie wegetacji (buraki cukrowe, pastewne, pod kukurydzę, kapustę pastewną). W uprawach ogrodniczych jest mało przydatna z powodu braku ściółki (która napowietrza glebę) i zachodzących w gnojowicy procesów beztlenowych. Ustalając dawki gnojowicy pod poszczególne rośliny należy brać pod uwagę zapotrzebowanie roślin na azot, rodzaj gleby i jej zasobność w składniki pokarmowe oraz termin stosowania gnojowicy. Gnojowica może pokryć 50-100% zapotrzebowania roślin na azot.
21 – GNOJÓWKA I JEJ STOSOWANIE:
Gnojówka – przefermentowane płynne odchody zwierzęce <mocz>, podczas przechowywania w zbiornikach następuje amonifikacja azotu do amoniaku. Przefermentowana gnojówka zawiera N w postaci węglanu amonu:
Skład gnojówki: 0,4% N ; 0,01-0,05% P; 0,8%K.
Stosowanie: Na wszystkie gleby we wszystkich uprawach, pod osłonami w rozcieńczeniu 1:6 (woda). Zawiera wszystkie związki organiczne takie jak w oborniku. Stosowana na polach, łąkach, pastwiskach. Aby jak najwięcej składników z niej wnikało do gleby należy stosować przed deszczem.
22 – STOSOWANIE FEKALII:
Fekalia to wydaliny ludzkie.
Skład chemiczny: 1,3% N; 1,1% P; 0,2% K
Przechowywać należy w warunkach pełnego natlenienia. Surowe fekalia – nie przefermentowane – nie powinny być rozlewane na polach uprawnych. musza być dodane substancje rozluźniające. Nie należy stosować w ogrodnictwie. Jest to nawóz organiczny używany w postaci kompostów torfowo fekaliowych.
23 – CHARAKTERYSTYKA POMIOTU I JEGO STOSOWANIE:
Pomiot ptasi – odchody ptactwa domowego (kury, kaczki, gęsi, gołębie)
Skład chemiczny: 1,6% N; 0,8% K; 1,5% P; 2,4% Ca; 0,7% Mg; 50% woda.
Stosowanie: na wszystkie gleby, dobry pod osłonami (róże, ogórki), w uprawach polowych pod wszystkie rośliny.
24 – OTRZYMYWANIE KOMPOSTU:
Komposty gospodarskie: Na kompost nadają się odpady kuchenne: obierki, skórki, oraz odpady z produkcji (liście, łęty ziemniaczane, chwasty). Nie należy używać chwastów wieloletnich, które mają wykształcone nasiona. Produkcja polega na przerzuceniu co pewien czas i przysypywaniu ziemią aby dostarczyć drobnoustroje, oraz przygnieść dzięki czemu utrzymywana jest odpowiednia temperatura. Przed zastosowaniem kompost trzeba przesiać. Część która zostanie na siatce umieszczamy w kompoście np. rozłogi perzu. Skład chemiczny może być różny, podobny do składu obornika. Do kompostu można dodać nawozy azotowe. Stosowanie: pod wszystkie rośliny, na wszystkie gleby, pod rozsady.
Kompost biodynamiczny: Produkcja jest taka sama jak kompostu gospodarczego. Zakłada się w pobliżu brzozy, bzu czarnego (niewskazane sąsiedztwo drzew iglastych). Oprócz materiałów odpadowych dodaje się mączkę kostną, rybną, pomiot ptasi, obornik, gnojówkę, popiół z nawozów mineralnych. Nawozów mineralnych się nie stosuje chyba że wapno dolomitowe.
Różnica między kompostem gospodarskim a biodynamicznym:
Kompost biodynamiczny nie uwzględnia stosowania nawozów mineralnych, dodawane są preparaty biodynamiczne.
25 – ZNACZENIE KOMPOSTU W OGRODNICTWIE:
Zalety kompostu: wykorzystanie odpadów, lepsze napowietrzenie gleby, szybszy przebieg procesu mineralizacji materii organicznej, poprawia żyzność gleby. W porównaniu z obornikiem, nawożenie kompostem wpłynęło w znacznym stopniu na wilgotność próbek pobranych w polu, kapilarną pojemność wodną, polową pojemność wodną, porowatość i wodę dostępną dla roślin.
