Stanisław Dziedzic, Alma Mater Jagellonica, Kraków 2005.pdf

Stanis∏aw Dziedzic

Mater

Jagellonica

FUNDACJA DLA UNIWERSYTETU JAGIELLO¡SKIEGO

Alma

Autor:

Stanis∏aw Dziedzic

Projekt ok∏adki:

Krzysztof Oleksiak

Opracowanie graficzne na podstawie projektu artysty grafika

Krzysztofa Oleksiaka :

Jacek ¸ucki

Zdj´cia:

Kazimierz Bujakowski , Micha∏ Grychowski , Józef KoÊcielny ,

Robert Kwiecieƒ , Krzysztof Oleksiak , Konrad Pollesch ,

Jerzy Sawicz , Anna Witkowska

Opracowanie redakcyjne:

Marta St´plewska

Korekta:

Maria Jaworska , Anna P∏achczewska-Rogoziƒska

Autor dzi´kuje za udost´pnienie materia∏ów archiwalnych Muzeum

Uniwersytetu Jagielloƒskiego, Archiwum Uniwersytetu Jagielloƒskiego

oraz Bibliotece Jagielloƒskiej.

Tekst © copyright by Stanis∏aw Dziedzic, Kraków 2005

wydanie IV rozszerzone i uzupe∏nione

ISBN 83-921539-4-4

Fundacja dla Uniwersytetu Jagielloƒskiego

www.fundacja.uj.pl; e-mail: biuro@fundacja.uj.pl

31-131 Kraków, ul. Karmelicka 34

tel./fax (0-prefix-12) 632-38-30

tel. (0-prefix-12) 422-10-33 wew. 1211

Druk i oprawa:

Pasa˝, ul. Rydlówka 24

30-363 Kraków

tel. (0-prefix-12) 260-20-00

Alma Mater Jagellonica

racovia totius Poloniae urbs celeberrima atque amplissima, regia atque Academia

insignis” – „Kraków, miasto ca∏ej Polski najs∏awniejsze i najwi´ksze, wyró˝niajàce

si´ królewskà siedzibà i akademià” – napisa∏ na tzw. miedziorycie amsterdamskim

z 1619 r., przedstawiajàcym panoram´ miasta sto∏ecznego, Mateusz Merian.

Wawel z królewskà rezydencjà i katedrà biskupià oraz Uniwersytetem, nierozerwalnie z dzie-

jami Krakowa zwiàzanymi od stuleci, stanowi∏y w przemo˝ny sposób o ÊwietnoÊci sto∏eczne-

go ongiÊ miasta, a i dziÊ o tej ÊwietnoÊci, nie tylko historycznej, zaÊwiadczajà.

Alma Mater Jagellonica

Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Jagielloƒskiego – prof. dr hab. Franciszek Ziejka.

Alma Mater Jagellonica

„Niech˝e wi´c tam b´dzie

nauk przemo˝nych per∏a...”

∏owa powy˝sze znalaz∏y si´ w akcie, jaki w dniu

12 maja 1364 r. wyda∏ w Krakowie król Kazi-

mierz, przez potomnych zwany Wielkim. Król

w ten sposób wieƒczy∏ kilkuletnie zabiegi

o utworzenie w Krakowie uniwersytetu. Pozy-

skawszy zgod´ papie˝a Urbana V, fundowa∏ w stolicy Królestwa

Polskiego z∏o˝one z trzech wydzia∏ów (bez wydzia∏u teologiczne-

go) Studium Generale, które sta∏o si´ trwa∏ym i pi´knym fun-

damentem jedynej w swoim rodzaju polskiej instytucji:

Uniwersytetu Jagielloƒskiego. To prawda, ˝e po Êmierci funda-

tora Studium podupad∏o, ˝e byç mo˝e nawet zaprzesta∏o na kil-

kanaÊcie lat swej dzia∏alnoÊci, dzi´ki jednak Êwiat∏ej królowej

Jadwidze sprawy jego na nowo przyj´∏y w∏aÊciwe kszta∏ty. Ju˝

w latach osiemdziesiàtych XIV wieku, jak przekonujà historycy,

wszcz´to zabiegi o jego wzmocnienie, a w koƒcu – o odnowie-

nie. Wiadomo wi´c, ˝e za staraniem królowej Jadwigi w 1397 r.

papie˝ Bonifacy XIX wyda∏ zgod´ na otwarcie w Krakowie wy-

dzia∏u teologicznego. W dwa lata póêniej, tu˝ przed przedwcze-

snà Êmiercià, Êwi´ta królowa przeznaczy∏a na odnowienie

krakowskiej uczelni swoje klejnoty. Zapis ten pozwoli∏ W∏ady-

s∏awowi Jagielle doprowadziç dzie∏o do koƒca. Ostatecznie

w dniu 22 lipca 1400 r. król przekaza∏ uniwersytetowi krakow-

skiemu wykupiony od Stanis∏awa P´cherza przy ówczesnej

ul. ˚ydowskiej (dziÊ ul. Êw. Anny) budynek na kolegium uniwer-

syteckie: Collegium Almae Universitatis Studii Generale.

W dwa dni póêniej rektor Stanis∏aw ze Skarbimierza rozpoczà∏

zapisy na uniwersytet, a w dniu 26 lipca biskup krakowski, Piotr

Wysz, wyg∏osi∏ pierwszy wyk∏ad (z prawa kanonicznego) w od-

nowionej Akademii Krakowskiej.

Od tych pami´tnych wydarzeƒ krakowska Alma Mater na

sta∏e wpisa∏a si´ w pejza˝ polski. Losy jej zros∏y si´ nierozerwal-

nymi wi´zami z losami polskiego narodu. W czasach pot´gi paƒ-

stwa polskiego by∏a ona prawdziwà per∏à w jego koronie. Kiedy

struktury wewn´trzne paƒstwa zacz´∏y rozluêniaç si´, gdy w ˝y-

ciu narodu dochodziç do g∏osu zacz´∏y si∏y anarchizujàce, tak˝e

i znaczenie krakowskiej akademii zacz´∏o zmniejszaç si´.

W burzliwej epoce wojen, jakie w XVII wieku przetoczy∏y si´

przez polskie ziemie, krakowska akademia sta∏a si´ opokà, na

której mo˝na by∏o budowaç wiar´ w umocnienie gmachu ojczy-

stego. Symbolicznym znakiem potwierdzajàcym t´ wyjàtkowà

rol´ uniwersytetu krakowskiego w ˝yciu polskim by∏a decyzja

w∏adz uczelni z 1655 r., na mocy której postanowiono raczej roz-

wiàzaç uczelni´, ni˝ podporzàdkowaç jà szwedzkiemu królowi

Karolowi Gustawowi. Nie inaczej by∏o tak˝e w epoce zaborów.

Nigdy nie zabrak∏o wÊród krakowskich studentów i profesorów

ochotników, którzy zasilali szeregi powstaƒców podejmujàcych

walk´ o wolnoÊç ojczyzny. Na potrzeby powstania koÊciuszkow-

skiego krakowska Alma Mater przekaza∏a ca∏y swój skarbiec.

Studenci krakowskiej uczelni znaleêli si´ poÊród powstaƒców li-

stopadowych. M´˝nie stawali w powstaniu krakowskim z 1846 r.

Nie zabrak∏o ich na polach bitewnych insurekcji styczniowej.

Walczyli na frontach I wojny Êwiatowej. Nie podda∏a si´ kra-

kowska uczelnia tak˝e w ponurych czasach rozp´tanej przez Hi-

tlera II wojny Êwiatowej. Mimo podj´cia próby jej fizycznego

zniszczenia (aresztowanie i wywiezienie do obozów koncentra-

cyjnych stu kilkudziesi´ciu profesorów w ramach s∏ynnej akcji

„Sonderaktion Krakau”), nie podda∏a si´, prowadzàc nauczanie

na tajnych kompletach. Mia∏a doÊç si∏y, aby oprzeç si´ tak˝e ko-

munistycznej próbie zniewolenia. Mimo poniesionych ofiar

(procesy polityczne, pozbawienie „nieprawomyÊlnych” profeso-

rów katedr) wysz∏a z tych zapasów z podniesionym czo∏em.

Od zarania swoich dziejów krakowska Alma Mater s∏u˝y∏a

paƒstwu polskiemu. Powo∏ana do ˝ycia z woli monarchy, który

potrzebowa∏ do administracji paƒstwa ludzi dobrze przygotowa-

nych, przez szeÊç stuleci mia∏a szeroko otwarte bramy dla

wszystkich, którzy pragn´li kszta∏ciç si´. Nigdy nie brakowa∏o

w jej murach uczonych poszukujàcych prawdy. Nigdy nie bra-

kowa∏o tak˝e ch´tnych poznania owej prawdy uczniów.

Przez jej sale wyk∏adowe przesz∏a ca∏a nieomal nasza elita in-

telektualna. Studiowali tu ludzie tej miary, co Miko∏aj Kopernik

i Jan Kochanowski, Miko∏aj Rej i Andrzej Frycz Modrzewski,

Jan Sobieski i Karol Wojty∏a, papie˝ Jan Pawe∏ II. A któ˝ zliczy

zast´py Êwietnych profesorów, którzy ods∏aniali przed s∏uchacza-

mi tajemnice swych badaƒ? Byli poÊród nich ludzie tej rangi, co

Pawe∏ W∏odkowic i Jan Bro˝ek, Jan Âniadecki i Hugo Ko∏∏àtaj,

Józef Szujski i Roman Ingarden, a z nimi setki i tysiàce innych.

Grube tomy mo˝na zapisaç dokonanymi w tej placówce nauko-

wej odkryciami – zarówno tymi, które na trwa∏e zapisa∏y si´

w dziejach nauki Êwiatowej (jak na przyk∏ad skroplenie powie-

trza przez Zygmunta Wróblewskiego i Karola Olszewskiego,

ujawnienie funkcji adrenaliny przez Napoleona Cybulskiego czy

odkrycie zarazka duru brzusznego przez Tadeusza Browicza), jak

i mniej g∏oÊnymi, które jednak sta∏y si´ wa˝nym elementem do-

robku ludzkoÊci w ostatnich szeÊciu stuleciach.

W roku 2000 Uniwersytet Jagielloƒski Êwi´ci∏ wielki Jubile-

usz 600-lecia Odnowienia. Zgodnie z wolà Senatu UJ obcho-

dzono go od 12 maja 1999 r. do 12 maja 2001 r., przy czym

centralne uroczystoÊci odby∏y si´ 1 paêdziernika 2000 r. Jubile-

usz ten Êwi´towany by∏ po raz pierwszy w wolnej Polsce. Przy-

niós∏ te˝ pi´kne ˝niwo naukowe w postaci ponad stu

mi´dzynarodowych oraz kilkudziesi´ciu krajowych konferencji,

kongresów i sympozjów naukowych. Ukaza∏a si´ w tym czasie

ca∏a seria okolicznoÊciowych publikacji, w tym jedenaÊcie to-

mów Z∏otej Ksi´gi Uniwersytetu Jagielloƒskiego . W okresie jubile-

uszu zorganizowano wiele wa˝nych przedsi´wzi´ç kulturalnych,

jak wystawy, zjazdy absolwentów, koncerty. W centralnych uro-

Alma Mater Jagellonica

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: