Przyimki to części mowy służące wyrażaniu kierunku, miejsca. W języku włoskim istnieje kilka tych podstawowych, które łączą się z rodzajnikami, tworząc tzw. przyimki ściągnięte, tzn: przyimki "a", "da", "di", "in", "su" łączą się z rodzajnikami (każdy z każdym) i tworzą jego formę złożoną, np. "a + il = al","su+gli = sugli"
Przyimek "a'':
- używany jest, kiedy zamierzamy wprowadzić rzeczownik, np. tak jak w zdaniu:"Che cosa possiamo offrire al nostro nonno?" - "Co możemy ofiarować naszemu dziadkowi?". (W tym zdaniu rzeczownik występuje w funkcji dopełnienia, a zatem wprowadzamy go przyimkiem "a". Dopełnienie to jest zwane dopełnieniem bliższym.);
-stosowany jest, podając odległość, np.: "Il parcheggio è a 200 m dal ristorante." -"Parking jest 200 metrów od restauracji.";
- jest używany, łącząc ze sobą niektóre czasowniki, kiedy drugi jest bezokolicznikiem, np.: "Vogliamo cominciare a lavorare." - "Chcemy zacząć pracować.";
- stosuje się mając na myśli miejsce, w którym się przebywa lub gdzie się zmierza:"Andiamo alla zia." - "Idziemy do cioci." oraz miejsce zamieszkania (Abito a Roma, a Londra, a Parigi, a New York; ale: Abito in Polonia, in USA, in Inghliterra, in Spagna - mówiąc o kraju, używamy przyimka "in");
- wprowadza okolicznik miejsca: "Davanti al televisore" - "Przed telewizorem";
- stosowany jest w rzeczownikach, nazwach, gdzie wyraz wprowadzony przyimkiem "a" określa wyraz poprzedzający, np. "barca a vela" - "żaglówka";
-wyraża niektóre okoliczniki sposobu, np. "Gli spaghetti alle cozze mi piacciono molto" - "Bardzo mi smakuje spaghetti z małżami";
- używany jest kiedy łączymy go z wyrazami "anno" lub "anni", a także
z nazwami niektórych świąt: "A quattro anni" - "W wieku czterech lat", "A Natale."- "Podczas świąt Bożego Narodzenia.";
- stosuje się, mówiąc o częstotliwości lub powtarzalności pewnych zjawisk, np.: "La camera costa 40 euro al giorno" - "Pokój kosztuje 40 euro za dzień".
Przyimka su używamy:
- w znaczeniu odpowiadającym polskiemu przyimkowi "na", np.:
"C'era un libro sul tavolo."
(Na stole była książka.)
"Siamo saliti sull'Etna."
(Weszliśmy na Etnę.),
- w znaczeniu "na temat, o", gdy chcemy poinformować,
o czym mowa, np.: "Ho visto un vecchio film sulla storia del nostro paese."
(Widziałem stary film poświęcony historii naszego kraju.);
"Durante la conferenza sull'amicizia, abbiamo pensato di voi."
(Podczas konferencji na temat przyjaźni, myśleliśmy o was.),
- chcąc określić wartość przybliżoną dotyczącą ceny, wielkości itd., np.:
"Abbiamo su 100 euro."
(Mamy około 100 euro.)
"Peso sui cinquanta chili"
(Ważę około pięćdziesięciu kilogramów.),
- w niektórych wyrażeniach, tworząc wyrażenia przyimkowe, np.:
salire su - wsiadać
"Le ragazze sono salite sull'autobus"
(Dziewczyny wsiadły do autobusu.)
- wydając polecenia, chcąc zaakcentować zdanie jako polecenie, np.:
"Su, guarda!"
(Szybko, popatrz!)
To zastosowanie przyimka su jest jednak charakterystyczne
dla języka potocznego. Należy o tym pamiętać.
Przyimka "in" w języku włoskim używamy w następujących sytuacjach:
- przed nazwą kontynentu, kraju, większej wyspy, regionu geograficznego, np.
"Vado in Italia."
(Jadę do Włoch.),
"Preferirei lavorare in Australia."
(Wolałbym pracować w Australii.),
"Pensiamo di abitare in Sicilia."
(Zamierzamy zamieszkać na Sycylii.)
- przed pospolitą nazwą miejsca, informującą o punkcie docelowym, np.:
"Mi piacerebbe vivere in campagna."
(Podobało by mi się mieszkać na wsi.),
"In primavera vorrei andare in montagna."
(Wiosną chciałbym pojechać w góry.)
- przed nazwami środków transportu, określając sposób poruszania się, np.:
"Come vai in ufficio? In macchina o in tram?"
(Jak dojeżdżasz do biura? Samochodem czy tramwajem?);
- przed nazwami pór roku czy miesięcy, np.:
"In ottobre cominciano gli studi."
(W październiku rozpoczynają się studia)
"In primavera gli alberi diventano verdi."
(Wiosną drzewa stają się zielone.)
- przed liczebnikami oznaczającymi dokładną lub mniej sprecyzowaną datę, np.:
"Ho cominciato a studiare l'italiano nel 1999."
(Zacząłem uczyć się włoskiego w 1999 roku)
"Il libro è stato scritto negli anni sessanta."
(Książka została napisana w latach sześćdziesiątych);
- określając język, np.:
"Non riesco a tradurre questo testo dal polacco in italiano."
(Nie potrafię przetłumaczyć tego tekstu z polskiego na włoski)
- chcąc użyć go w znaczeniu "w ciągu", np.:
"Lo faccio in pochi minuti"
(Zrobię to w kilka minut)
Przyimek di stosujemy w następujących wypadkach:
- chcąc poinformować o przynależności, np.:
"Questa penna è di Marco."
(Ten długopis jest Marka.)
"La macchina dei miei genitori è nera."
(Samochód moich rodziców jest czarny.);
- tworząc rzeczowniki złożone, np.:
"La mia profesoressa d'italiano non sapeva cosa fare."
(Moja pani profesor nie wiedziała, co zrobić.)
"Mi puoi dare il suo numero di telefono?"
(Możesz mi podać jego/jej numer telefonu?);
- wyrażając ilość, np.:
"Vorrei una bottiglia d'acqua."
(Poproszę butelkę wody.)
"Quanto pago per due chili di mele?"
(Ile płacę za dwa kilogramy jabłek?";
- mówiąc o pochodzeniu, np.:
"Sono di Varsavia. Ci sono nato."
(Jestem z Warszawy. Tam się urodziłem.)
"Di che regione sei? Sono di Toscana."
(Z jakiego regionu jesteś? Jestem z Toskanii.)
- podając wiek, np.:
"Ho un bambino di due anni e una bambina di cinque anni."
(Mam synka w wieku dwóch lat i dziewczynkę w wieku pięciu lat.)
"Ieri ho comprato una macchina di sette anni."
(Wczoraj kupiłem siedmioletni samochód.);
- określając porę dnia lub roku, np.:
"D'inverno c'è molta neve."
(Zimą jest dużo śniegu.)
"Di notte non esco di casa."
(Nocą nie wychodzę z domu.);
Uwaga!
Przy określaniu pory roku można również stosować przyimek in np.:
d'estate/in estate; d'inverno/in inverno.
- mówiąc o materiale, z którego dany przedmiot zostały wykonany, np.:
"La mia maglia è di lana."
(Mój sweter jest z wełny.)
"L'armadio è di legno."
(Szafa jest z drewna.);
- w połączeniu z niektórymi przyimkami czasu czy miejsca, np.:
"La notte prima della partenza non ho dormito bene."
(W nocy przed wyjazdem nie spałem dobrze.)
"A destra del museo si trova la chiesa."
(Po prawej stronie od muzeum znajduje się kościół.);
- w połączeniu z wyrazami "qualcosa" i "niente", np.:
"Cosa fai lunedì sera? Niente di speciale."
(Co robisz w poniedziałek wieczorem? Nic szczególnego.)
"Ha detto qualcosa di interessante?"
(Powiedział/a coś interesującego?);
- po niektorych czasownikach i wyrażeniach czasownikowych, np.:
"Ho voglia di andare a dormire."
(Mam ochotę pójść spać.)
"Abbiamo bisogno di fare la doccia."
(Mamy potrzebę wziąć prysznic.)
Przyimka con używamy w następujących sytuacjach:
- chcąc oddać znaczenie polskiego przyimka "z", np.:
"Vado con un mio amico a teatro."
(Idę z moim przyjacielem do teatru.)
"Chi ha voglia di giocare a pallavolo con me?"
(Kto ma ochotę zagrać ze mną w siatkówkę?);
- w częściach zdaniach, zwanych okolicznikami sposobu (informującymi o sposobie wykonania danej czynności), np.:
"Mangio sempre il pranzo con la forchetta."
(Obiad jem zawsze widelcem.)
"Ci siamo incontrati con un grande piacere."
(Spotkaliśmy się z wielką przyjemnością.);
- kiedy chcemy poinformować o sytuacji towarzyszącej jakiejś czynności, wyrażonej czasownikiem (w znaczeniu "przy", "na"), np.:
"Con questo chiasso non mi posso concentrare."
(W tym hałasie nie mogę się skoncentrować.);
"Con questo tempo meglio restare a casa."
(Przy takiej pogodzie lepiej zostać w domu.)
Italianistyka