26 – NAWOZY ZIELONE I ICH ZNACZENIE W UPRAWACH OGRODNICZYCH:
Stosowanie nawozów polega na przyoraniu niedojrzałych roślin lub ich części w celu użyźnienia gleby. Rośliny przeznaczone na nawóz zielony powinny w krótkim czasie dostarczyć dużych ilości materii organicznej o wysokiej zawartości składników pokarmowych dla roślin.
Sposoby produkcji nawozów zielonych:
- uprawa roślin z przeznaczeniem w całości na przyoranie
- przyoranie odrostów przy skoszeniu
- przyoranie resztek pożniwnych po uprzednim zbiorze części nadziemnych
- przewiezienie skoszonej masy na inne pole a następnie jej przyoranie
Najczęściej stosowane rośliny na nawozy zielone to rośliny z rodziny motylkowych, które mają zdolność wiązania N (łubin żółty, wyka). Poleca się mieszać także rośliny z rodziny motylkowych z innymi roślinami. Rośliny na nawóz zielony mają głęboki system korzeniowy dzięki czemu pobierają z głębszych warstw składniki, które przemieszczają się do łodygi i liści, przez co po przyoraniu składniki te znajdą się w warstwie uprawnej. Zielony nawóz nawozimy wraz z nawozami mineralnymi.
27 – WARTOŚĆ NAWOZOWA NAWOZÓW ZIELONYCH:
Rośliny uprawiane na nawozach zielonych z reguły dają wyższe plony w porównaniu z roślinami uprawianymi bez nawożenia organicznego (mniejsze niż na oborniku). Zwyżka plonów następuje po przyoraniu roślin motylkowych. Rośliny inne niż motylkowe poprawiają stan fizyczny gleb. Na glebach ciężkich rośliny przyorujemy na jesieni (płycej). Na glebach lekkich wczesną wiosną (głębiej). Nie płycej niż 16 cm.
28 – WYKORZYSTANIE TORFU, WĘGLA BRUNATNEGO I SŁOMY W OGRODNICTWIE:
Torf wysoki: powstaje w zastoiskach bezodpływowych, bardzo dobra pojemność wodna, wolny od patogenów, odczyn kwaśny pH 2,8-3,2, zawartość azotu !,7%; ogólna zawartość substancji organicznej 90%. Stosuje się jako podłoże oraz do użyźniania pola.
Torf przejściowy: zmineralizowany w 80%, pH 3 – 4,5. Stosowany jako podłoże szklarniowe oraz na pole, ale ze względu na odczyn musi być wapniowany.
Torf niski: tworzy się w miejscach gdzie woda przepływa, w dolinach rzek, powstaje z rozkładu roślinności, zawiera od 25 – 30% substancji organicznej, odczyn lekko kwaśny do obojętnego pH 5 - 7, zawartość N 2,8%. Jest w znacznym stopniu zmineralizowany. raz wysuszony nie wchłania wody. Stosowany jako komponent do innych podłoży, nie stosuje się samego. Można na nim uprawiać warzywa, ale musi być również stosowane nawożenie mineralne.
Torfów nie stosuje się jak nawóz organiczny lecz jako podłoże w uprawach szklarniowych. Po 2 latach wywozie się go ze szklarni na pole. Azot występuje w torfach (w białku) i nie może być bezpośrednio pobierany – musi ulec mineralizacji. Bardzo dobrze użyźnia glebę.
Węgiel brunatny: Stosuje się jako podłoże w uprawach szklarniowych, po 2 latach wywozi się go na pole jako komponent lub jako nawóz organiczny. Zawiera dużo węgla, duża pojemność sorpcyjna, wolny od patogenów, pH 7. Dobre warunki wodno – powietrzne.
Słoma: do uprawy całorocznej np pomidora. Ulega mineralizacji. Jest podłożem bardzo dobrym bo nie trzeba dokarmiać roślin dwutlenkiem węgla.
29 – CHARAKTERYSTYKA DOBREGO PODŁOŻA STOSOWANEGO W OGRODNICTWIE:
1 – Duża pojemność wodna
2 – Duża pojemność powietrzna
3 – Dobra i trwała struktura przez cały okres uprawy
4 – Duża zdolność zatrzymywania składników pokarmowych
5 – Dobre właściwości buforowe – zdolność przeciwstawiania się nagłym zmianom odczynu
6 – Brak patogenów i szkodników
7 – Brak substancji hamujących ukorzenianie
...
foto-photoshop