CEWNIKOWANIE PĘCHERZA MOCZOWEGO
Podstawowe pojęcia dotyczące wydalania moczu:
ANURIA- bezmocz -dobowa ilość moczu mniejsza od 100 ml.
DIUREZA- wydalanie moczu. Prawidłowość przebiegu diurezy jest zazwyczaj oceniana na podstawie pomiarów objętości moczu wydalonego w ciągu doby lub godziny (diureza dobowa, godzinowa), przy równoczesnym uwzględnieniu objętości podanych płynów. Dokładne pomiary wymagają u niektórych osób wprowadzenia do pęcherza cewnika na czas badania. Wydzielanie moczu poniżej 60 ml/h określane jest jako skąpomocz (oliguria), poniżej 5-10 ml/h jako bezmocz (anuria).
DYZURIA- zespół bolesnych odczuć lub utrudnienia związane z oddawaniem moczu. W zależności od przyczyny, zróżnicowany charakter i nasilenie. Towarzyszy mu częste oddawanie moczu.
HEMATURIA- krwiomocz jest to obecność erytrocytów w moczu, w ilości przekraczającej 5 sztuk/μl.
MIKCJA- to medyczne określenie aktu oddawania moczu, polegające na świadomym (kontrola kory mózgu) wydaleniu zebranego w pęcherzu moczowym moczu przez cewkę moczową na zewnątrz.
NIETRZYMANIE MOCZU- bezwiedne oddawanie moczu
NYKTURIA- konieczność oddawania dużej ilości moczu w porze nocnej. Objaw ten występuje w niewydolności serca, niewyrównanej cukrzycy, rozroście prostaty a także w niektórych chorobach nerek. Dopuszczalne jest jednorazowe oddawanie moczu w ciągu nocy.
OLIGURIA- jest to zmniejszenie ilości moczu dobowego poniżej 400-500 ml u dorosłych.
POLIURIA – zwiększanie wydalania moczu w ilości powyżej 3 litrów na dobę, co zwykle wiąże się z polidypsją. Występuje fizjologicznie przy nadmiernym spożywaniu płynów, kofeiny, alkoholu, w ciąży oraz w stanach chorobowych, takich jak cukrzyca, moczówka prosta, niewydolność nerek, zespół Conna.
PYURIA- obecność w moczu dużej ilości białych krwinek i bakterii, świadcząca o stanie zapalnym dróg moczowych; ropomocz
RETENCJA- chorobliwe wstrzymywanie moczu.
TRENING MIKCYJNY- kształtowanie nawyku oddawania moczu (świadome oddawanie moczu w tych samych godzinach w których na podstawie obserwacji zanotowano epizody nie trzymania moczu).
Cewnikowanie pęcherza moczowego – jest to sztuczne odprowadzanie moczu z pęcherza za pomocą cewnika.
Rodzaj cewnika uzależniony jest od:
- wieku
- płci
- stanu cewki moczowej
- celu zabiegu
Dobowe wydalanie moczu; 1.Noworodek ok. 20- 50ml / do 1 miesiąca życia 2.Niemowlę ok. 40- 50 ml / do 1 roku życia 3.Dzieci ok. 600- 800ml / do 5 roku życia 4.Dzieci ok. 800- 1000ml/ do 8 roku życia 5.Dorośli ok. 1500- 1800ml
Rozmiary cewnika dopęcherzowego określa się za pomocą skali Charriere’a 1 charriere = 1/3 mm
Cele cewnikowania:
1. Diagnostyka:
-w przypadku konieczności pobrania moczu do badania bakteriologicznego np. u chorych nieprzytomnych - pobieranie moczu do badania u kobiet w okresie krwawienia miesiączkowego lub w przypadku upławów - wstęp do badania diagnostycznego np. cystoskopii - sprawdzanie czy obecny jest mocz w pęcherzu np. przy podejrzewaniu anurii lub retencji - sprawdzanie czy przyczyną trudności w oddawaniu moczu jest przeszkoda w odrębie cewki moczowej np. zwężenie, kamyk -określenie diurezy godzinowej - prowadzenie bilansu wodnego np. po zabiegu operacyjnym
2. Leczenie:
- niemożliwość oddawania moczu przez pacjenta np. po zabiegu operacyjnym lub po porodzie - przy płukaniu pęcherza moczowego środkami leczniczymi w przypadku przewlekłego zapalenia lub krwawienia (najczęściej po zabiegu operacyjnym) - założenie cewnika na stałe w przypadku nie trzymania moczu np. u osoby starszej po udarze lub paraplegii ( porażenie poprzeczne - schorzenie neurologiczne polegające na porażeniu dwukończynowym, najczęściej dotyczy kończyn dolnych. Jest spowodowane uszkodzeniem rdzenia kręgowego na różnych poziomach lub uszkodzeniem mózgu). - założenie cewnika do ciągłego płukania np. operacjach pęcherza moczowego, resekcji(wycięcia) gruczołu krokowego. - założenie cewnika nadłonowego w celu opróżnienia pęcherza moczowego przez powłokę brzuszną( przetoka nadłonowa) np. przy nowotworach
ZASADY:
1. Wykonywanie zabiegu na zlecenie lekarza
2. Przestrzeganie zasad postępowania antyseptycznego( dezynfekcja okolicy krocza i ujścia cewki moczowej przed i po zabiegu)
3. Przestrzeganie zasad postępowania aseptycznego(używanie jałowego cewnika , środka poślizgowego, materiału opatrunkowego- gazik, wacik, jałowe rękawiczki).
4. Dostosowanie grubości i rodzaju cewnika do stanu cewki moczowej. U kobiet 16-18 cm, u mężczyzn 18-20cm.
5. Nadanie poślizgu cewnikowi
6. Delikatne, umiejętne wprowadzenie cewnika
7. Przy zatrzymaniu moczu jednorazowo nie upuszczanie więcej niż 600-800ml moczu.
8. Po usunięciu cewnika u mężczyzny zsunięcie napletka poza żołądź
9. Przy założeniu cewnika na stałe obserwowanie jego drożności
10. Przy założeniu cewnika na stałe umieszczenie worka poniżej pęcherza moczowego.
11. Przestrzeganie zasad reżimu sanitarnego
12. Chory otrzymuje informację dotyczące przebiegu i cele zabiegu
13. Utworzyć warunki nie krępujące pacjenta
14. Umyć ręce przed i po zabiegu.
W przypadku nie przestrzegania zasad pacjentowi grozi:
- wprowadzenie infekcji
- uraz mechaniczny cewki moczowej
- uraz psychiczny
- krwawienie ( jeżeli pęcherz moczowy jest wypełniony dużą ilością moczu przez dłuższy okres, niewskazane jest jego całkowite jednorazowe opróżnienie ze względu na nagłe zmniejszenie ciśnienia w pęcherzu – jednorazowo 600-800 ml moczu).
Zestaw do cewnikowania:
- miski nerkowate 2 szt.
- pęsety- 2 szt.
- małe gaziki lub waciki- 6 szt.
- cewniki- 2 szt./ o zbliżonym rozmiarze
- środek do znieczulenia/ poślizgu- Lignokaina 2%
- jałowy płyn antyseptyczny do odkażania błon śluzowych ok. 50ml np. Rivanol 0,5-1,5%, Skinsept, Octeinsept
- jałowa serweta chirurgiczna w pakiecie
- foliowe i jałowe rękawice
- podkłady płócienny i jałowy
- pojemnik na mocz np. gdy pobieramy mocz do badania
- worek Foley’a
- jałowa strzykawka
- 0,9% NaCl do uszczelniania cewki moczowej w ilości zależnej od rodzaju cewnika
- worek na odpadki
- basen
Ułożenie pacjenta: pośladki uniesione np. za pomocą twardej poduszki, kończyny dolne rozłożone i ustawione bocznie.
Badanie ogólne moczu wykonuje się w celu określenia właściwości fizykochemicznych tzw. kolor, pH, ciężar właściwy, zawartość białka, cukru, ciał ketonowych.
Zasady:
· skierowanie lekarskie
· przed pobraniem nie jeść i nie pić około 8-12h
· podmyć pacjenta przed badaniem
· 1 mocz po nocnym wypoczynku
· pobranie środkowego strumienia moczu do pojemnika
· u kobiet w czasie miesiączki pobieranie moczu jest niewskazane
Badanie na posiew – badanie bakteriologiczne:
· jałowy pojemnik ( nie otwierać wcześniej pojemnika)
· dokładnie podmycie pacjenta
· środkowy strumień
· opisanie pojemnika
Dobowa zbiórka moczu – ocena dobowej ilości oddanego moczu
-badanie trwa 24h - mocz zbiera się do miareczkowanego pojemnika (tulipana) - pierwszą porcję moczu wylewamy, każda następną porcja do pojemnika - następnego dnia pobieramy ok. 100ml do badania - odnotowujemy ilość zebranego moczu
Bilans płynów- pomiar i ocena pełnej objętości płynów przyjętych i wydalanych w określonym czasie:
- założenie karty bilansu wodnego
- dokładny zapis płynów przyjmowanych i wydalanych
- odnotowanie faktu biegunki, wymiotów( podanie ile razy i w jakich ilościach)
- badanie trwa 24h
sysl