Daniel Goleman Inteligencja Emocjonalna Przedmowa do wydania polskiego PISAEM Inteligencj emocjonaln w poczuciu gbokiego kryzysu spoecznego w Ameryce, wyznaczonego gwatownym wzrostem brutalnych przestpstw, samobjstw, narkomanii i in- nych wskanikw zapaci emocjonalnej, szczeglnie wrd mo- dziey. Moim zdaniem recept na te dolegliwoci publiczne jest powicenie wikszej uwagi emocjonalnym i spoecznym umiejt- nociom naszych dzieci i naszym wasnym oraz intensywniejsze ksztacenie i doskonalenie tych przymiotw ludzkiego serca. Moi polscy przyjaciele twierdz, e w ich yciu spoecznym niewiele mona znale podobiestw do kryzysu spoecznego w Ameryce, e polska kultura, historia i problemy s odmienne. A mimo to moja recepta dla Polski jest podobna. Wiem bowiem od moich polskich przyjaci, e yj w atmosfe- rze coraz wikszego zagroenia brutaln przestpczoci oraz e musz stawia czoo wyzwaniom demokracji, w ktrej inteligencja emocjonalna ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju zdrowych sto- sunkw obywatelskich. W przeciwnym razie poczueie alienacji spoecznej moe pewnego dnia doprowadzi do powaniejszych za- burze w tkance ycia spoecznego. We wspczesnych spoeczestwach istniej coraz powszech- niejsze tendencje do zwikszania autonomii jednostki, czego skut- A kiem jest rosnca rywalizacja - niekiedy brutalna, co moemy obserwowa w szkoach wyszych i innych miejscach pracy - oraz zanikajca solidarno, prowadzca do izolacji i uwidu po- 10 Inteligencja emocjonalna wiza spoecznych. Ta powolna dezintegracja spoeczestwa, wzrost egoizmu i bezwzgldnoci nastpuj w czasach, w ktrych realia ekonomiczne i spoeczne wymagaj coraz peniejszego wspdziaania i wzajemnej troski. Atmosferze pogarszajcego si samopoczucia ogu spoecze- stwa towarzysz oznaki narastajcego kryzysu emocjonalnego. Kiedy to pisz, gazeta lokalna donosi, e modzi ludzie w Polsce czarno widz swoj przyszo, poniewa gospodarka rynkowa przyniosa ze sob wielkie bezrobocie, e - mimo i gospodarka polska naley do najzdrowszych w Europie rodkowej - pogor- szyy si warunki yciowe, a wzrostowi przedsibiorczoci towa- rzyszy poczucie coraz wikszej niepewnoci. Takie tendencje spoeczne i emocjonalne s wcesnymi ostrze- eniami, wiadczcymi o pilnej potrzebie opanowania abecada emocjonalnego, podstawowych umiejtnoci ludzkiego serca. W na- szej epoce s one nie mniej wane ni umiejtnoci intelektualne, rwnowac racjonalizm wspczuciem. Alternatyw dla nich jest zuboony intelekt, ster, na ktrym nie mona zbytnio polega w zmiennych czasach. Grlowa i serce potrzebuj si wzajemnie. Za tak powanym traktowaniem emocji przemawiaj odkrycia neurologii. Dostarczaj nam one krzepicych wieci. Mwi, e jeli powicimy wicej uwagi inteligencji emocjonalnej - pod- niesieniu samowiadomoci, skuteczniejszemu panowaniu nad ogarniajcymi nas przykrymi uczuciami, zachowaniu optymizmu i wytrwaoci mimo niepowodze, rozwijaniu zdolnoci empatii i troskliwoci, wsppracy oraz nawizywaniu i podtrzymywaniu poprawnych stosunkw z innymi - to moemy spoglda w przy- szo z wiksz nadziej. Daniel Goleman istniej moliwoci ksztatowania nawykw emocjonalnych u naszych dzieci. W Czci II zobaczymy, jak odkryte przez neurologw czynniki ksztatuj podstawow umiejtno yciow zwan inteligencj emocjonalnq,, a wic zdolno hamowania impulsw emocjonal- nych, odczytywania najskrytszych uczu innych osb, gadkiego ukadania sobie stosunkw midzyludzkich - jak uj to Arysto- teles - rzadk umiejtno "zoszczenia si na waciw osob, we waciwym stopniu i waciwym momencie, we waciwym celu i we waciwy sposb." t Postulat Ar stotelesa BYO nieznonie parne sierpniowe popoudnie w Nowym Jorku. W taki dzie koszula lepi si do ciaa, a ludzi ogarnia roz- dranienie i ponury nastrj. Wracaem do hotelu. Kiedy wsiadaem do autobusu na Madison Avenue, zaskoczy mnie kierowca, czarno- skry mczyzna w rednim wieku, ktry z przyjaznym umiechem zawoa entuzjastycznie: "Cze! Jak leci?" W ten sam sposb wita kadego nastpnego pasaera wsiadajcego do przedzierajcego si z trudem przez gsty ruch uliczny autobusu. Kady by tak samo zaskoczony jak ja, a poniewa pospny nastrj tego dnia udzieli si wszystkim, tylko nieliczni odpowiadali na jego pozdrowienie. Jednak w miar jak autobus pez przez zapchan sznurami pojazdw sie ulic, w jego wntrzu nastpowaa powolna, niemal magiczna przemiana. Kierowca wygasza z myl o naszym po- ytku nie koczcy si monolog, ywo i barwnie komentujc sceny przesuwajce si za oknami: "W tym sklepie jest fantastyczna wyprzeda, w tamtym muzeum cudowna wystawa... a syszeliscie o tym nowym filmie, ktry wanie zaczli gra w inie za ro- giem?" Jego zachwyt nad bogatymi moliwociami, ktre oferowa- o miasto, by zaraliwy. Kady, zanim wysiad, zdy otrzsn si z przygnbienia otaczajcego go niczym skorupa i kiedy kie- rowca krzycza: "Na razie, ycz przyjemnego dnia!", umiecha A si w odpowiedzi. Od tamtego wydarzenia zino blisko dwadziecia lat, ale na- dal tkwi ono w mojej pamici. Byem wwczas tu po doktoracie 12 Inteligencja emocjonalna z psychologii, ale w owych latach nauka ta nie powicaa wiele uwagi takim przemianom ani ich przyczynom. Psychologia nie wiedziaa nic albo prawie nic o mechanice emocji. Mimo to, wy- obraajc sobie rozprzestrzeniajce si po caym miecie wirusy dobrych uczu, ktre musieli rozsiewa pasaerowie opuszczajcy w autobus, zrozumiaem, e jego kierowca jest swego rodzaju ordownikiem pokoju, posiadajcym magiczn niemal moc prze- ksztacania przepeniajcej pasaerw draliwoci i pospnoci w cieplejsze uczucia i skaniania ich do tego, by cho troch otwo- rzyli swe serca. W jaskrawym kontracie z tym wydarzeniem sprzed dwudzie- stu lat pozostaj takie oto choby wiadomoci z gazety z biecego tygodnia: W miejscowej szkole dziewiciolatek dopuszcza si aktw wandalizmu, oblewajc farb awki, komputery i drukarki oraz uszkadzajc samochd stojcy na szkolnym parkingu. Powd: paru trzecioklasistw nazwao go "dzidziusiem", po- stanowi wic udowodni im, do czego jest zdolny. @ Przypadkowe zderzenie dwch nastolatkw w tumie tocz- cym si przed klubem rapowym na Manhattanie doprowa- dzio do przepychanki, ktra zakoczya si tym, e jeden z odepchnitych wycign pistolet automatyczny kalibru 38 i zacz strzela na olep. Omiu nastolatkw odnioso rany. Dziennikarz relacjonujcy to zdarzenie zauwaa, e podobne strzelaniny spowodowane drobnymi oznakami lekcewaenia odbieranymi jako wyraz braku szacunku stay si w ostat- nich latach powszechnym zjawiskiem w caym kraju. @ Raport donosi, e sprawcami 57 procent morderstw pope- nionych na dzieciach poniej dwunastego roku ycia s ich naturalni lub przybrani rodzice. Prawie poowa z nich .m tumaczy, e "starali si po prostu nako dziecko do po- suszestwa". Powodem owych pobi ze tkiem miertel- nym byy najczciej takie "ze zachowania", jak blokowanie przez dziecko dostpu do telewizora, jego pacz albo pobrudze- nie pieluszki. 'L*d I ~ ; a Postulat Arystotelesa 13 @ Mody Niemiec staje przed sdem oskarony o podpalenie zamieszkanego przez Turkw domu. W poarze zgino pi kobiet i dziewczt. Oskarony jest czonkiem ugrupowania neonazistowskiego. Opowiada o niemonoci utrzymania si w pracy, o piciu, o obwinianiu za wasne niepowodzenia ob- cokrajowcw. Ledwie syszalnym gosem mwi: "Nie prze- staje mnie drczy myl o tym, co zrobilimy i jest mi ogrom- nie wstyd". Kadego dnia docieraj do nas podobne doniesienia o zaniku kultury, wraliwoci i uprzejmoci, o stale wzrastajcym poczuciu zagroenia, o zych impulsach, ktre rozadowuj si w napadach furii. W rzeczywistoci ukazuj one jedynie powikszony obraz tego, co odczuwamy w naszym yciu codziennym i dostrzegamy u otaczajcych nas ludzi - obraz emocji wymykajcych si spod kontroli. Nikt z nas nie jest uodporniony na owe gwatowne przy- pywy niepohamowanej zoci i nastpujcego po nich alu; w taki czy inny sposb pojawiaj si one w yciu wszystkich. W ostatnich dziesiciu latach obserwujemy stay napyw podo- bnych doniesie wiadczcych o coraz wikszym niedostosowaniu emocjonalnym, desperacji, lekkomylnoci i szaleczych zachowa- niach w naszych rodzinach, spoecznociach i yciu zbiorowym. Odnotowujemy narastajc wcieko i rozpacz znajdujc take swj wyraz w cichej samotnoci dzieci z kluczami zawieszonymi na szyi i pozostawianymi z telewizorem w roli opiekuna, w blu dzieci porzuconych, zaniedbanych czy maltretowanych, w skry- tych w czterech cianach mieszkania ohydnych aktach przemocy i zncania si nad maonkami. Gwatowny wzrost liczby przy- padkw depresji na caym wiecie oraz zjawiska wiadcce o na- rastajcej fali agresji - nastolatki z rewolwerami i pistoletami w szkoach, koczce si strzelanin wypadki na szosach, niezado- woleni pracownicy masakrujcy swych byych kolegw i szefw - wskazuj na zataczajc coraz szersze krgi emocjonaln za- pa. W ostatniej dekadzie weszy do codziennego sownika takie okrelenia jak r,t>ykorzystywanie emocjonlne, ostrzelanie z jadce- go samochodu i r,strzs pourzouy, a yczliwy potoczny zwrot 14 Inteligencja emocjonalna "Miego dnia!" ustpi miejsca gniewnemu i zaczepnemu "To b- ro dzie twj ostatni dzie!* em Ksika ta jest przewodnikiem wskazujcym, jak znale sens w tym bezsensie. Jako psycholog, a przez ostatnich dziesi lat sia rwnie jako dziennikarz "The New York Timesa", ledziem po- Ch stpy w naukowym poznaniu i zrozumieniu sfery irracjonalno- mi ci. Patrzc z tej perspektywy, dostrzegem dwie przeciwstaw- nie ne tendencje - z jednej strony, stae pogarszanie si naszego da ycia emocjonalnego, z drugiej, pewne budzce nadziej rodki m zaradcze. WIE Dlaczego zajem si tym wanie teraz W ostatniej dekadzie, mimo napywu opisanych ...
kobazyl