DEMOGRAFIA.doc

DEMOGRAFIA

DEMOS - lud GRAPHEIA - opis

DEMOGRAFIA według Hausera i Duncana bada liczebność ludności, jej strukturę i rozmieszczenie przestrzenne, jak również zachodzące zmiany oraz składowe zmian,          które możemy utożsamić z urodzeniami, umieralnością, ruchem w przestrzeni (wędrówką) oraz ruchem (zmianami)     w sytuacji społecznej.

Przedmiotem zainteresowania demografii jest zbiorowisko ludzkie – populacja, badana z punktu widzenia: *biologicznego *społecznego *gospodarczego.

Populacja badana może być to ludność określonego kontynentu, kraju, województwa, ludność żyjąca w określonym momencie, urodzona w określonych latach, ludność pewnej grupy społecznej itd.

Demografia bada fakty zachodzące w społeczeństwie ludzkim, fakty przeobrażające strukturę i liczebność ludności

* Fakty natury biologicznej (urodzenia, zgony, zachorowania)

* Fakty natury społeczno-ekonomicznej (migracje, zmiany stanu cywilnego, zmiany zajęcia itd.)

Zmiany ludnościowe i rozwój ludności powodują ciągły ruch i ciągłe jej przekształcanie się. Ludność jest więc zjawiskiem dynamicznym.

Generacja to zbiorowość ludzi urodzonych tym samym czasie.

Kohorta to zbiorowość ludzi przeżywających jednocześnie określone zdarzenia demograficzne np. kohorta kobiet  rodzących, kohorta ludzi kończących studia.

Ludność hipotetyczna (fikcyjna), która kształtuje jakąś  generację zgodnie z obserwowanymi prawidłowościami  rozwoju ludności.

Spis ludności (spis powszechny) - pełne badanie statystyczne, polegające na ustaleniu liczby ludności i jej struktury  wg określonych cech, w określonym momencie czasu, na określonym terytorium w drodze indywidualnego uzyskiwania informacji o wszystkich jednostkach podlegających badaniu.  Ostatnie dane dotyczące Polski pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 20.05.2002.

Ewidencja bieżąca ludności - ewidencja jest podstawą  sprawozdawczości bieżącej, która periodycznie dostarcza danych dotyczących ruchu naturalnego i migracyjnego ludności oraz struktury i rozmieszczenia terytorialnego ludności. Rejestracja podstawowych faktów demograficznych dokonywany  jest w księgach stanu cywilnego, gdzie wpisuje się małżeństwa, urodzenia oraz zgony, oraz w księgach meldunkowych, do których wpisuje się dane zgłoszeń zameldowań i wymeldowań.

Specjalne badania demograficzne - specjalne badania empiryczne, obejmujące  zazwyczaj wybrana część populacji , a także korzystające z materiałów wtórnych zebranych uprzednio dla jakiegoś innego celu.

SYTUACJA DEMOGRAFICZNA POLSKI

*Liczba ludności (2001) -  38 632 453 *Tempo przyrostu (1990) + 0.15 % *Tempo przyrostu  (2001) - 0.02 %

ZASTĘPOWALNOŚĆ  POKOLEŃ

* Współczynnik dzietności > 2.15 * Aktualnie jest (2001) – 1.37

STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG WIEKU

W większości państw rozwiniętych ekonomicznie w ciągu ostatnich dziesięcioleci obserwuje się proces starzenia się ludności, czyli wzrost udziału osób w wieku podeszłym (60,65 lat i więcej) w ogólnej liczbie ludności kraju. O społeczeństwie starym mówimy, gdy przekroczy demograficzny próg starości tzn. gdy odsetek osób powyżej 65 roku życia wynosi więcej niż 7%  lub gdy odsetek osób powyżej 60 roku życia wynosi ponad 12%. Bardzo przejrzystą formą graficznej prezentacji struktury wieku jest piramida wieku. Piramida wieku przedstawia strukturę wieku ludności według płci; wielkość pól prostokątnych wychodzących na prawo i lewo od pionowej osi układu współrzędnych oznacza liczbę lub proporcję osób danej płci należących do wieku (rocznika) podanego na osi pionowej. Ludność męską przedstawia się zwykle po lewej stronie piramidy, a ludność żeńską po prawej. Na dole piramidy są umieszczone najmłodsze, a idąc ku górze coraz starsze roczniki. Piramida wieku ma zastosowanie nie tylko przy porównywaniu struktury wieku różnych ludności, ale także przy przedstawianiu zmian w czasie.

Przeciętne dalsze trwanie życia (life expectancy) jest jednym z najważniejszych mierników zdrowia populacji

OCZEKIWANE LATA ŻYCIA W POLSCE

Europa i Polska się starzeje!

*W  POLSCE > 60 lat *w 2000 r. -  20 %  (co piąty!) *w 2020 r. -  25 % (co czwarty!) *w 2050 r. -  33 %  ( co trzeci!)

Struktura ludności - podsumowanie

A) W wyniku urodzeń, zgonów i wędrówek ludność stale się wymienia, a przez zmianę generacji co pewien czas odnawia się.

B) Wymieniowe czynniki zmieniają w sposób ciągły podział ludności według wieku. Struktura ludności jest łącznym wynikiem zmian zachodzących w tych procesach.

OD CZEGO ZALEŻY NASZE ZDROWIE

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE

A) czynniki genetyczne - 20% B) ochrona zdrowia - 10-15% C) środowisko - 20%  D) styl życia - 50-60%

DEFINICJA CZYNNIKA RYZYKA

* Czynnik ryzyka jest parametrem, który można określić, nazwać i zmierzyć, który pozwala przewidzieć prawdopodobieństwo rozwoju choroby lub jej powikłań.

* Czynnik ryzyka jest cechą występującą u danego człowieka, która zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia  w przyszłości określonej choroby

MIERNIKI RYZYKA

* Takie cechy lub ich poziom, których obecność zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia danej choroby

* Maja duże znaczenie w ocenie stopnia narażenia na występowanie chorób przewlekłych

* Użyteczność mierników ryzyka łączy się z możliwością wykrywania chorób społecznych

* Ich upowszechnienie w ocenie stanu zdrowia ludności wiąże się z rozwojem czynnej formy opieki zdrowotnej

CZYNNIKI RYZYKA

A) Osobnicze

Obejmują cechy genetyczne, psychiczne (nawyki, tryb życia i styl życia) oraz oddziaływanie środowiska. Cechy te oraz środowisko zwiększają lub mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia jednostki chorobowej u danej osoby. Im więcej czynników ryzyka dotyczy jednego osobnika tym prawdopodobieństwo wystąpienia choroby jest większe.

B) Zbiorowe

Zjawiska działające niekorzystnie na całą populację lub na wybraną grupę populacji, w taki sposób, że ich obecność zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia określonej choroby lub zespołu chorób. Do niekorzystnych czynników populacyjnych zaliczyć można zanieczyszczenia wody, powietrza, gleby, produktów żywnościowych np. pestycydami, skażenie radioaktywne oraz nawyki żywieniowe populacji i warunki mieszkaniowe. Znajomość czynników ryzyka umożliwia wyodrębnienie grup ryzyka

RODZAJE CZYNNIKÓW

A) modyfikowalne - to zależne od stylu życia, których negatywny wpływ możemy zredukować

B) niemodyfikowalne - to indywidualne, charakteryzujące daną osobę, na które nie mamy wpływu

GLOBALNE RYZYKO

A) Poszczególne czynniki ryzyka sumują się, dając całkowite ryzyko, zwane często  globalnym  ryzykiem 

B) Jedynie jednoczesne, konsekwentne zwalczanie wszystkich czynników ryzyka stanowi drogę do osiągnięcia pełnego sukcesu w leczeniu

PREWENCJA = PROFILAKTYKA = ZAPOBIEGANIE

PREWENCJA PIERWOTNA

* Prewencja pierwotna zapobiega wystąpieniu chorób (Np. układu sercowo-naczyniowego,  poprzez redukcję masy ciała  czy kontrolowanie ciśnienia tętniczego).

* Prewencja pierwotna powinna być rozpoczęta możliwie jak najwcześniej i konsekwentnie realizowana, tak by zmniejszyć do minimum szansę rozwoju choroby.

PREWENCJA WTÓRNA

* Prewencja wtórna nie dopuszcza do rozwoju powikłań i nowych chorób u pacjentów, którzy już doświadczyli niepożądanych zdarzeń, takich jak np. zawał lub udar.

* Mówimy o niej np. gdy pacjent po zawale lub udarze przyjmuje leki stabilizujące blaszkę miażdżycową i obniżające poziom cholesterolu.

MEDYCYNA  NAPRAWCZA   (lecznictwo)

MEDYCYNA ZAPOGIEGAWCZA  (profilaktyka)

lepiej i taniej zapobiegać niż leczyć!

GRUPY CZYNNIKÓW KSZTAŁTUJĄCYCH STAN ZDROWIA JEDNOSTKI I POPULACJI

A) Czynniki środowiska naturalnego (geograficznego), B) Czynniki demograficzne,

C) Czynniki społeczno-ekeonomiczne, D) Czynniki psychologiczno-kulturowe,

E) Czynniki polityczno-administracyjne, F) Czynniki związane z organizacją i funkcjonowaniem systemu opieki zdrowotnej.

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE CZŁOWIEKA

A) Czynniki biologiczne - zasób genów danej osoby i rodziny (przodków)

B) Zachowania indywidualne - zwyczaje dietetyczne, palenie i picie alkoholu, prowadzenie pojazdów, ogólna skłonność do ryzyka

C) Styl życia - jest wąskim wyborem spośród szerokiego zakresu możliwości, zachowania są elementami stylu życie. Ale ponadto określa go kultura i środowisko psychospołeczne łącznie z rodziną

D) Środowisko fizyczne - warunki mieszkaniowe, warunki pracy, klimat, ogólnie cechy fizyczne bliższego i dalszego otoczenia człowieka

E) Środowisko psychospołeczne - status społeczny, ekonomiczny etc.

F) System opieki zdrowotnej - jest tylko jednym wielu kształtujących zdrowie (mniej ważny!). Odnosi się jedynie do czynników biologicznych i zachowań indywidualnych

G) Praca (lub jej brak) - bardzo ważny czynnik. Funkcje pełnione w pracy, stosunki społeczne, jakość życia w miejscu pracy

H) Stosunki społeczne - każda społeczność poprzez własne systemy wartości, standardy, systemy wsparcia i sieć współpracy ma decydujący wpływ na zdrowie

I) Środowisko - urbanizacja, uprzemysłowienie, technologia hodowli roślin i zwierząt skutkują wzrostem stopnia zanieczyszczenia fizycznego, chemicznego i biologicznego powietrza, wody, gleby i żywności

STYL ŻYCIA

jest wąskim wyborem spośród szerokiego zakresu możliwości; zachowania są elementami stylu życie.  Ale ponadto określa go kultura i środowisko psychospołeczne łącznie z rodziną

GŁÓWNE KATEGORIE KSZTAŁTUJĄCE ZACHOWANIA ZDROWOTNE

I. Czynniki predysponujące - czyli postawy, wartości, przekonania

II. Czynniki wzmacniające -czyli normy obyczajowe

III. Czynniki umożliwiające - czyli uwarunkowania środowiskowe, dostępność op. zd.

CO SKŁADA SIĘ NA ZDROWY STYL ŻYCIA?

* Zdrowe odżywianie zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym,

*Unikanie nałogów (palenie tytoniu, picie alkoholu, lekomanie, narkomanie),

*Aktywność fizyczna, uprawianie sportu i rekreacja,

*Racjonalny wypoczynek i dostateczna ilość snu.

*Unikanie stresu i niekonfliktowe relacje interpersonalne

*Okresowa kontrola stanu zdrowia, wykonywanie badań profilaktycznych

*Minimalizacja czynników ryzyka predysponujących do różnych schorzeń

NA CZYM POLEGA ZDROWY STYL ŻYCIA

*Odpowiednia dieta *Umiarkowana aktywność fizyczna *Życie bez uzależnień

*Kontrola stresu *Aktywność umysłowa (zainteresowania, praca, aktywność społeczna) *Dobre relacje interpersonalne (rodzina, przyjaciele)

STATYSTYKA

* choroby układu krążenia są najczęstszą przyczyną umieralności w Polsce. Rokrocznie z tego powodu umiera ponad 170.000 kobiet i mężczyzn, najczęściej na skutek zawału serca, choroby wieńcowej, chorób naczyń mózgu (tzw. udarów).

* choroby układu krążenia są przyczyna ok. 30% wszystkich zejść śmiertelnych na świecie

Lista czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych wg WHO

* nadciśnienie tętnicze krwi (>140/90 mm Hg)

* zaburzenia gospodarki lipidowej (podwyższone stężenie we krwi cholesterolu całkowitego, LDL-cholesterolu, triglicerydów i niskie stężenie HDL-cholesterolu)

* palenie tytoniu

* niska aktywność ruchowa

* nadwaga i otyłość

* upośledzona tolerancja glukozy