PSZCZOŁA MIODNA.doc

PSZCZOŁA MIODNA jest wysoko cenionym owadem, znana jest na całym
świecie i występuje wszędzie tam gdzie rosną rośliny kwitnące, żyje w rojach, żywi się
nektarem, pyłkiem, spadzią.
Pszczoły robotnice osiągają długość 15mm i żyją od 4 do 24 tygodni, trutnie 20mm i żyją
od czterech do pięciu tygodni a matka 22mm i żyje nawet do 7 lat. Pszczoły zaopatrzone są w "trąbkę", czyli aparat gębowy, dwie pary skrzydeł i aparat żądłowy.
Do wyprodukowania jednego kilograma miodu pszczoły potrzebują około trzech kilogramów nektaru, co oznacza około sześćdziesięciu tysięcy wylotów z ula.

                                 cechy charakterystyczne pszczoły miodnej

                     różnice morfologiczne między osobnikami rodziny pszczelej


                                                                                 

  



Afrykańska górska (Apis mellifera monticola Smith) - podgatunek pszczoły
miodnej z grupy afrykańskiej, występujący w siedliskach wysokogórskich
(powyżej 2000m n.p.m.) wschodniej Afryki (Etiopia, Kenia, Tanzania).
Robotnice są stosunkowo duże, ciemno ubarwione, długość języczka średnio 6,06mm.
Jest przystosowana do chłodnego klimatu, mało rojliwa i łagodna.

Afrykańska właściwa (Apis mellifera adansonii) - podgatunek pszczoły miodnej z
grupy afrykańskiej, zasiedlający zachodnią Afrykę od Senegalu po rzekę Kongo.
Robotnice mają na ciele intensywne żółte pasy, są średniej wielkości i mają krótki
języczek 5,69mm. Tworzą rodziny bardzo żywotne, agresywne o wybitnej skłonności do
rojenia się i migracji.

Algierska (pszczoła telska) (Apis mellifera intermissa) - podgatunek pszczoły
miodnej z grupy afrykańsko-europejskiej, występujący w Afryce na północ od Sahary:
od Libanu do marokańskiego wybrzeża atlantyckiego. Jest podobna do pszczoły iberyjskiej,
także ciemno ubarwiona, lecz trochę mniejsza, ma dość długi języczek 6,38mm.
Dobrze znosi okresy suszy, roi się bardzo intensywnie i zakłada dużo mateczników
(ponad 100), obficie kituje. W rodzinach bezmatecznych szybko pojawiają się trutówki.
Na terenie występowania jest dość zróżnicowana, wyróżnia się zwłaszcza populacja
występująca na obszarze Maroka, zwana często pszczołą marokańską
(nazwa używana niekiedy jako synonim pszczoły algierskiej). Jest ona jaśniejsza i ma dłuższy
języczek do 6,54mm. W górach Maroka występuje populacja lokalna określana także jako
odrębny podgatunek. Robotnice z tej populacji dorównują wielkością pszczole iberyjskiej,
mają bardzo długie języczki 7,04mm. i kilka żółtych pasków na odwłoku.

Anatolska (Apis mellifera anatolica) - podgatunek pszczoły miodnej, obejmujący
słabo dotychczas poznane populacje zamieszkujące Azję Mniejszą, różniące się między sobą
ubarwieniem robotnic: od ciemnego (pobrzeże Morza Czarnego na wschód od Synopu) do
jasnożółtego i pomarańczowożółtego (w głębi Anatolii i na wybrzeżu Morza Śródziemnego).
Różnią się one także intensywnością rozwoju rodzin i rojliwością. Ma dobrze rozwinięty
zmysł orientacyjny, jest raczej łagodna, ale bywa pobudliwa zwłaszcza w okresach
ochłodzenia, dobrze zimuje.

Armeńska (Apis mellifera armenica) - populacja coraz częściej traktowana jako
podgatunek kaukaskiej grupy pszczoły miodnej. Występuje w Armenii, na wysokości
600-1300 m n.p.m. Jest podobna do pszczoły kaukaskiej nizinnej i do pszczoły perskiej.
Robotnice mają dużo żółtej barwy na odwłoku, są łagodne i spokojne, umiarkowanie rojliwe,
sklepią miód głównie na mokro. Matki bardzo wydajnie czerwią.

Augustowska - miejscowa populacja pszczoły leśnej występująca w rejonie Augustowa,
objęta ochroną przed zmieszańcowaniem, utrzymywana w tak zwanym zamkniętym rejonie
hodowli utworzonym w 1976r.

Banacka (Apis mellifera banatica) - populacja odkryta na terenie Banatu (Jugosławia)
w obrębie terenu występowania pszczoły kraińskiej. Różni się od niej jasnym ubarwieniem
robotnic i stąd zaklasyfikowano ją jako odrębny podgatunek. Nie została dotąd bliżej
poznana i nie wyjaśniono jeszcze jej stanowiska systematycznego.
Niektórzy badacze uważają ją za nizinną odmianę pszczoły kraińskiej.

Baszkirska bartna - populacja miejscowa pszczoły leśnej, żyjąca w stanie dzikim w
lasach górzystej części Baszkirii. Jest objęta ochroną i rozprowadzana w pasiekach.

Chińska (Apis cerana sinensis) - grupa ras i populacji pszczoły wschodniej,
zamieszkująca obszar Chin, dość silnie zróżnicowana pod względem morfologicznym i
biologicznym: od południowych form tropikalnych (jasne ubarwienie, mniejsze rozmiary ciała)
do północnych (ciemne ubarwienie, większe rozmiary ciała), przystosowanych do surowego
klimatu kontynentalnego (spadek temperatury do -30°C). Jest dość rojliwa, skłonna do
opuszczania gniazda, raczej łagodna, słabo się broni przed szkodnikami, pracuje w
temperaturze 4-40°C. W Chinach ceniona i chętnie utrzymywana, na ogół w prymitywnych
warunkach. Jej znaczenie gospodarcze nie maleje, mimo popularności importowanej i
hodowanej pszczoły miodnej, głównie włoskiej (od1913 do 1925r.) i kaukaskiej.

Cypryjska (Apis mellifera cypria) - podgatunek pszczoły miodnej z grupy orientalnej,
zasiedlający Cypr, podobny do pszczoły syryjskiej. U robotnic pierwsze trzy tergity
odwłokowe są jasne, tarczka żółta. Rodziny rozwijają się intensywnie (wysoka wydajność
czerwienia matek), są rojliwe, pracowite, nie błądzą, zimują dobrze. Odznaczają się dużą
pobudliwością, niepokojone silnie żądlą. Na przełomie XIX i XX wieku chętnie
importowano do różnych krajów, głównie ze względu na ładne ubarwienie.

Dalekowschodnia - populacja pszczoły miodnej zadomowiona od niedawna na
Dalekim Wschodzie w dorzeczu Amuru i Ussuri, przystosowana do bardzo obfitych
pożytków, przede wszystkim z lipowych lasów. Jest podobna do pszczoły ukraińskiej,
która była jej głównym protoplastą. Jest ona także w znacznym stopniu spokrewniona z
pszczołą leśna oraz, mniej z pszczołą kaukaską i pszczołą włoską.
Charakteryzuje się dużą zmiennością cech, ubarwienie ma szare lub szarożółte.

Egipska (Apis mellifera lamarckii) - podgatunek pszczoły miodnej z grupy orientalnej,
zamieszkujący dolinę Nilu. Robotnice maja szaro-białe paski na odwłoku, którego pierwsze
trzy segmenty są żółtopomarańczowe, trutnie zdarzają się ciemne.
Odznacza się wybitną rojliwością, odciąga wiele mateczników (do 400). Na plastrach
zachowuje się spokojnie, jest niezbyt agresywna. Nie używa kitu.

Iberyjska - rasa lokalna pszczoły miodnej właściwej, zamieszkująca Półwysep Iberyjski.
Ma ciało średniej wielkości, ciemno ubarwione, jest agresywna.
Zachowała się dotychczas w stosunkowo czystej postaci.

Indochińska (Apis cerana socialis) - populacje pszczoły wschodniej zasiedlające
Półwysep Indochiński. Żyje dziko, ale jest także utrzymywana przez ludność tubylczą jako
tak zwana pszczoła miejscowa, ostatnio wypierana przez importowana pszczołę miodną,
głównie włoską i kaukaską.

Indonezyjska (Apis cerana insularis) - grupa ras i populacji pszczoły wschodniej,
występująca na wyspach Indonezji w różnych odmianach żyjących dziko i hodowanych.
Pod względem systematycznym jest zupełnie nieuporządkowana, wymieniana w literaturze
także pod innymi nazwami (pszczoła jawajska, pszczoła sumatrzańska).

Indyjska (Apis cerana indica) - podgatunek pszczoły wschodniej zamieszkujący
Półwysep Indyjski, na zachód i północ sięgający Afganistanu i Himalajów.
Od dawna jest utrzymywana i hodowana w prymitywnych warunkach (w garnkach glinianych,
kłodach, we wnękach budynków), obecnie dość skutecznie zastępowana pszczołą miodną.
Znane są odmiany żyjące dziko. Na obszarze występowania jest dość silnie zróżnicowana
(lokalne rasy i populacje) i częściowo tylko poznana pod względem systematycznym.
Ostatnio na terenie Indii opisano szczegółowo dwie jej rasy ekologiczne: nizinną i górską,
na podgórzu występują formy przejściowe.

Japońska (Apis cerana japonica) - grupa populacji pszczoły wschodniej zasiedlająca
pierwotnie Japonię oraz prawdopodobnie pobrzeże kontynentu (Korea), jedną z populacji
określa się jako pszczołę ussuryjską. W Japonii spotyka się obecnie rzadko i jedynie w stanie
dzikim, chociaż tamtejsi pszczelarze uważają tak zwaną pszczołę miejscową za jej mieszańca
z pszczołą miodną. Badania zaprzeczają jednak możliwości krzyżowania się tych dwóch
gatunków. Robotnice są trochę większe od południowych form tego samego gatunku,
budują także większe komórki plastra. Są bardzo łagodne, rzadko żądlą, lecz skutecznie
bronią się przed szkodnikami, np. szerszeniami. Pszczoła japońska nie ma gospodarczego
znaczenia. W Japonii produkcję pszczelarską opiera się głównie na pszczole włoskiej,
po raz pierwszy przywiezionej na wyspy w 1877r.

Jemeńska (Apis mellifera yementica) - podgatunek pszczoły miodnej występujący w
suchej strefie centralnej i wschodniej Afryki (Czad, Sudan, Kenia) oraz w południowej części
Półwyspu Arabskiego (Jemen, Oman). Robotnice są najmniejsze i najjaśniej ubarwione z
podgatunków afrykańskich, mają też najkrótszy języczek (5,39mm.).
Są stosunkowo łagodne, ale pobudliwe.

Kampinoska - miejscowa populacja pszczoły środkowoeuropejskiej występująca w
rejonie Puszczy Kampinoskiej i objęta ochroną przed zmieszańcowaniem, utrzymywana w tak
zwanym zamkniętym rejonie hodowli powstałym w 1980r.

Karłowata (Apis florea) - gatunek z rodzaju (Apis) występujący w Azji Południowej,
w strefie klimatu tropikalnego. Żyje na wolnym powietrzu, przeważnie w zaroślach,
przytwierdzając do gałęzi drzew lub krzewów pojedynczy plaster o powierzchni około 5dm2.
W centralnej części plastra znajdują się komórki pszczele (głębokość 3,5mm.),
u dołu większe trutowe, mateczniki zaś (12-15szt.) są zakładane na dolnej krawędzi plastra.
Miód jest gromadzony w głębokich komórkach silnie rozbudowanej górnej części plastra,
służącej również za poziomą platformę do tańców werbunkowych.
Robotnice są jaskrawo ubarwione, przeciętnie dwa razy mniejsze od pszczoły miodnej,
matki i trutnie są dość duże. Pszczoły te są łagodne i bojaźliwe, latają bardzo szybko, lecz na
niewielką odległość, a atakując wydają charakterystyczne dźwięki. Ich gniazda są dobrze
ukryte, trudne do odnalezienia. Zabezpieczają je przed mrówkami, pokrywając gałęzie lepkim
kitem. Odbywają sezonowe wędrówki w poszukiwaniu odpowiednich miejsc do
gniazdowania (w zimie nasłonecznionych, latem zacienionych) i dobrego pożytku.
Gromadzą stosunkowo niewiele (do 1kg.) aromatycznego miodu używanego jako leku w
medycynie ludowej. Nie maja znaczenia gospodarczego, chociaż tubylcy próbują ją
udomowić (np. w Omanie). W obrębie tego gatunku występuje zróżnicowanie geograficzne:
pszczoły żyjące na terenach położonych bardziej na północ są większe od występujących na
południu (liczba komórek pszczelich na1dm2 plastra na południu Indii - 1560,
w Pendżabie - 1190).

Karpacka - rasa lokalna pszczoły kraińskiej, zasiedlająca wschodnie i południowe
Karpaty oraz Wyżynę Siedmiogrodzką. Zalicza się do pszczół górskich.
Na obszarze swego występowania jest dość silnie zróżnicowana, znane są głównie jej
populacje z Rusi Zakarpackiej i z Rumunii. Pod względem morfologicznym jest bardzo
zbliżona do pszczoły kraińskiej populacji alpejskiej. Ma szaro ubarwione ciało średniej
wielkości i dość długi języczek (około 6,65mm.). Odznacza się łagodnością, umiarkowanie
intensywnym rozwojem rodzin i stosunkowo małą rojliwością.
Zimuje dobrze, sklepi miód na sucho.

Kaukaska abchaska - populacja pszczoły kaukaskiej występująca w pasiekach na
terenie Abchazji. Wyróżnia się dość intensywnym rozwojem rodzin. Siedlisko graniczy
bezpośrednio z siedliskami kolorowej pszczoły kaukaskiej nizinnej.

Kaukaska nizinna - rasa lokalna pszczoły kaukaskiej szerokołapej występująca na
obszarze Gruzji i Azerbejdżanu, w dolinach między Wielkim i Małym Kaukazem.
Wyróżnia się żółtą barwą na odwłoku robotnic, jest łagodna, lecz rojliwa i skłonna do
rabunku. Najlepiej poznana została w Abchazji. W wyższych partiach gór (do 1200m.)
obszar jej występowania graniczy z siedliskami szarej pszczoły kaukaskiej.
Między tymi dwoma podgatunkami istnieją liczne formy przejściowe rozróżniane przede
wszystkim na podstawie ubarwienia.

Kaukaska szerokołapa (pszczoła kaukaska kolorowa, pszczoła kaukaska żółta)
(Apis mellifera remipes) - podgatunek zasiedlający niziny i zbocza gór (do 1200m.)
Wielkiego Kaukazu, od Morza Czarnego i Azowskiego do Kaspijskiego, na południe
prawdopodobnie do Małego Kaukazu. Ubarwienie jest jaskrawożółte, w wyższych partiach
gór ciemniejsze. Języczek robotnic długi, a pierwszy człon stopy tylnej nogi znacznie
rozszerzony. Jest bardzo łagodna i spokojna, wybitnie rojliwa, zakłada dużo mateczników
(do 300). Dobrze znosi gorące lata, jest też przystosowana do częstych oblotów zimowych.
W obrębie pszczoły kaukaskiej szerokołapej wyodrębniono liczne populacje miejscowe.

Kaukaska (Apis mellifera caucasica) - podgatunek pszczoły miodnej występujący w
wyższych partiach gór Wielkiego i Małego Kaukazu (1200-1600m n.p.m.). Żyje tam wiele
miejscowych populacji, wśród których wyodrębniono dotychczas mingrelską, kartalińską,
kachetyńską, imieretyńską, ziemnoswanetską, guryjską i kabachtepińską, poddawane
obecnie intensywnej pracy hodowlanej. Niekiedy określana jest nazwą: pszczoła szara
górska (wysokogórska) kaukaska, podkreślającą jej odrębność ekologiczną.
Pszczoły kaukaskie są najmniejsze spośród hodowanych w Polsce podgatunków, ale mają
najdłuższy języczek (około 7,00mm.). Są szare lub ciemnoszare, o jasnym, szarobiaławym
owłosieniu, odwłok trutni ciemny, matki brązowawy. Odznaczają się łagodnością,
spokojnym zachowaniem się na plastrze podczas przeglądów, są nierojliwe, ale mają silną
skłonność do rabunku. Wydajność matki w czerwieniu jest niewielka, rodziny nie osiągają
zbyt dużej siły. Robotnice są bardzo pracowite i mają wyjątkowe zdolności do wyszukiwania
i zbierania wziątku, dobrze zapylają koniczynę czerwoną. Sklepią miód na mokro, bardzo
silnie kitują gniazdo. Są wrażliwe na choroby.

Kraińska (krainka) (Apis mellifera carnica) - podgatunek pszczoły miodnej zasiedlający
pierwotnie znaczną część Europy na wschód od Alp i Karpat Zachodnich, oraz na południe
od strefy lasostepów aż do Morza Czarnego, Egejskiego i Adriatyku.
Jest obecnie powszechnie znany i rozpowszechniony poza naturalnym zasięgiem.
Robotnice są szare, średniej wielkości o szczupłym ciele wysoko osadzonym na odnóżach i
dość długim języczku (około 6,50mm.). Są łagodne, spokojne, dobrze trzymają się plastrów.
Wyróżniają się pracowitością i dużą lotną aktywnością. Mają dobrze rozwinięty zmysł
orientacyjny, są żywotne i dobrze znoszą kaprysy pogody. Sklepią miód przeważnie na
sucho. Używają mało kitu, gniazda utrzymują czysto. Są odporne na choroby.
Rodziny wiosną rozwijają się na ogół bardzo intensywnie, po wyczerpaniu się pożytku
szybko tracą aktywność. Są przeważnie bardzo rojliwe niż pszczoły innych podgatunków.
Rozróżnia się odmianę górską i stepową, a w ich obrębie wiele ras i populacji lokalnych,
różniących się temperamentem, intensywnością rozwoju i rojliwością. W praktyce
pszczelarskiej nazwą tego podgatunku określa się przeważnie tylko jego populację alpejską,
najlepiej poznaną i intensywnie hodowaną. Poza tym rozróżnia się jeszcze populację
panońską i macedońską oraz rasy lokalne: karpacką i ukraińską.

Kraińska alpejska - populacja miejscowa górskiej odmiany pszczoły kraińskiej,
zasiedlająca Alpy Wschodnie i Zachodnia Jugosławię. Rodziny charakteryzują się bardzo
intensywnym rozwojem wiosennym i dużą rojliwością, zwłaszcza w populacjach
nieselekcjonowanych.

Kraińska macedońska - populacje górskiej odmiany pszczoły kraińskiej zasiedlające
prawie cały Półwysep Bałkański. Jest silnie zróżnicowana biologicznie, odznacza się dobrym
rozwojem rodzin, umiarkowaną rojliwością i zaznaczającą się czasami agresywnością.
Robotnice mają dość jasne ubarwienie (często z żółtymi paskami), zwłaszcza w populacjach
na południu Grecji.

Kraińska panońska - populacja lokalna odmiany stepowej pszczoły kraińskiej,
zasiedlająca nizinne obszary dorzecza środkowego Dunaju. Odznacza się niezbyt
intensywnym, ale równomiernym rozwojem rodzin i umiarkowaną rojliwością.

Kreteńska (Apis mellifera adamii) - podgatunek pszczoły miodnej z grupy orientalnej,
zasiedlający Kretę, bardzo zbliżony do pszczoły anatolskiej. Robotnice mają żółte pasy na
dwóch przednich tergitach odwłokowych, ale o różnej powierzchni i nasileniu barwy.
Dobrze trzyma się plastrów i w zasadzie nie jest agresywna, choć łatwo mobilizuje się do
masowego ataku. Jest wybitnie rojliwa i zakłada wiele mateczników (do 200), miód sklepi
na mokro, używa bardzo mało kitu.

Krymska (Apis mellifera taurica) - populacja pszczoły miodnej występująca na
południowym pobrzeżu Krymu, wydzielona jako odrębny podgatunek z grupy kaukaskiej.
Pod względem morfologicznym zajmuje pośrednie miejsce między pszczołą kaukaską i
pszczołą armeńską. Nie ma gospodarczego znaczenia.

Lenkorańska - populacja lokalna występująca na Nizinie Lenkorańskiej i nad Morzem
Kaspijskim w klimacie subtropikalnym, zaliczana do podgatunku pszczoły perskiej, choć
rozgraniczenia taksonomiczne między tym podgatunkiem a dochodzącą w tym rejonie od
północy pszczołą kaukaską szerokołapą nie są jeszcze ostatecznie określone.
Ubarwienie jest żółte, niekiedy jasnopomarańczowe.

Leśna - rasa lokalna pszczoły miodnej właściw...