1) ZANIK (atrophia).
Zanik oznacza stopniowe pomniejszanie się komórek, co zazwyczaj prowadzi do zmniejszania się narządu i upośledzenia czynności.
Makroskopowym objawem zaniku narządu jest:
· spadek jego masy,
· zmniejszenie wymiarów,
· zmiana barwy.
Dzieli się na:
· częściowy (a.partialis); zanik mm. na ręce z gipsem,
· całkowity (a.totalis); w starości.
Może być:
- fizjologiczny (a.phisiologica) np. zwijanie macicy po porodzie, zanik pranerczy w życiu płodowym,
- patologiczny (a.pathologica).
Ze względu na wygląd tkanek:
1. zanik prosty:
- z.dośrodkowy:
zmniejszenie objętości kom. lub narządu; jednocześnie i równomiernie zanika miąższ narządu i podścielisko; kształt narządu zachowany,
- z.odśrodkowy:
narząd zachowuje objętość i kształt, ale traci wiele elementów składowych
np. osteoporosis – utrata beleczek kostnych i zw.mineralnych;
czasem narząd może się powiększyć np. przy wodonerczu à w moczowodzie przeszkoda i mocz gromadzi, wypełnia miedniczkę i uciska miąższ à jego zanik, ale mocz powoduje powiększenie obj. narządu ,
2. zanik barwnikowy:
w kom. gromadzi się nadmiar lipofuscyny à nadaje barwę brunatną; gromadzi się ona w późnym wieku tzw. „pocałunek śmierci”,
3. zanik tłuszczowy:
rozplem tk.tłuszczowej w miejscu zanikającej innej tkanki (często w mm. u sportowców po zaprzestaniu treningów),
4. zanik z surowiczym obrzękiem kom.:
zanik lipidów w kom. tłuszczowych i zastąpienie ich płynem surowiczym; tk.tłuszczowa miała tu znaczenie energetyczne i termiczne,
5. zanik z namnożeniem jąder lub komórek:
gł. tk.tłuszczowa lub mięśniowa; regeneracja patologicznaà struktury małe, niewydolne, nierówne,
6. zanik włóknisty:
nadmierne namnożenie tk.łącznej włóknistej w narządzie ulegającym zanikowi à staje się on twardy, pomniejszony; powierzchnia narządu może być gładka lub ziarnista.
Podział wg etiopatogenezy:
- Z NIECZYNNOŚCI:
Narząd nieużywany ulega zanikowi,
- Z NIEDOZYWIENIA:
gł. przez niedobór jakościowy, energia nie jest zbilansowana; przy głodzeniu,
- Z UCISKU:
ucisk działający na tkankę przez dłuższy czas powoduje niedokrwienie i niedożywienie kom., które ulegają zanikowi,
- PO ZNIESIENIU BODŹCÓW NERWOWO-ODŻYWCZYCH:
uszkodzenie unerwienia à zanik bodźców nerwowych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania tkanki,
- PRZEZ CZYNNIK FIZ. LUB CHEM.:
Np. działanie promieni jonizujących na szybko proliferujące kom. à uszkodzenie ich.
2) ZANIK KOŚCI.
To spadek jej masy przy zachowanym kształcie à to przykład zaniku odśrodkowego.
Powstaje pod wpływem:
- UCISKU: guzów nowotworowych, bąblowców, tętniakach, wodogłowiu,
- NIECZYNNOŚCI: niedowład kończyn, unieruchomienie stawów,
- NIEDOŻYWIENIA: brak wit., pierwiastków śladowych,
- ZANIKU NERWOWO-ODŻYWCZEGO.
Spadek masy kostniej przy osteopatiach:
- zmiany na tle nadczynności przytarczyc,
- dystrofia włóknista,
- niszczenie kości przez nowotwory,
- stany zapalne,
- osteoporoza.
Osteoporoza (osteoporosis):
- spadek masy prawidłowo uwapnionej kości à rozrzedzenie struktury kostnej; samoistne złamania,
- spadek zawartości soli mineralnych i zanik macierzy organicznej,
- spadek zawartości beleczek kostnych i ich ścienienie,
- powiększenie przestrzeni międzybeleczkowych,
- zamiast szpiku pojawia się tk.tłuszczowa,
- nasila się osteocytoliza,
- spowodowana jest:
· niedoborem estrogenów i androgenów,
· nadczynnością tarczycy,
· złą dietą (niedobór białka, Ca),
· przewlekłymi zatruciami,
· długim unieruchomieniem.
U kur i indyków perosis à choroba pięt wywołana brakiem manganu i choliny.
3) ROZMIĘKANIE KOŚCI (OSTEOMALACJA).
Polega na spadku zawartości soli Ca przy prawidłowym zachowaniu się macierzy – zahamowanie procesów mineralizacji:
- ilość i wielkość beleczek kostnych jest prawidłowa, ale są one niedostatecznie uwapnione à powstaje szeroki rąbek tk.kostnawej,
- w odróżnieniu od krzywicy: brak zmian wynikających z kostnienia śródchrzęstnego,
- spadek stęż Ca, a rośnie fosfataza kwaśna,
- kości są miękkie i łatwo się wyginają,
- jama szpikowa powiększa się,
- istota zbita staje się gąbczasta.
Przyczyny:
- niedobór P,
- nieprawidłowy stosunek Ca:P,
- upośledzone wchłanianie wit.D3 lub jej wzmożony metabolizm,
- nieprawidłowa czynność kanalików nerkowych,
- zaburzenia hormonalne jajników,
- przewlekłe zatrucia fluorem.
Fazy pośrednie można jeszcze odwrócić, ale dalekie etapy już nie;(..
4) ZANIK MIĘŚNI (atrophia musculorum).
Zanik prosty mięsni (atrophia musculorum simplex):
- zanik masy poszczególnych wł.mięśniowych (dotyczy tk.nieuszkodzonej),
- pomniejszenie i ścienienie włókien,
- wiotkość,
- żółtoczerwone zabarwienie,
- poprzeczne prążkowanie ulega zagęszczeniu, miofibryle stopniowo zanikają, a jądra kom. powiększają się i układają w długie szeregi wewnątrz opustoszałych pochewek mięśniowych,
- we wł. odkłada się lipofuscyna (zanik barwnikowy) i hemosyderyna,
- czasem rozrasta się tk.łączna włóknista i tłuszczowa.
Wyróżnia się następujące typy zaniku mięśni:
- starczy lub z wyniszczenia organizmu,
- z nieczynności np. schorzenia stawów, kości, ścięgien, mięśni,
- na tle nerwowym: zmiany z nieczynności +zaburzenia nn.odżywczych,
- z ucisku np. pasożyty w mm., białączka mm.,
- tłuszczowy: tk.tłuszczowa wypełnia niedobór objętościowy narządu,
- postępujący na tle zwyrodnienia kom.ruchowych rogów przednich rdzenia kręgowego; mięśnie są różnej wielkości i ulegają fragmentacji.
Wtórny zanik mm. Przy zwyrodnieniu kom. mięśniowych. Różni się od prostego zaniku występowaniem zaburzeń przemiany białkowej, lipidowej lub glikogenowej wł.mięśniowych.
Przy zaniku mięsni:
- odpowiadające im części ciała mają mniejszą objętość i sprawiają wrażenie zapadniętych,
- pod skórą widoczne struktury szkieletu kostnego.
Zanik ilościowy (atrophia degenerativa):
- rzeczywista utrata wł.mięśniowych,
- dotyczy tk.uszodzonej.
Ogólny zanik mięśni wiąże się z zanikiem tk.tłuszcozwej i jest wynikiem charłactwa à zmiany obustronnie, symetrycznie, ale różne mm. moga mieć różny stopień zaniku.
Najczęstsze przyczyny:
- przewlekłe ch.zakaźne,
- procesy nowotworowe,
- braki żywieniowe (ilościowe, jakościowe).
Zanik starczy mm. (atrophia musculorum senilis):
- zazwyczaj z zanikiem innych narządów,
- histomorfologicznie to zanik z niedożywienia (wł.zanikają, barwią lipofuscyną).
Postępowy zanik mm. (atrophia musculorum progresiva):
- sporadycznie u Ca, Su, Eq,
- zwyrodnienie kom.ruchowych rogów przednich rdzenia kręgowego,
- różna wielkość wł.mięśniowych i ich fragmentacja,
- przebieg: wolny, przerywany, postępujący.
5) ZANIK WĄTROBY (atrophia hepatis).
Spotyka się go przy:
- silnym wychudzeniu = głodzeniu
- u zwierząt starych. Stwierdza się u nich odkładanie lipofuscyny.
Wątroba może zmniejszyć się:
- równomiernie
- miejscowo – zanik w poszczególnych płatach np. powiększające się ropnice, występowanie bąblowców i nowotworów, zaburzenie w krążeniu, zastój żółci, ucisk sąsiadującego narządu
Rozpoznanie
- makroskopowe
- histopatologiczne – małe komórki wątrobowe o ciemnych jądrach, a tkanka łączna ulega zgrubieniu
Zanik zastoinowy wątroby
- przekrwienie bierne wątroby (sinica wątroby) gdy zastój trwa dłużej uszkodzeniu ulęgają komórki wątrobowe
- przez niedotlenienie i niedożywienie hepatyty ulegają zwyrodnieniu tłuszczowemu, tkanka łączna się rozrasta (stwardnienie zastoinowe)
Zanik komórek wątrobowych i bliznowacenie tkanki łącznej to nazywamy zanikiem wątroby.
6) ZWYRODNIENIE WŁÓKNIKOWATE (degeneratio fibrinoidea)
- związane jest z białkami osocza, uszkodzeniem komórek śródbłonka naczyń błony podstawowej i tkanki łącznej okołonaczyniowej
- najczęściej jest miejscowe, ale może w licznych miejscach przy chorobach zakaźnych albo autoimmunologicznych
- uszkodzenie naczyń – ucieczka białek osocza, które wsiąkają do otaczającej tkanki łącznej – do tych miejsc naciekają komórki żerne czyli źródło hydrolaz, które powodują degradacją białek osoczowych i tkanki łącznej (nadaje to obraz martwicy)
- stwierdzamy
- duże ilości włóknika
- jednorodne włókna kolagenowe i proteglikany tkanki łącznej.
- reakcja Ab-Ag w tkance łącznej, np. ch. reumatyczne stawów gdzie Ag są prawdopodobnie wyprodukowane prze bakterie;
wczesne rozpoznanie nie jest możliwe.
7) ZWYRODNIENIE KOLOIDOWE (degeneratio colloidea)
- koloid przypomina klej stolarski, ciągliwy, lepki, szklisty, to złożone ciało białkowe
- fizjologicznie wytwarzany przez nabłonek
- tarczycy
-przytarczycy
- przysadki mózgowej
- zmiana ilościowa –> nadmierne gromadzenie się koloidu
- zmiana jakościowa –> gdy koloid pojawia się w innych narządach np. nerkach, nadnerczach, jajniku (cysty), tk. łącznej, błonie śluzowej
- najczęściej w tarczycy przez nieprawidłowe żywienie np. nadmierne karmienie śrutą z duża ilością glikozaminoglikanów doprowadza do powiększenia tarczycy – wol koloidowy (struma colloidea), nadmierna ilość koloidu uściska na ścianę pęcherzyków – jej zaniki i pękanie, co może prowadzić do powitania wola torbielowatego (struma colloidea cistica)
- niedobór jodu u Bo w okolicach górskich – tzw. wole endemiczne (struma endemica)
...
karolina.vet96