PREHISTORIA_2 - Paleolit i neolit.pdf
(
12821 KB
)
Pobierz
PREHISTORIA
Złoty wiek
paleolitu
Na epokę paleolitu (z greckiego: pa/eo- stary, /ithos
kamień) przypada 99% historii naszego gatu nku.
W tym czasie człowiek zasiedlił całą Ziemię, wymyślił
mowę, stwo rzył kulturę i re ligię. Pod wieloma wzg lę
dami był to prawdziwy złoty wiek.
D
zieje człowieka liczą blisko
3
mi
lasów. Zamieszku-
jące je małpy musia-
ły przystosować się
do życia na sawannie.
Wykształciły zatem różne
cechy, które miały umożliwić
im egzystencję w nowym środowisku,
m.in. wyprostowaną postawę i umiejęt
ność chodzenia na dwóch nogach. Naj
nowsze odkycia w Czadzie dowidły, że
już
7
milionów lat temu żyły istoty poru
szające się w ten sposób-najstarsi przod
kowie człowieka. Według genetyków,
liony lat. Aby pojąć, jak długi to
czas, wyobraźmy sobie nieprze
rwany ciąg
120
tysięcy pokoleń, które
dzielą nas d pierwszych ludzi. To
3
tysią
ce razy dłużej niż cała historia państwa
polskiego i ponad
00 y
tyle czasu, ile
upłynęło od zbudowania piramid. Bardzo
długo, a jdnak w skali geologicznej to tyl
ko moment. Jeśli czas, jaki upłynął od po
wstania Ziemi
(4,5
mld lat), przedstawili
byśmy obrazowo jako jeden rok, to dzieje
człowieka zajęłyby zaledwie niecałe
6
go
dzin. Choć jako gatu-
•
Czaszka neander
talczyka sprzed
40
tys.
lat.
m
ln 0
,
5
mln
�
Zasiedlenie Ziemi
przez człowieka. Strzał
ki pokazują glówne
kierunki ekspansji, licz
by - datowanie naj
starszych znalezisk na
danym obszarze w mi
lionach lat temu.
nek pojawiliśmy się
stosunkowo niedawno,
nasza krótka historia
jest elementem więk
szej całości. Pozebne
były miliardy lat for
mowania się biosfery
i
niezliczone generacje
coraz bardziej skom
plikowanych organi-
,�mł
n
0.06 mln
-/�2
)
,
\1
)0
l
A
1,51---
�
liln
•
.
""
.
t urt
P"
11
mla
,.&
mln
•
-(r �a
U mla 1,7
.
u
•
ln
Amery�a
'q\udniow
n
oc
e
.
n lndyjs
k;
A
u�
trt\\
�
zmów, by mogły po-
wstać istoty rozumne.
rozdzielenie linii ewolucyjnej człowieka
i szympansa jest związane z pojedynczą
mutacją (tzw. fuzją centryczną) w geno
mie konkretnego osobnika. Oznacza to,
że wszyscy żyjący dziś ludzie są potom
ki istoty (naukowcy ochrzcili ją mia
nem
"
Adam
"
), która miała
6
chromoso
mów, zamiast 48, właściwych innym
maom. Popzez skrzyżowanie się z włas
nym otomstwem ch pierworodny?)
Przodkowie i kuzyni
Aryka Równikowa, którą porastały nie
gdyś gęste lasy, była ojczyzną małp na
czelnych podobnych do dzisiejszych
szympansów.
8
milionów lat temu klimat
we wschdniej części tego obszaru zaczął
się ocieplać, co spowodowało zanikanie
PREHISTORIA
w ewolucji człowieka aspekt biologicz
ny zszedł na drugi plan, a głównym mo
torem sukcesu stała się właśnie kultura
uniwersalne narzędzie zapewniające
przewagę w walce z niebezpieczeństwa
mi przyrody.
Ekspansja
Już około2 milionów lat temu przedsta
wiciele gatunku Homo habilis zasiedlili
obszar od Półwyspu Iberyjskiego
ż
po
Azję Południowo-Wschodnią. Prymi
tywna jeszcze kultura i niedostosowanie
do zimnego klimatu uniemożliwiały dal
szą ekspansję na północ. W tym okresie
globalny klimat ochłodził się jeszcze
bardziej. Około2-1,7 miliona lat temu
ewolucja człowieka osiągnęła etap Ho
mo erectus (zwany także: Homo ergaster
lub pitekantrop). Wymyślano coraz do
skonalsze narzędzia. Ludzie nauczyli się
wykorzystywać ogień. Zyskali przewa
gę nad innymi gatunkami hominidów-
około miliona lat temu wymarły ostatnie
australopiteki. Mniej więcej 80 tysięcy
lat temu granica zasiedlenia w Europie
przesunęła się na północ, mimo pierw
szych zlodowaceń. Wówczas zaczęła się
kształtować również odrębna, europej-
mutacja się urwaliła i dziś wszyscy ma
my 46 chromosomów. "Adam
"
żył
prawdopodobnie około 8-7 milionów lat
temu i nie był jeszcze człowiekiem
w dzisiejszym rozumieniu tego słowa.
.. Przygotowanie do
polowania. Ludzie za
mieszkujący Europę
w paleolicie byli zna
komitymi myśliwymi.
Już
400
tys. lat temu
polowali na grubego
wierza, zabierając ze
sobą utwardzane w og
niu drewniane oszcz
py.
Pierwsi ludzie
Około 4, 5 milionów lat temu Afrykę
zamieszkiwały liczne gatunki australo
piteków. Ich ewolucja przebiegała dwu
torowo. Jedna gałąź uległa skrajnej spe
cjalizacji, przystosowując się biolo
gicznie do życia na sawannie, druga zaś
okazała się bardziej uniwersalna i wy
kształciła umiejętności dynamicznego
dostosowywania się do różnych środo
wisk. Ta strategia stymulowała rozwój
potencjału intelektualnego, jakim dyspo
nowały te na poły ludzkie i zwierzęce
istoty. Pierwszym stworzeniem, które
można określić mianem człowieka, był
Homo habilis
(inaczej:
Homo rudolfen
sis). Pojawił się on około 3-2 ,6 miliona
lat temu. Ten moment uważa się za po
czątek epoki dolnego paleolitu. Istota ta
miała już stosunkowo duży mózg i naj
ważniejszą cechę człowieczeństwa -
tworzyła kulturę. Na stanowisku archeo
logicznym w wąwozie Olduvai w Tan
zanii, gdzie badano znaleziska z tego
okresu, odkryto proste narzędzia ka
mienne, ślady oprawiania zwierzyny
i pozostałości szałasów. Od tej pory
�
Homo erectus
z Zhoukoudian w Chi
nach. Ogień umożli
wił ludziom ekspan
sję na północ. Zanim
nauczyli się go roznie
cać, pozyskiwali go
np. dzięki naturalnym
pożarom stepu.
ska linia hominidów- Homo antecessor,
przystosowana do życia w zimnym kli
macie. Około 500-300 tysięcy lat temu
ludzie zasiedlili Europę co najmniej do
wysokości 52 . równoleżnika. Pojawili
się także na ziemiach polskich, o czym
wiemy dzięki badaniom prowadzonym
na Śląsku- w Trzebnicy i Rusku. W tym
PREHISTORIA
czasie ciągle doskonalono krzemienne
narzędzia i broń, co umożliwiło polowa
nia nawet na największe zwierzęta.
i ludzi z gatunku sapiens na Bliskim
Wschodzie. Jest jednak faktem, iż w cią
gu u czy nastu tysięcy lat po po
jawieniu się
Homo sapiens sa-
piens w Europie (ok. 40 ty
sięcy lat p.n.e.) wszystkie
kultury neandertalskie
zniknęły. Czyżby więc na-
si starsi bracia podzielili los
biblijnego Abla?
�
Porównanie bud
wy mózgu szympansa
(poniżej
600
cm3),
H
mo erectus (11 00
cm3)
oraz człowieka współ
czesnego
(1400
cm3).
Różnice są wyraźne,
choć wielkości mózgu
nie należy przeceniać.
U
sprawnego umysło
wo człowieka współ
czesnego ta ważna
część układu newo
wego może mieć obję
tość tylko
800
cm3, co
odpowiada Homo ha
biis.
Zagadka
neanderlczyka
Około 250 tysięcy lat temu, w pa
IeoHcie, na terenie Europy
ukształtował się człowiek
nazwany później
Homo
sapiens neanderthalensis.
Wbrew obiegowej opinii,
neandertalczycy nie byli pry
mitywnymi małpoludami.
Dziś wiemy, że ieli wy
twarzać skomplikowane
nzia; kierowaH się nie
tylko względami praktycz
nymi, ale e poczuciem
estetyki. Ich mózgi miały
pojemność taką jak u dzisiej
szego człowieka. Dlaczego
więc nie ma ich już wśród nas?
Według jednej z dwóch konkurencyj
nych teorii, ewolucja ma charakter mo
nocentryczny: mimo że 200-30 tysięcy
lat temu na świecie istniały różne gatun
ki hominidów, to tylko jeden z nich -
człowiek współczesny- Homo sapiens
sapiens, osiągnął sukces, eliminując kon
kurentów. Hipotezę tę potwierdzają m.in.
badania genetyczne, sugerujące, że mię
dzy nami a neandertalczykami nie ma
pokrewieństwa. Ponadto anaHzy DNA
mitochondrialnego wskazują, że czło
wiek współczesny powstał wyłącznie
w Afryce. Druga, policentryczna teoria
głosi, że był to długotrwały proces, za
chodzący w trzech odrębnych liniach
ewolucyjnych: w Europie, Afryce i Azji.
Separacja doprowadziła do wykształce
nia się istniejącego obecnie zróżnicowa
nia rasowego. Przez cały czas zachodzi
ła jednak wymiana genów między
populacjami, a ich wzajemne kontakty
sprawiły, że staliśmy się jednym gatun
kiem. Dowodem na to może być długo
trwała koegzystencja neandertalczyków
Wygnanie
z raju
Gdy Europę zasiedlali już
ludzie współcześni, kul
tura paleolitu osiągnęła
apogeum. Ten okres,
który rozpoczął się
około 40 tysięcy lat te
mu, archeolodzy nazy-
wają gónym paleolitem.
Mimo że około 20 tysięcy
lat później dużą część Europy
pokrywał lodowiec, ludziom powo
dziło się dobrze. Polowania na wielkie
ssaki doprowadzono do mistrzostwa.
Jedzenia było w bród, a sprawom ma
terialnym poświęcano najwyżej kilka
godzin w ciągu doby. Kwitło za to ży
cie duchowe, które zaowocowało po
wstaniem wspaniałej sztuki naskalnej.
Stopniowe ocieplanie się klimatu w po
łączeniu ze zbyt wielką skutecznością
myślistwa doprowadziło do pierwszej
w dziejach katastrofy ekologicznej.
Gdy zabrakło mamutów, skończył się
złoty wiek paleolitu. Na�tała epoka me
zolitu, w której ludzie musieli zmienić
sposób życia. Za pomocą łuku polowa
no na mniejszą zwierzynę, eksploato
wano zasoby morza, rozwinęło się
zbieractwo, które stopniowo przerodzi
ło się w rolnictwo, a hodowla zajęła
miejsce polowań.
I
choć dzięki temu
powstała dzisiejsza cywilizacja, to bez
troski złoty wiek przetrwał w zbioro
wej pamięci ludzi już tylko pod posta
cią mitu.
.. Mimo wydatnych
walów nadoczodoło
wych, stosunkowo
plaskiego czoła i bra
ku bródki neandertal
czycy bardzo się od
nas nie różnili. Kwe
stii owłosienia i kolo
ru skóry nie wyjaś
niono do końca - ta
rekonstrukcja jest tyl
ko wizją artysty.
PREHISTORIA
Na sawannie i w dżungii
Człowiek jest gatunkiem ciepłolubnym. Przez 2/3 swojej historii zamieszkiwał wy
łącznie obszary tropikalne i zwrotnikowe, potem rozpoczął ekspansję na inne te re
,
ny. Już 700 tysięcy lat te mu ludzie zdołali pokonać otwarte morze.
koczownicy z gatunku
Homo sapiens.
Aryka długo jeszcze pozostawała cen
trum ewolucji. Wreszcie mniej więcej
200-150 tysięcy lat temu ukształtował
się tu człowiek współczesny.
Coś się dzieje na Bliskim
Wschodzie
Na Bliskim Wschodzie ludzie pojawili
się już 2,4 miliona lat temu, przynosząc
ze sobą afrykańską tradycję wytwarza
nia narzędzi. Był to pierwszy region, ja
ki zasiedlili po opuszczeniu macierzyste
go kontynentu. W okresie 300-200 ty
sięcy lat temu pojawiła się tu tzw. kul
tura amudzka. Nie wiemy, kim byli jej
twórcy, ale zdumiewa fakt, że umieli
wytwarzać skomplikowane narzędzia
krzemienne, które w innych rejonach
wymyślono dopiero setki tysięcy lat
później. Inny, niesłychanie tajemniczy
epizod w dziejach ludzkości rozegrał
T
rzy miliony lat temu trawiaste
.. Afrykańska sawan
na. Para Homo erec
tus
oprawia antylopę.
równiny Afryki przemierzały
niewielkie grupy australopite
ków. Te nieduże hominidy, o wzroście
nieprzekraczającym l,5 m, miały potęż
ne szczęki. Wędrowały w poszukiwaniu
pożywienia - nasion dziko rosnących
traw, owoców i jadalnych korzeni. Nie
gardziły również padliną. Pokrn zwie
rzęcy nie był jednak podstawą diety -
częściej same australopiteki padały ofia
rami mięsożerców, np. tygrysów szabla
stozębnych. Jednak największym dra
pieżnikiem stał się człowiek.
Nasi przodkowie nauczyli się wytwa
rzać narzędzia skuteczniejsze niż zęby
i pazury. Złożona organizacja społeczna
i umiejętność komunikowania się za po
mocą mowy zapewniły im dominację
w przyrodzie. Australopiteki stały się
zwierzyną łowną, na którą polowali lu
dzie łaknący zwierzęcego białka, i osta
tecznie wyginęły około miliona lat te
mu. Na sawannie zapanowali myśliwi-
•
Scena walki Homo
erectus
z australopite
kami. To. że dziś Zie
mię zamieszkuje tylko
jeden gatunek homi
nidów, nie jest bynaj
mniej czymś oczywi
stym. W przeszłości
mieliśmy wielu kon
kurentów.
się na Bliskim Wschodzie przed 10 ty
siącami lat. Wtedy spotkali się tam ne
andertalczycy, migrujący z Europy na
wschód pod presją nadciągającego zlo
dowacenia, oraz ludzie współcześni,
którzy dopiero rozpoczynali ekspansję
ze swej arykańskiej ojczyzny. Oba ga
tunki bardzo długo żyły obok siebie, re-
Plik z chomika:
simonrodnip55
Inne pliki z tego folderu:
The Oxford Illustrated History of the World.pdf
(47721 KB)
World History - Patterns of Interaction - Atlas by Rand McNally (2009).pdf
(140863 KB)
PREHISTORIA_3 - Epoka brązu i żelaza.pdf
(5155 KB)
PREHISTORIA_2 - Paleolit i neolit.pdf
(12821 KB)
PREHISTORIA_1 - Czarna Afryka - kolebka ludzkości.pdf
(10144 KB)
Inne foldery tego chomika:
9-11
Angielski
Art
Astronomy
Atlantis
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin