18_antrazwiazki.pdf

ANTRAZWIĄZKI

Budowa i ogólna charakterystyka antrazwiązków:

§ antrazwiązki pod względem chemicznym są odpowiednio zbudowanymi pochodnymi antracenu – jest to układ

skondensowany trzech pierścieni aromatycznych o wzorze:

antracen

§ w zależności od stopniu utlenienia podstawowego układu wyróżnia się 3 podgrupy antrazwiązków: antrony,

antranole (formy zredukowane) oraz antrachinony (forma utleniona)

§ dodatkowo występują diantrony oraz nafrodiantrony (formy dimeryczne)

§ w żywej roślinie antrazwiązki występują w postaci antronów i antranoli, natomiast w roślinie wysuszonej

najwięcej powinno być form utlenionych, czyli antrachinonów

§ wzajemne przechodzenie podstawowych układów tych związków przedstawia się następująco:

utlenienie

R 1

R 2

R 1

R 2

R 1

R 2

antron

antranol

antrachinon

utlenienie

R 1

R 2

R 1

R 2

R 1

R 2

R 1

R 2

diantron

naftodiantron

§ antrazwiązki są pochodnymi antracenu o charakterze polifenoli – obecność wolnych grup hydroksylowych w

pozycji 1 i 8 jest niezbędna, aby osiągnąć pożądany efekt przeczyszczający

§ związki te mogą występować zarówno w postaci wolnej, jak i związanej glikozydowo (tworzą zarówno O- jak i

C-glikozydy) – przykładem C-glikozydu antrazwiązkowego jest aloina

§ wszystkie układy antrazwiązkowe posiadają grupy –OH, więc charakteryzuje się je jako glikozydy fenolowe

§ połączenia glikozydowe mogą występować w pozycji C3 i C6

§ podczas suszenia glikozydy antrazwiązkowe ulegają utlenieniu i hydrolizie do aglikonów - emodyn

Właściwości fizykochemiczne antrazwiązków:

§ są to związki krystaliczne o barwie czerwonej, pomarańczowej lub żółtej w zależności od stopnia utlenienia

pierścienia skondensowanego

§ łatwo ulegają reakcjom oksydoredukcyjnym i łatwo wyodrębnić je z surowca roślinnego

§ łatwo ulegają reakcji hydrolizy kwasowej i enzymatycznej

§ aglikony łatwo sublimują, nie rozpuszczają się w wodzie, łatwo natomiast rozpuszczają się w

rozpuszczalnikach organicznych

§ glikozydy rozpuszczają się w wodzie i łatwo ulegają hydrolizie enzymatycznej (za wyjątkiem C-glikozydów)

§ w środowisku zasadowym (w ługach) dają one barwne fenolany (właściwości kompleksowania) – reakcja

Borntragera polega na zdolności tworzenia przez antrazwiązki czerwono zabarwionych fenolanów sodowych

lub potasowych – reakcja ta może być wykorzystywana do identyfikacji jakościowej i badania zawartości

metodą kolorymetryczną

Występowanie antrazwiązków w świecie roślinnym:

§ związki te występują zarówno w częściach nadziemnych, jak i podziemnych rośliny w znacznych ilościach

(ilości porównywane z zawartością garbników)

§ antrazwiązki występują w roślinach niższych, grzybach, a także jako karminowy barwnik mszyc

meksykańskich jako tzw. koszellino

§ wśród roślin wyższych rozpowszechnione są głównie wśród takich rodzin botanicznych jak:

ü Polygonaceae (rdestowate) – rodzaje Rheum, Rumex, Polygonum

ü Rhamnaceae (szakłakowate) – rodzaj Rhamnus

ü Cesalpiniaceae (brezylkowate) – rodzaj Cassia

ü Liliaceae (liliowate) – rodzaj Aloe

ü Rubiaceae (marzanowate) – rodzaje Rubia (marzanna) , Galium (przytulia)

ü Hypericaceae (dziurawcowate) – rodzaj Hypericum

Właściwości farmakologiczne antrazwiązków i ich wykorzystanie w lecznictwie:

§ wykazują działanie pzreczyszczające ( remedia laxantia et purgantia )

ü wśród antrazwiązków wyróżnia się formy łagodnie, optymalnie oraz silnie działające

ü na właściwości przeczyszczające ma wpływ obecność grupy hydroksylowej w położeniu C1 i C8 –

dodatkowo, jeżeli posiadają grupy –OH w położeniu 3 i 6 wykazują jeszcze silniejsze działanie

ü wpływ na właściwości przeczyszczające tych substancji ma również liczba cząsteczek cukru w glikozydzie

– im więcej cząsteczek cukru tym silniejsze działanie przeczyszczające i lepsza rozpuszczalność w wodzie

ü działanie antronów, antranoli i diantronów jest znacznie silniejsze nić odpowiednich antrachinonów

(dlatego przed użyciem surowiec należy przechowywać przez rok lub poddać utlenieniu)

ü działanie drastyczne antrazwiazków może doprowadzić nawet do skurczy jelit oraz krwawień – należy

właściwie je dozować, nie można ich stosować u kobiet w ciąży i dzieci

ü w małych dawkach służą jako środki metabolizujące, odchudzające, wspomagające trawienie

§ stosowane są jako remedia cholagoga et choleretica – środki żółciopędne i żółciotwórcze – w jelicie cienkim

następuje wchłonięcia niewielkiej ilości antrazwiązków, które docierając wraz z krwią do wątroby, drażnią jej

komórki, nasilając wydzielanie żółci

ü długotrwałe stosowanie tych związków może doprowadzić do stanów zapalnych komórek wątrobowych

lub nawet rozwoju nowotworu

§ wykazują dodatkowo silne działanie dezynfekujące i p/grzybicze – np. chryzarobina stosowana w

dermatologii w schorzeniach skóry (grzybica, łuszczyca)

§ alizaryna i jej pochodne występujące w korzeniu marzanny barwieńskiej mogłyby być stosowane jako środki

do rozpuszczenia złogów wapniowych kamicy nerkowej (tworzą rozpuszczalne kompleksy z jonami

wapniowymi), ale wykazują silne działanie genotoksyczne (niszczą DNA i doprowadzają do mutacji)

! Grupa związków: Pochodne 1,8-dihydroksyantachinonu

§ pochodne 1,8-dihydroksyantrachinonu są aglikonami wchodzącymi w skład licznych połączeń glikozydowych

– aglikony te zwane są emodynami

§ są to:

ü hydroksylowe –OH

ü hydroksymetylenowe –CH 2 OH (aloeemodyna)

ü metylowymi –CH 3 (chryzofanol)

ü karboksylowymi –COOH (reina)

pochodnymi 1,8-dihydroksyantrachinonu lub jego zredukowanej formy

fiscjon - występuje w grzybach, porostach,

roślinach niższych

R 1 = OCH 3

R 2 = CH 3

chryzofanol – Polygonum, Rhamnus

R 1 = H

R 2 = CH 3

R 1

R 2

aloemedyna – sok komórkowy Aloe sp.

R 1 = H

R 2 = CH 2 OH

reina – Rheum rhabarbarum, Cassia sp.

R 1 = H

R 2 = COOH

1,8-dihydroksyantrachinon

emodyna

R 1 = OH

R 2 = CH 3

§ związki te wykazują działanie przeczyszczające przez 3 do 6 h

§ mechanizm działania:

ü wśrodowiskuprzewodupokarmowegowjelicie grubym,podwpływemenzymówflory

bakteryjnej ulegają hydrolizie i redukcji, dzięki czemu następuje redukcja form utlenionych do

antronów i antranoli

ü drażnią one śluzówkę jelita grubego, wzmagają jego perystaltykę, zapobiegają wchłanianiu wody

powodując rozrzedzenie treści

ü drażnią jelito powodując szybsze przesuwanie się mas kałowych i wypróżnianie

§ są to pochodne antracenu o budowie typowych polifenoli

§ warunkiem ich działania przeczyszczającego jest obecność wolnych grup hydroksylowych w pozycji 1 i 8

CH 2 OH

aloina (10C-glukozyd aloeemodynoantronu)

występuje w Aloe sp.

! Grupa związków: Diantrony

§ diantrony są mimetycznymi formami antrazwiązków, zazwyczaj są to pochodne antron

§ w grupie tej wyróżniamy:

ü izodiantrony – o symetrycznej budowie złożone z dwóch identycznych antronów (sennidyna A, B,

sennozydy A, B)

ü heterodiantrony – zbudowane z dwóch różnych antronów (palmidyny A-D, reidyny A-C,

sennozydy C, D)

R 2

R 1

CH 3

R 2

izodiantrony

heterodiantrony

sennidyny A i B: R 1 = COOH, R 2 = H

sennozydy A i B: R 1 = COOH, R 2 = glukoza

palmidyny B – R 1 = CH 2 OH

reidyny B – R 1 = COOH

! Surowiec: Frangulae cortex - kora kruszyny FPVI

Gat. Rhamnus frangula – kruszyna pospolita

Syn: Frangula alnus

Rodz. Rhamnaceae - szakłakowate

§ surowiec farmaceutyczny stanowi kora z młodych pni i gałęzi, zebrana wiosną przed rozwojem liści i

przechowywana przez rok lub ogrzewana przez 2h w 100ºC (ma to na celu utlenienie silnie

przeczyszczających antronów, antranoli i ich dimerów do łagodnie działających pochodnych pochodnych

antrachinonowych)

§ surowiec musi zawierać nie mniej niż 6% antrapochodnych w przeliczeniu na glukofrangulinę A,

pochodzi ze stanu naturalnego, krajowe zasoby surowca są bardzo duże

§ kruszyna pospolita jest leśnym krzewem mierzącym do 5m. wysokości, silnie rozgałęzionym, którego

owocem jest czarna jagoda, charakteryzuje się ulistnieniem skrętoległym, liście są eliptyczne lub jajowate

§ roślina występuje w Europie i Azji, w Polsce pospolicie spotyka się ją zwykle razem z olszą czarną

