10-09_artykul1p.pdf

Pomiary Automatyka Robotyka 10/2009

Logistyka – cele i kierunki rozwoju

Małgorzata Kaliczyńska

Logistyka to obecnie jedna z najpopularniejszych dyscyplin zarządzania.

Do jej zakresu należy optymalizacja procesów sprawnego i efektywnego

zarządzania przepływami surowców, materiałami, gotowymi wyrobami

oraz związanej z nimi informacji. Główne obszary logistyki to: obsługa

klienta, transport, składowanie, utrzymywanie zapasów, realizacja zamó-

wień, przepływ informacji, prognozowanie popytu, procesy zaopatrze-

niowe, lokalizacja zakładów produkcyjnych i składów, pakowanie, czyn-

ności reparacyjne, zaopatrywanie w części, obsługa zwrotów a także

gospodarowanie odpadami.

Logistyka – etymologia i znaczenie

słowa

autorzy akcentują różne znaczenia tego pojęcia, odno-

sząc je zarówno do praktyki gospodarczej, jak i dziedzi-

ny wiedzy ekonomicznej. Przez logistykę rozumie się

pojęcie dotyczące zarządzania działaniami transportu

i składowania, które ułatwiają przepływ produktów

z miejsc pochodzenia do miejsc finalnej produkcji, jak

również przepływ związanej z nimi informacji w celu

zaoferowania klientowi odpowiedniego poziomu ob-

sługi po korzystnych cenach [1]. Analiza tej definicji

pozwala wyróżnić trzy podstawowe zadania:

– koordynacja przepływu surowców, materiałów i wy-

robów gotowych do konsumentów

– minimalizacja kosztów tego przepływu

– podporządkowanie działalności logistycznej wymo-

gom obsługi klienta.

Zarządzanie tak rozumianymi przepływami może za-

chodzić w skali makroekonomicznej (w gospodarce da-

nego kraju), jak również w skali mikroekonomicznej

(w przedsiębiorstwach i różnego typu organizacjach).

Zgodnie z definicją Council of Logistics Management

z 1992 r. [2] logistyka jest terminem opisującym pro-

ces planowania, realizowania i kontrolowania sprawne-

go i ekonomicznie efektywnego przepływu surowców,

materiałów, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej in-

formacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji

w celu zaspokojenia wymagań klienta. Działania logi-

styczne mogą obejmować (ale nie muszą się do nich

ograniczać) obsługę klienta, prognozowanie popytu,

przepływ informacji, kontrolę zapasów, czynności ma-

nipulacyjne, realizowanie zamówień, czynności repa-

racyjne i zaopatrywanie w części, lokalizację zakładów

produkcyjnych i składów, procesy zaopatrzeniowe, pa-

kowanie, obsługę zwrotów, gospodarowanie odpada-

mi, transport i składowanie.

Najprostsza definicja zwana jest regułą 7R (w Pol-

sce przetłumaczona na 7W) – r ight product ( w łaściwy

produkt), r ight quantity ( w łaściwa ilość), r ight con-

dition ( w łaściwy stan), r ight place ( w łaściwe miej-

sce), r ight time ( w łaściwy czas), r ight customer ( w ła-

ściwy klient), r ight price ( w łaściwa cena). Stosowana

jest również reguła 4C związana z klientem (ang. cu-

stomer ) – jego potrzebami, kosztami, wygodą zakupu

i dostarczonymi informacjami.

W ostatnim dwudziestoleciu termin logistyka zago-

ścił na dobre w polskiej gospodarce rynkowej i eko-

nomii. Historia tego słowa sięga dalekiej przeszłości

i ma związek z językiem greckim – logos lub logicos

(liczenie, sztuka liczenia, prawidłowe myślenie) oraz

z językiem francuskim – logos lub logis (zakwaterowa-

nie, kwatera). Sama dziedzina ma już długą historię.

Początkowo logistyka znalazła zastosowanie w działa-

niach wojskowych. Pierwsze informacje o takim wyko-

rzystaniu znaleziono w kronikach Cesarstwa Bizantyj-

skiego. Oto cesarz Lentos VI (886-911) w swym dziele

pod nazwą Sumaryczne wyłożenie sztuki wojennej

wyróżnił obok strategii i taktyki trzecią naukę wojen-

ną – logistykę.

W Polsce prekursorem logistyki był Wincenty Nie-

szokoć (1792–1865?) – żołnierz napoleoński, artylerzy-

sta, uczestnik powstania listopadowego. Dzięki jego

zaangażowaniu, polska interpretacja logistyki ma już

175 lat [7]. Nieszokoć bowiem przetłumaczył i upo-

wszechnił pracę, którą napisał ceniony przez Napole-

ona, generał baron A. H. de Jomini. Przedstawił rów-

nież swoje spojrzenie na wybrane kwestie logistyczne.

Według polskiego artylerzysty Logistyka (Logistique)

jest sztuką rozrządzenia dobrze pochodami wojsk,

sztuką skombinowania dobrze porządku wojsk w ko-

lumnach, czasu ich wyjścia w podróż i środków ko-

munikacji potrzebnych dla zapewnienia ich przyby-

cia na punkt oznaczony; jest ona zasadą wiadomości

i obowiązków oficerów sztabu głównego .

Logistyka – definicja

W literaturze krajowej i zagranicznej nie ma jednej po-

wszechnie przyjętej definicji logistyki. Poszczególni

dr inż. Małgorzata Kaliczyńska – Przemysłowy

Instytut Automatyki i Pomiarów, Warszawa;

Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu

Pomiary Automatyka Robotyka 10/2009

Logistyka we współczesnym

przedsiębiorstwie

strategii. Na poziomie jednostki produkcyjnej stoso-

wanych jest 5 reguł:

1. Reguła zróżnicowanej dystrybucji – nie wszyst-

kie produkty powinny być dostarczone przy takim

samym poziomie obsługi rynku. Różni klienci wy-

magają różnych cech produktu i różnych form

sprzedaży. Znaczący klienci mogą być zaopatrywa-

ni bezpośrednio, mniejsi przez regionalne centra

dystrybucyjne, a mali przez obcą sieć hurtową i de-

taliczną.

2. Reguła strategii mieszanej – często logistyczne

strategie wielowariantowe (mieszane) są tańsze. Co

prawda strategie czyste są tanie w zarządzaniu, jed-

nak w wielu wypadkach skomplikowane strategie

mieszane przynoszą lepsze rezultaty w sferze kosz-

tów. W opisanych wcześniej trzech formach zaopa-

trywania klientów można też zróżnicować strategię

zaopatrując średnich klientów przez własne magazy-

ny i własnym transportem lub przez magazyny pu-

bliczne korzystając z usług przewoźników. Własne

kanały zbytu mogą obejmować dostawy nie podle-

gające sezonowości i szybko przesuwające się z wy-

twórni do klienta. Reszta może być składowana w fa-

bryce i w razie potrzeby wysyłana obcymi kanałami

zbytu.

3. Reguła racjonalizacji – firma może mieć wiele ro-

dzajów produktów, wielu klientów i może ponosić

wiele rodzajów kosztów. Nie należy jednak stoso-

wać zasady sprzedajemy wszystko wszystkim. Trze-

ba stale analizować asortyment, klientów i koszty;

badając jakie dany produkt powoduje koszty a dany

klient przynosi wpływy. Pomocna jest tutaj zasada

Pareto, według której należy oczekiwać, że:

– 80 % obrotów firmy przypada na 20 % produktów

– 80 % obrotów przypada na 20 % klientów.

Zasada ta jest zaskakująco często potwierdzana.

Wiąże się ściśle z koncepcją podziału produktów

w systemie logistycznym na szybkie i wolne. Od-

mianą reguły racjonalizacji jest standaryzacja , ro-

zumiana jako ujednolicanie elementów produktów,

komponentów i surowców oraz materiałów, zmniej-

szająca koszty systemu logistycznego. Czołowi pro-

ducenci sprzętu elektrycznego i elektronicznego

uzyskali w przeszłości znaczną obniżkę całkowitych

zapasów w wyniku stosowania jednakowych części

do różnych produktów.

4. Reguła konsolidacji – łączenie dla uzyskania ko-

rzyści skali. Korzyści występują w produkcji, trans-

porcie i magazynowaniu – można łączyć ładunki

i zapasy, a tym samym obniżać koszty jednostkowe.

Konsolidacja zapasów pozwala na zmniejszenie licz-

by zapasów i magazynów. Wynika to ze zmian relacji

między zapasem bezpieczeństwa a całkowitym zapa-

sem w miarę zwiększania się wielkości obsługiwa-

nego rynku. Takie działanie wiąże się ze wzrostem

kosztów przyjmowanych zamówień i przewozów.

5. Reguła opóźniania sprowadza się do opóźniania

zmian formy towaru do jednego z ostatnich etapów

w procesie produkcji i dystrybucji lub opóźniania

zmian w lokalizacji zapasów.

Logistyka wypracowała szereg użytecznych reguł po-

stępowania i wspiera podejmowanie decyzji w życiu

gospodarczym. Reguły te zwykle określa się jako zależ-

ności typu trade off czyli coś za coś . Reguły te odnoszą

się do relacji między:

dwoma kosztami lub ich większą liczbą

dwiema cechami lub większą liczbą cech jakościo-

wych, opisujących poziom obsługi rynku

poziomem tych cech a kosztami niezbędnymi do

jego osiągnięcia.

Dotyczyć to może następujących par:

koszty szybkiego dowozu na rynek zbytu – koszty

utrzymania stałych zapasów na tym rynku

maksymalny czas realizacji zamówienia – pewność

i punktualność realizacji zamówień

koszty transportu, magazynowania i utrzymania za-

pasów – procent zamówień, które nie zostały zreali-

zowane wskutek braku towaru we właściwym cza-

sie i miejscu.

Sprawą kluczową dla logistyki jest kombinacja kosz-

tów i cech jakościowych, które określają poziom obsłu-

gi rynku. Koszty systemu logistycznego wraz z pozio-

mem obsługi rynku gwarantowanym przez ten system

wskazują podobne zależności z innymi podstawowymi

elementami firmy. Zależności te łączą system logistycz-

ny z produkcją, zaopatrzeniem, zbytem, marketingiem

itd. Istnienie tych powiązań oznacza, że zarządzanie lo-

gistyczne nie może ograniczać się do spraw dotyczą-

cych wewnętrznego funkcjonowania firmy i obsługi jej

wejść i wyjść. Istotna jest też rola logistyki na szczeblu

całego przedsiębiorstwa i korporacji.

Celem logistyki jest zdobywanie przewagi konkuren-

cyjnej. Najczęściej wymieniane są tu trzy strategie:

1. Strategia wiodącej pozycji pod względem kosz-

tów – wymaga dużego udziału w rynku, agresywne-

go inwestowania, aktywnej polityki cenowej, ścisłej

kontroli kosztów, zdobywania doświadczenia i mi-

nimalizacji kosztów reklamy, badań itd. Warunek ni-

skich kosztów nie oznacza pomijania problemów

jakościowych i poziomu obsługi rynku.

2. Strategia tworzenia unikalności – polega na

zróżnicowaniu wyrobu lub usługi firmy. Można ją

uzyskać przez zróżnicowanie głównych cech pro-

duktu, sposobu sprzedaży lub akwizycji, technolo-

gię, wzór, markę itd. Zróżnicowanie rzadko wiąże

się z dużym udziałem w rynku i zwykle realizowane

jest za cenę gorszej pozycji kosztowej.

3. Strategia koncentracji – polega na ukierunko-

waniu się na obsługę wybranego segmentu rynku.

W ramach segmentu dąży się do obniżki kosztów lub

zróżnicowania, albo do jednego i drugiego. Ta strate-

gia oznacza rezygnację z dużego udziału w rynku.

Poszczególne strategie ogólne, a w szczególności

strategie niskich kosztów i różnicowania, wzajemnie

się wykluczają. Próba łączenia tych strategii prowadzi

do pogorszenia pozycji firmy i spadku rentowności.

Dlatego firma musi zdecydować się na jedną z tych

Pomiary Automatyka Robotyka 10/2009

Sens opóźniania zmian w lokalizacji zapasów ilustru-

je metoda just-in-time ( dokładnie na czas ) polegająca

na zmniejszeniu zapasów do niezbędnego minimum.

Obserwowane korzyści to niższy poziom zapasów,

zredukowanie kosztów stałych magazynowania, pla-

nowania, kontroli, wyższy poziom obsługi klienta,

większa produktywność, wyższa jakość. Opóźnianie

zmian formy może dotyczyć malowania wyrobu. Jeśli

producent pralek przesunie malowanie z fabryki do

centrum dystrybucyjnego, to może zmniejszyć zapasy.

Dodatkowo będzie mógł dostosować kolory do zapo-

trzebowania rynku.

Reguły zróżnicowanej dystrybucji i strategii mie-

szanej akcentują relację między poziomem obsługi

rynku a kosztami systemu logistycznego i nawiązują

do ogólnych strategii różnicowania i koncentracji.

Natomiast racjonalizacja, standaryzacja i konsolidacja

to idee odwołujące się do korzyści skali i krzywej do-

świadczenia, a więc do podstawowych pojęć w ogól-

nej strategii niskiego kosztu. Podobnie reguła opóź-

niania odnosi się w zasadzie do tej strategii. Niemniej

odegrała ona decydującą rolę w stworzeniu koncep-

cji pośredniej między strategią niskiego kosztu i stra-

tegią różnicowania. Reguły logistyczne, a szczególnie

reguła opóźniania podważyły tradycyjne hipotezy, le-

żące u podstaw przeciwstawiania strategii general-

nych. Dotyczyło to przede wszystkim hipotez odno-

śnie korzyści skali i krzywej doświadczenia. Zakładają

one, iż istnieją dwa rodzaje korzyści skali, związane

z dużymi rozmiarami produkcji:

– wynikające z wyboru optymalnej wielkości serii

produkcyjnej (optymalizacja kosztów uruchomie-

nia i kosztów składowania)

– wynikające z wyboru najlepszej technologii (wypo-

sażenie, kwalifikacje, surowce, procesy).

Logistyka występuje nie tylko jako funkcja wiążąca

wszystkie sfery działalności przedsiębiorstwa i opty-

malizująca przepływ materiałów, informacji i pienię-

dzy. Teoria, metodyka i praktyczne reguły logistyczne

zostały tu odniesione do zasadniczej części proce-

sów zachodzących w przedsiębiorstwie. Jak wszyst-

kie maksymy, reguły logistyczne mogą mieć różną

przydatność i różną trwałość. Istotne jest tu to, iż logi-

styka, która rozpoczęła swój rozwój od badania ukła-

du transport–magazynowanie–zapasy, ciągle rozsze-

rza sferę swych zainteresowań. Wkracza obecnie na

pole przepływu informacji oraz przepływów finanso-

wych, integrując swój dorobek z wiedzą w dziedzinie

zarządzania strategicznego i operatywnego. Dziś na

bazie logistyki można już zbudować rozwinięty sys-

tem wiedzy o firmie.

W tych warunkach reguły logistyczne poddawane

są ciągłej weryfikacji i rozwijają się stawiając na uni-

wersalność. Wydaje się więc, iż mogą one być z po-

wodzeniem stosowane w praktyce – oczywiście nie

jako główne przesłanki decyzji, ale jako schemat my-

ślowy, użyteczny w diagnozie, analizie i formułowa-

niu strategii ogólnej i strategii logistycznej firmy.

Pomiary Automatyka Robotyka 10/2009

Logistyka produkcji

ków usprawnia komunikację między ogniwami łańcu-

cha dostaw.

Obecnie, największe zainteresowanie zintegrowanymi

systemami zarządzania klasy ERP ( Enterprise Resource

Planning ), CRM ( Customer Relationship Management )

oraz SCM ( Supply Chain Management ) wykazują bran-

że charakteryzujące się rozbudowanymi sieciami dystry-

bucji, np. branża szybko rotujących towarów konsump-

cyjnych i branża farmaceutyczna, a także te, w których

standardy współpracy z partnerami są bardzo wysokie,

np. przemysł motoryzacyjny i elektroniczny [6].

Funkcjonalność systemów ERP jest rozszerzana przez

oprogramowanie dedykowane poszczególnym proce-

som logistycznym. Zarządzanie łańcuchem dostaw wspo-

maga Integrated Logistics Solutions [8] – innowacyjne

na polskim rynku rozwiązanie stworzone na bazie plat-

formy Microsoft .NET. Innym ciekawym rozwiązaniem

jest system informatyczny SPEED, który umożliwia ob-

sługę informatyczną transportu całopojazdowego, za-

rządzanie transportem oraz rozliczanie i analizę czasu

pracy, a od niedawna również spedycję i transport drob-

nicowy [5].

Rola informatyki w logistyce wciąż rośnie. Wraz z roz-

wojem technik znakowania (kody kreskowe, znaczniki

RFID i inne) tworzone są narzędzia sprzętowe i programi-

styczne pozwalające na zarządzanie dostawami i zapasa-

mi, sprawne magazynowanie, a co za tym idzie zwiększe-

nie efektywności ekonomicznej i rentowności firmy.

Jednym z obszarów zastosowań logistyki jest produkcja;

logistyka produkcji dotyczy wielu zagadnień związanych

z produkcją, np. planowanie, sterowanie przebiegiem

oraz synchronizację [4]. Pod pojęciem produkcji rozu-

mie się użytkowanie surowców, materiałów, wyposaże-

nia technicznego oraz usługi dla wytwarzania produktów

zaspakajających potrzeby i wymagania nabywców. Zada-

niem logistyki produkcji jest zapewnienie optymalnego

przepływu materiałów i informacji w procesie produkcji.

Stosowane są tutaj różne modele przepływów produk-

cyjnych, dla przepływów materiałowych jest to zwykle

zarządzanie kanałowe ( chanel management ), zwane też

łańcuchem dostaw.

W zależności od stopnia złożoności produkcji, można

wyróżnić procesy produkcyjne aparaturowe oraz obrób-

czo-montażowe (linie potokowe stałe zsynchronizowane

i niezsynchronizowane, linie potokowe zmienne, gniazda

o produkcji powtarzalnej lub niepowtarzalnej).

Wzrost roli konsumenta w procesach wytwórczych

powoduje zmianę obowiązującej dotychczas zasady wy-

twórz produkt i poszukaj jego nabywcy na zasadę znajdź

nabywcę i wytwarzaj według jego życzenia . Wygenero-

wało to dwa systemy – wspomniany już just-in-time oraz

kanban (jap. kartka, nalepka). Podstawowymi założenia-

mi systemu kanban są: konieczność zagwarantowania

wysokiej jakości produkowanych części, podzespołów

i zespołów; maksymalne skracanie czasu trwania czynno-

ści pomocniczych i minimalizacja liczebności partii pro-

dukcyjnych. W systemie tym korzysta się z kilku rodzajów

kart [3], wśród których należy wyróżnić:

– karty przepływu (ruchu, transportu) – są sygnałem do

przemieszczenia jednego pojemnika z gniazda nadania

(wytworzenia) do gniazda odbioru (wykorzystania);

jedna karta odpowiada standardowej liczbie części

(podzespołów, zespołów) określonej dla danego po-

jemnika i dwóch współpracujących ze sobą gniazd

– karty produkcji – sygnalizują konieczność niezwłocz-

nego wytworzenia części (podzespołów) w ustalonej

liczbie.

Zastosowanie systemu kanban pozwala niemal na cał-

kowite wyeliminowanie magazynów, gdyż dostawy ma-

teriałów od kooperantów przychodzą dokładnie na czas.

Dzięki posiadanym rezerwom zdolności produkcyjnych,

uniwersalnych maszyn i urządzeń, które można łatwo

i szybko przezbroić znika problem zapasów międzyopera-

cyjnych. Zlecenia produkcyjne są ściśle zsynchronizowa-

ne z zamówieniami klientów, co eliminuje konieczność

posiadania magazynów produktów gotowych.

Bibliografia

1. Beier F.J., Rutkowski K.: Logistyka . Oficyna Wydaw-

nicza Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2004.

2. Coyle J. J., Bardi E. J., Langrey Jr. J. C.: Zarządzanie

logistyczne . Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,

Warszawa 2002.

3. Czerska J. System KANBAN [www.zie.pg.gda.pl/~-

jcz/kanban.pdf]

4. FertachM.: Logistyka produkcji. Miejsce logistyki

we współczesnym zarządzaniu produkcją . [w:]

Fertach M. (red.): Logistyka Produkcji . Instytut Lo-

gistyki i Magazynowania, seria: Biblioteka Logisty-

ka, Poznań 2003.

5. GrzelakK.: Elastyczne zarządzanie firmą . EuroLo-

gistics nr 3/2009, ss. 58–61.

6. Pieriegud J.: Przemiany na europejskim rynku

usług transportowych i logistycznych . Wydawnic-

two Uniwersytetu Szczecińskiego, II Europejski

Kongres Transportowy TRANSLOG 2003, Szcze-

cin 2003, s. 318–324.

7. SkarżyńskiM.: Wincenty Nieszokoć – polski prekur-

sor logistyki . Logistyka nr 4/2009, s. 93.

8. StrzyżewskaK.: Zarządzanie dostawami . Logistyka

a jakość nr 3–4/2008, s. 31.

Oprogramowanie wspomagające procesy

logistyczne w firmie

Stosowanie nowoczesnych narzędzi informatycznych,

takich jak: systemy wspomagające podejmowanie de-

cyzji, systemy zaawansowanego planowania, tworzenia

harmonogramów i optymalizacji procesów oraz umie-

jętne wykorzystanie oprogramowania przez pracowni-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: