gdy przewodnik srodmiescie.pdf

Historia Gdyni

Widok wsi i letniska w 1913 r.

Widok portu i miasta w 1933 r.

Pierwsza informacja o istnieniu wsi Gdynia pochodzi

z roku 1253. Przez stulecia by∏a to jedna z wielu osad

po∏o˝onych nad Zatokà Gdaƒskà. Mieszkaƒcy zajmowa-

li si´ rybo∏ówstwem i uprawà roli. Na poczàtku XX wieku

rosnàca popularnoÊç wypoczynku nad morzem sprawi∏a,

˝e Gdynia zacz´∏a przekszta∏caç si´ w miejscowoÊç

letniskowà. Nad brzegiem morza powsta∏ dom kuracyjny

i urzàdzono kàpielisko, a w wielu domach by∏y pokoje dla

letników.

Jednak prze∏om w historii Gdyni dokona∏ si´ po I woj-

nie Êwiatowej, kiedy Polska odzyska∏a niepodleg∏oÊç.

Wybrze˝e morskie odrodzonego kraju liczy∏o zaledwie

74 kilometry i by∏o pozbawione wi´kszego portu.

W 1920 r. zdecydowano o budowie portu w Gdyni, ze wzgl´du na panujàce tu korzystne warunki naturalne.

W tym samym roku doÊwiadczony budowniczy in˝. Tadeusz Wenda sporzàdzi∏ projekty portu, który mia∏

mieç trzy cz´Êci: port wojenny, handlowy i rybacki. W 1921 r. rozpocz´to budow´ portu tymczasowego.

Dynamiczny rozwój oÊrodka nasili∏ si´ w drugiej po∏owie lat 20. XX w. Potwierdzeniem rangi Gdyni by∏o

nadanie jej praw miejskich w 1926 r. W tym czasie na terenie Gdyni mieszka∏o oko∏o 6 tys. mieszkaƒców,

a w 1938 r. ich liczba przekroczy∏a ju˝ 120 tys. Rozwój portu i miasta trwa∏ nieprzerwanie a˝ do II wojny

Êwiatowej.

Budowa Gdyni jest jednym z najwi´kszych dokonaƒ nie tylko okresu II Rzeczypospolitej, ale ca∏ej

najnowszej historii Polski. Powstanie miasta na miejscu niewielkiej wsi w ciàgu zaledwie kilkunastu lat,

by∏o przedsi´wzi´ciem unikalnym w skali europejskiej. Na terenie dzisiejszego miasta zachowa∏y si´

budynki ze wszystkich etapów historii Gdyni. Przewodnik ten ma zaprezentowaç najwa˝niejsze zabytki

Gdyni, które sà materialnym Êwiadectwem jej niepowtarzalnej historii.

Najwa˝niejsze obiekty przy trasie zwiedzania

1. Dworzeckolejowy

2. BudynekbiurowyZUS

3. BankPolski

4. Budynek mieszkalny Banku

Gospodarstwa Krajowego

5. DomwójtaRadtkego

6. KamienicaOr∏owskich

7. KamienicaOgoƒczyka-Blocha

i Mazalona

8. BudynekUrz´duMiasta

9. KamienicaKrenskich

10. Kamienica Stankiewicza

11. KoÊció∏ NMP Królowej Polski

12. Dawny hotel „Polska Riwiera”

13. Dom ˚eglarza Polskiego

14. Akwarium Gdyƒskie

15. Molo Po∏udniowe

16. ˚aglowiec „Dar Pomorza”

17. Okr´t wojenny

ORP „B∏yskawica”

ZATOKA

GDA¡SKA

PLA˚A

ÂRÓDMIEÂCIE

Muzeum Marynarki

Wojennej

CENTRUM

GEMINI

Wojennej

Muzeum

Miasta Gdyni

TEATR

MUZYCZNY

MUSZLA

HOTEL

10 9

POCZTA

18. P∏yta Marynarza Polskiego

19. Kamienica Pr´czkowskich

20. Kamienica Jurkowskie g o

21. Budynek „˚eglugi Polskiej’

22. Paƒstwowy Instytut

Meteorologiczny

23. Biuro Budowy Portu

24. Dom rybacki

25. Klasztor Sióstr Mi∏osierdzia

Êw. Wincentego a Paulo

26. Dom rodziny Schroeder

27. Kamienica Hundsdorffa

28. Dom Marynarza Szwedzkiego

29. Dom Antoniego Abrahama

30. Hala targowa

31. Budynek Sàdu Okr´gowego

PL AC

KONSTYTUC JI

Wydawca: Urzàd Miasta Gdyni, al. Pi∏sudskiego 52/54, 81-382 Gdynia, 2007 r., www.gdynia.pl

Koncepcja folderu i opracowanie: Robert Hirsch, wspó∏praca: Anna Baranowska, Maria Szymaƒska, sk∏ad graﬁ czny: Kuba Czy˝ewski,

fotograﬁ e archiwalne: Muzeum Miasta Gdyni, fotograﬁ e wspó∏czesne: Anna Baranowska, Zygmunt Grabowiecki, Robert Hirsch, Agnieszka Lasota.