§ Cechy diagnostyczne:

ü włókna okrysztalone jedyńcami szczawianu wapnia w przestrzeniach międzypromieniowych

ü w miękiszu gruzły szczawianu wapnia i ziarna skrobi, brak sklereidów i pierścienia

mechanicznego

ü surowiec w reakcji z ługiem daje czerwone zabarwienie

ü surowiec ma postać rynienek, zewnętrznie szarobrunatny, o licznych białawych przetchlinkach,

wewnątrz czerwonobrunatny

ü przełom kory włóknisty

§ Skład chemiczny:

ü antrazwiązki pochodne franguloemodyny: glukofrangulina A i B oraz frangulina A i B

glukoza

CH 3

opioza

CH 3

framgulina A R = H

glukofrangulina A R = glukoza

framgulina B R = H

glukofrangulina B R = glukoza

ü franguloemodyna w stanie wolnym, fiscjon, chryzofanol

ü saponiny, garbniki, flawonoidy

ü peptydy, białka

ü alkaloidy peptydowe

§ Działanie:

ü surowiec wykazuje działanie przeczyszczające (po 6-10h od zażycia dawki) i żółciopędne –

stosowany w przewlekłych zawarciach spowodowanych atonią jelit

ü dodatkowo reguluje przemianę materii

ü działanie również p/zapalnie i ściągająco

ü powoduje przekrwienie narządów wewnętrznych

ü wykazuje również działanie wymiotne

ü surowiec jest składnikiem mieszanek oraz różnego rodzaju granulatów

ü preparaty: Chelagoga II i III, Degrosan, Normosan, Sklerosan, Rhelax, Alax, Cholegran, Cholesol,

Rectosan, Gastrin, Gastrin

! Surowiec: Coccionella – koszenila

§ wysuszone osobniki żeńskie pluskwiaka z nadrodziny czerwców ( Dactyloplus coccus cacti)

CH 3

C 6 H 11 O 5 OH

kwas karminowy

(czerwień koszenilowa)

! Surowiec: Rhei radix - korzeń rzewienia FPVI

Syn: Rhei rhizoma

Gat. Rheum palmatum- rzewień palczasty

Gat. Rheum officinale- rzewień lekarski

Rodz. Polygonaceae- rdestowate

§ jako surowiec farmaceutyczny wykorzystywane są podziemne narządy rzewienia palczastego – zarówno

korzenia, jak i kłącza

§ rośliny macierzyste surowca pochodzą z Tybetu, surowiec jest importowany

§ surowiec pochodzi z bylin z sekcji: R. palmata , korzenie są suszone w temperaturze do 40ºC i muszą

zawierać nie mniej niż 2,2% zw. antrapochodnych w przeliczeniu na reinę

§ gatunki z sekcji Repontica są uprawiane (rabarbary) – nie są stosowane w lecznictwie, mają bardzo mało

antrazwiązków, ale zawierają dużo rapontycyny – pochodna stilbenu o działaniu estrogennym, fluoryzuje

na niebiesko

CH CH

OCH 3

glu

rapontycyna

(5β-D-glukozyd-3’,3,5-trihydroksy-4-metylostilbenu)

występuje w rabarbarze

surowiec: Rheum rhaponticum – rzewień ogrodowy

Rheum undulatum – rzewień wełnisty

§ surowiec farmaceutyczny nie może zawierać rapontycyny

§ roślina macierzysta jest byliną, wytwarzającą rozetę dużych liści o charakterystycznej gatce

§ liście są długoogonkowe blaszka liściowa dłoniasto klapowana, kwiaty drobne, białawe lub czerwone

§ surowiec składa się z burakowatego kłącza oraz grubych i licznych korzeni – korzenie są długie,

wrzecionowate o powierzchni częściowo pierścieniowatej, przełamie żółtawo-pomarańczowym

§ Skład chemiczny:

ü antrachinony (reina, emodyna, aloeemodyna, chryzofanol, fiscjon), antrony i antranole,

izodiantrony (sennidinyA i B i ich połączenia glikozydowe) oraz heterodiantrony (reidyny-

kwaśne, palmityny-obojętne i ich poch.)

ü dodatkowo ok. 1% wolnych aglikony

ü surowiec zawiera do 6% garbników mieszanych (hydrolizujące i skondensowane - poch.

katechiny i epikatechiny)

ü dodatkowo fawonoidy, rutyna, węglowodany, pektyny i fitosterole

§ Działanie i wykorzystanie w lecznictwie:

ü surowiec w zależności od stosowanej dawki może wykazywać działanie zapierające lub

przeczyszczające:

§ dawka do 0,5g –działanie zapierające uwarunkowane obecnością garbników

§ dawka od 1-4g- działanie przeczyszczające – antrazwiązki

ü stosowany jest jako remedium digesticum

ü wykazuje działanie metabolizujące, żółciotwórcze oraz ściągające

ü surowiec stosowany jest w postaci preparatów złożonych: mieszanek i granulatów

ü preparaty: Rhei Extraxtum, Rhei Compositum Tincturae, Pulvix Magnesioe cum Rhei

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: