Badanie jamy ustnej, gardła i szyi
n Topografia jamy ustnej
Wargi - budowa
· Przednia część - pokryta skórą zbudowaną podobnie jak pozostała skóra twarzy - zawiera gruczoły potowe, łojowe i mieszki włosowe
· Część pośrednia (czerwień wargowa) – nabłonek cienki rogowaciejący, bogaty w przezroczystą kleidynę (brak przydatków)
· Część wewnętrzna – śluzowa - płynnie przechodzi w błonę śluzową jamy ustnej
Język - budowa
Powierzchnia górna – szorstka
Brodawki językowe:
· Brodawki nitkowate – liczne, małe, umiejscowione na grzbiecie języka
· Brodawki grzybowate – bardziej czerwone, głównie na czubku i brzegach
· Brodawki okolone (8-12) – duże, w miejscu połączenia części ustnej i gardłowej języka
· Migdałek językowy – skupiska grudek limfatycznych, grzbiet języka, część gardłowa
Powierzchnia dolna języka:
· Gładka
· U jej podstawy uchodzą przewody wyprowadzające ślinianek podszczękowych (podjęzykowych i podżuchwowych)
Ujścia przewodów ślinianek przyusznych:
· Znajdują się na błonie śluzowej policzków na wysokości drugich, górnych zębów trzonowych
· Mają one kształt małych brodawek
Podniebienie i gardziel - budowa
· Łuk uformowany przez :
· Przednie i tylne łuki podniebienne (łuki podniebienno – językowe i podniebienno-gardłowe)
· Miękkie podniebienie
· Języczek
· Między przednimi i tylnymi łukami podniebiennymi (gardziel) - migdałki podniebienne
Tylna ściana gardła - naczynia krwionośne, skupiska tkanki limfatycznej
Czynność języka
· Odczuwanie smaku (brodawki zawierające kubki smakowe, odbierające i przekazujące różne smaki — słodki, gorzki, słony i kwaśny) – kubki smakowe również w błonie śluzowej policzków i podniebienia
· Wspomaganie rozdrabniania pokarmu oraz mowy
Nalot na języku
· Grubość zależy od równowagi między szybkościami wytwarzania oraz usuwania z języka warstwy martwych już, złuszczających się komórek nabłonka
Język czerwony – pozbawiony nalotu
· Choroba hamuje powstawanie nowych komórek, a spożywanie pokarmów i mówienie usuwają nalot szybciej
Język białawoszary - obłożony
· Usuwanie warstwy złuszczonego nabłonka - powolne, wytwarzanie zaś większe - powstaje gruby nalot
Zęby
· Cząstki pożywienia oraz bakterie z domieszką makrofagów, krwinek białych i komórek nabłonkowych - organiczna podstawa osadu nazębnego
· Początkowo miękkie blaszki osadowe, dające się usunąć szczoteczką
· Po kilkunastu dniach osadzające się mineralne składniki śliny (zwłaszcza sole wapniowe) – zmieniają osad w twardy kamień nazębny
· Próchnica – warunki powstawania:
· Osad nazębny
· Obecność glukozy w ślinie
· Działanie paciorkowców
Nagromadzenie osadu i kamienia nazębnego przyczynia się do powstania przewlekłego stanu zapalnego tkanek miękkich w okolicy zęba, a więc przyzębia (paradontopatie)
Paradontopatia
· Zanik dziąseł
· Resorpcja części kostnych pod zmienionymi zapalnie dziąsłami
· Powstawanie szerokich, ropnych kieszeni okołozębowych, często zakażonych beztlenowcami
· Odsłonięcie szyjek zębowych
· Ruchomość i wypadanie zębów
· Ucisk na tak zmienione dziąsła - ból i wysięk ropnej wydzieliny
· Ból zależy od zapalenia miazgi zęba (próchniczy) - charakter pulsujący, samoistny
· Powstawanie ropni przy wierzchołku korzeni zębowych
· Przetoki ropni, zazwyczaj przez policzkową blaszkę szczęki, na zewnątrz
· Często dochodzi do otorbienia zmiany – bez przetoki, lecz potencjalne ognisko zakażenia
Starzenie jamy ustnej - objawy
· Osłabienie odbioru zapachów i smaku, zwłaszcza słodkiego
· Wypadanie zębów, najczęściej wśród objawów paradontopatii
· Przyleganie warg na większej powierzchni
· Maceracje w kącikach ust — starcze zapalenie kątów ust z owrzodzeniami
· Resorpcja szczęki i żuchwy - zmiana wyglądu twarzy
Badanie jamy ustnej
· Badany zajmuje miejsce w fotelu, najlepiej z podparciem dla głowy, jak np. w fotelu stomatologicznym
· Chory leżący w łóżku przyjmuje półsiedzącą pozycję z poduszkami podpierającymi głowę
· Do badania niezbędne:
o Dobra latarka
o Szpatułki i gaziki
o Rękawiczka - przy obmacywaniu struktur wewnątrz jamy ustnej
· Konieczne zdjęcie protez zębowych
· Wskazana dokładna ocena wszystkich struktur jamy ustnej według pewnej kolejności
· Plan badania:
· Ocena zdolności maksymalnego otwarcia ust
· Symetryczność przy ruchach związanych z rozwarciem szczęki i żuchwy
· Oglądanie warg i przedsionka jamy ustnej
· Fałdy błony śluzowej
· Oglądanie podniebienia, języka, okolicy podjęzykowej
· Oglądanie dziąseł, zębów, wewnętrznej powierzchni policzka,
· Badanie zgryzu i mięśni narządu żucia
· Badanie stawów skroniowo-szczękowych
Dalsza kolejność:
· Badanie migdałków podniebiennych i gardła
· Badanie ślinianki przyusznej
Maksymalne rozwarcie szczęk i żuchwy
· Odległość między zębami - prawidłowo 4-5 cm
· Ocena symetrii rozwierania oraz ewentualnego szczękościsku (trismus)
· Usunięcie protez
· Odwijanie warg przy pomocy gazika i ich ocena:
· Wewnętrzna powierzchnia, barwa, wilgotność, integralność błony śluzowej
· Grudki, plamki, owrzodzenia, ogniska leukoplakii
Ocena błony śluzowej policzków:
· Za pomocą szpatułki
· Ocena ujść ślinianek przyusznych
Ocena przedsionka jamy ustnej:
· Za pomocą szpatułki lub poprzez odwinięcie warg – użycie gazika
Ocena podniebienia:
· Maksymalne odchylenie głowy do tyłu
· Maksymalne rozwarcie szczęki i żuchwy
Podniebienie twarde – poprzeczne fałdy tkanki łącznej – pomocne w artykulacji mowy
Ocena języka:
· Wysunięcie języka przez pacjenta
· Uchwycenie języka poprzez gazik i jego ocena – odchylanie na boki i obmacywanie (stwardnienia, guzy, bolesność)
Ocena przestrzeni podjęzykowej
· Ocena wędzidełka języka
· Ocena ujść ślinianek podjęzykowych
Badanie jamy ustnej – zęby
· Badanie zębów – domena stomatologów
· Wstępna ocena – ważna w praktyce ogólnomedycznej:
· Szerokie otwarcie ust
· Oglądanie wszystkich powierzchni zębowych
· Ubytki uzębienia oraz ocena dziąseł
· Kształt i liczba zębów
· Obecność złogów wokół zębów w pobliżu dziąseł
· Odsłonięcie szyjek
· Barwa zębów, obecność nadżerek i ubytków szkliwa
Prawidłowe dziąsła:
· Na tyle wysokie, aby osłonić szyjki zębów (ale nie przysłaniają korony)
· Zabarwienie różowe lub czerwone
· Brak bolesności oraz wydzieliny przy uciskaniu gazikiem okolicy przyzębnej
· Ucisk na zęby nie powinien spowodować ich poruszania się
Choroby zęba - schemat
· Ocena zgryzu:
· Przy zamknięciu ust łuki zębów szczęki i żuchwy powinny być ściśle sobie przeciwstawione
· Górne zęby tylne wystają nieco dopoliczkowo w stosunku do zębów dolnych
· Zęby górne przednie wystają na zewnątrz nawet nieco bardziej
· Zgryz - wielkość wystawania do przodu zębów górnych w stosunku do dolnych w płaszczyźnie poziomej oraz wielkość zachodzenia na siebie w płaszczyźnie pionowej
· Badanie układu żucia
· Układ żucia:
· Zęby
· Mięśnie poruszające żuchwę
· Staw skroniowo-żuchwowy
· Mięsnie poruszające żuchwę (żwacze, skroniowe, skrzydłowe boczne i przyśrodkowe:
· Siła musi być obustronnie symetryczna
· Ocena symetryczności ruchów i siły mięśni
· Obmacywanie mięśni żwaczy oraz skrzydłowych
· Badanie układu żucia – c.d.
· Ocena stawu skroniowo-żuchwowego:
· Wkładanie małych palców do przewodów słuchowych zewnętrznych
· Kilkukrotne otwarcie i zamknięcie ust
· Osłuchiwanie stawów (ocena ruchów tarcia) – fonendoskop około 1cm do przodu od skrawka ucha
· Badanie jamy ustnej – znaczenie
· Wargi
· Działanie zimna - wysychanie warg, a potem ich złuszczanie się i pękanie
· ...
nozoko