Muzeum Marynarki

Wojennej

Muzeum

Miasta Gdyni

Muzeum

Dworzec kolejowy, pl. Konstytucji

Obecny dworzec jest trzecim z kolei budynkiem dworcowym w tym miejscu. Zbudowany zosta∏ w latach 1950-55 wed∏ug projektu

Wac∏awa Tomaszewskiego i jest jednym z ciekawszych budynków w Gdyni zrealizowanych w okresie socrealizmu. Z lat 50. XX w. pocho-

dzi te˝ wystrój plastyczny wi´kszoÊci wn´trz z ozdobnymi mozaikami i malowid∏em suﬁ towym w dawnej restauracji (obecnie drogerii).

Od dworca ulicà Dworcowà dochodzimy do ul. 10 Lutego, upami´tniajàcej nadanie Gdyni praw miejskich w 1926 r.

Budynek ZUS, ul. 10 Lutego 24

Budynek biurowy - siedziba Zak∏adu Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych powsta∏ w la-

tach 1935-36 wed∏ug projektu Romana Piotrowskiego; jest jednym z symboli

mi´dzywojennej architektury Gdyni. Wyró˝nia si´ poprzez zestawienie bry∏

o ró˝nych wysokoÊciach i wyeksponowanie zaokràglonej cz´Êci. Typowe dla ar-

chitektury lat 30. i stylu okreÊlanego jako modernizm, sà proste formy i g∏adkie

elewacje, z du˝ymi powierzchniami poziomych przeszkleƒ. Elewacje na parterze

ob∏o˝ono p∏ytami z czarnego granitu, z którym kontrastujà p∏yty jasnego piaskow-

ca na górnych kondygnacjach. Po wojnie budynek by∏ siedzibà Polskich Linii

Oceanicznych.

Bank Polski, ul. 10 Lutego 20/22

Budynek powsta∏ w 1929 r. wed∏ug projektu Stanis∏awa Fila-

siewicza. Architektura budynku jest charakterystyczna dla lat

20. XX w., kiedy ch´tnie nawiàzywano do stylów dawnych

epok, stàd kierunek ten okreÊla si´ jako historyzm. Bardzo

okaza∏e sà wn´trza banku z obszernà salà obs∏ugi, z pi´knymi

sklepieniami na kolumnach. Bogato zdobiony budynek banku

i dwa budynki obok opisane dajà mo˝liwoÊç porównania jak

zmieni∏a si´ architektura Gdyni w ciàgu zaledwie kilku lat.

Budynek mieszkalny Banku Gospodarstwa Krajowego, ul. 3 Maja 27/31 i Batorego 26

Trzeci budynek przy skrzy˝owaniu to najwi´kszy pod wzgl´dem kubatury budy-

nek mieszkalny przedwojennej Gdyni. Zaprojektowany zosta∏ przez architekta

Stanis∏awa Zio∏owskiego i zbudowany w kilku etapach w latach 1935-37. Od stro-

ny ul. 3 Maja zwraca uwag´ pó∏okràg∏a wie˝yczka-nadbudówka, charakterystyczna

dla architektury Gdyni. Budynek by∏ nowoczeÊnie wyposa˝ony, a pod podwórzem

zbudowano podziemny gara˝. Elewacje budynku ozdobione zosta∏y p∏ytami wa-

piennymi sprowadzonymi z Szyd∏owca na po∏udniu Polski.

Dom wójta Radtkego, ul. 10 Lutego 2

Przy skrzy˝owaniu ulic 10 Lutego i Âwi´tojaƒskiej znajduje si´ dom Jana Radtkego, któ-

ry od 1918 r., po d∏ugoletnim okresie zaborów, by∏ pierwszym polskim wójtem Gdyni.

Budynek wzniesiony w 1912 r. s∏u˝y∏ w∏aÊcicielowi, a tak˝e letnikom wypoczywajàcym

w Gdyni. W domu tym goÊcili m.in. Stefan ˚eromski, Feliks Nowowiejski i budowni-

czy gdyƒskiego portu in˝. Tadeusz Wenda. Na budynku, wyró˝niajàcym si´ naro˝nà,

drewnianà wie˝yczkà, znajduje si´ tablica upami´tniajàca J.Radtkego.

Kamienica Or∏owskich, ul. Âwi´tojaƒska 68

Naro˝na, modernistyczna kamienica o rzeêbiarskiej bryle, zbudowana w 1936 r.

Form´ budynku tworzà dwie przenikajàce si´ cz´Êci – szeÊciokondygnacyjna z za-

okràglonym naro˝nikiem i biegnàcymi po ∏uku oknami oraz prostopad∏oÊcienna,

siedmiokondygnacyjna. Jasne elewacje oblicowane zosta∏y kamiennymi p∏ytami

z piaskowca. W okresie mi´dzywojennym na dolnych kondygnacjach znajdowa∏

si´ luksusowy dom towarowy „Bon Marché”. Obecnie na parterze znajduje si´

salon prasy i ksià˝ki.

Kamienica A. Ogoƒczyka – Blocha i L. Mazalona, ul. Âwi´tojaƒska 122

Budynek został zbudowany w 1936 roku dla mecenasa Antoniego Ogoƒczyka - Blocha

i architekta Leona Mazalona, który był tak˝e współautorem projektu. Szczególne wyekspo-

nowanie kamienicy wpłyn´ło na niebanalne rozwiàzanie jej naro˝nika, zaakcentowanego

przeszkolonym pionem ogrodów zimowych o opływowej linii. Podobnie ukształtowano

balkony od strony al. Piłsudskiego, rozrzeêbiajàce powierzchni´ Êciany i „wypływajàcà”

z naro˝nika czteropi´trowà elewacjà od strony ul. Âwi´tojaƒskiej. Kamienica ta jest wy-

bitnym, nie tylko w skali gdyƒskiej, przykładem architektury lat 30. XX w.

Budynek Urz´du Miasta Gdyni, al. Piłsudskiego 52/54

Budynek, b´dàcy poczàtkowo siedzibà Komisariatu Rzàdu, powstawał w dwóch

etapach. Pierwszà cz´Êç oddano do u˝ytku w 1930 roku. Drugie skrzydło od

strony al. Piłsudskiego i ul. Bema dobudowano w 1937 r. Obie cz´Êci powstały

wg projektu J. Müllera. Wewnàtrz budynku mieÊciły si´ nie tylko pomieszczenia

urz´du, lecz równie˝ mieszkanie Komisarza Rzàdu, którym od 1933 r. był Franci-

szek Sokół. Obecnie jest to siedziba Rady Miasta Gdyni i Prezydenta Miasta.

Kamienica Krenskich, ul. Âwi´tojaƒska 55

Kamienica przy skrzy˝owaniu ulic zbudowana w 1939 r. wed∏ug projektu Zbignie-

wa Kupca i Tadeusza Kossaka – najbardziej aktywnego duetu gdyƒskich architektów.

Wy˝sza, naro˝na cz´Êç budynku akcentuje skrzy˝owanie ulic, a ni˝sze boczne fragmenty

zespalajà kamienic´ z sàsiednimi. W prostej bryle wyró˝niajà si´ wàskie, pionowe lizeny

podtrzymujàce wysuni´ty gzyms oraz falujàce balkony od strony ulicy ˚wirki i Wigury.

Wybuch wojny uniemo˝liwi∏ otynkowanie elewacji i wykoƒczenie parteru. Nie zdà˝ono

te˝ zamontowaç windy, która czeka∏a ju˝ na roz∏adowanie w porcie.

Kamienica Stankiewicza, ul. Âwi´tojaƒska 53

Kamienica zbudowana w 1931 r. wed∏ug projektu W∏odzimierza Prochaski i Tadeusza J´drzejewskiego. W bramie

budynku znajduje si´ ekspozycja dotyczàca jego historii przygotowana przez w∏aÊcicieli.

KoÊció∏ NMP Królowej Polski, ul. Âwi´tojaƒska róg z ul. Armii Krajowej

KoÊció∏ zbudowany zosta∏ z datków mieszkaƒców Gdyni, na gruncie podarowanym

przez w∏aÊcicielk´ du˝ego gospodarstwa El˝biet´ Skwiercz. Âwiàtyni´ wznoszono

od 1922, a poÊwi´cono w 1924 r. Forma architektoniczna, zaprojektowana przez

Mariana Baranowskiego i Romana Wojkiewicza, nawiàzuje do renesansowych

i barokowych Êwiàtyƒ centralnej Polski. KoÊció∏ ma dzisiaj rang´ kolegiaty

gdyƒskiej. W latach 30. XX w., zrodzi∏ si´ pomys∏ wzniesienia monumental-

nej Bazyliki Morskiej, której projekt nawiàzywa∏ do pot´˝nego trójmasztowego

˝aglowca. Ze wzgl´du na brak Êrodków ﬁ nansowych idei nigdy nie zrealizowano.

Hotel „Polska Riwiera”, ul. Zawiszy Czarnego 1

W latach 1922-23 przy ucz´szczanej pla˝y u podnó˝a Kamiennej Góry zbudowa-

no hotel o znamiennej nazwie „Polska Riwiera”. Obok znajdowa∏y si´ drewniane

∏azienki kàpielowe i molo. Budynek wzniesiony przez W∏adys∏awa Granowskiego

ma tradycyjnà form´, charakterystycznà dla budynków z lat 20. XX w. Obecnie

w dawnym hotelu mieÊci si´ klub garnizonowy Marynarki Wojennej.

Do zabytkowego hotelu przylega zbudowany w latach 2000-2006 nowoczesny

kompleks Muzeum Miasta Gdyni i Muzeum Marynarki Wojennej.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: