Cyfrowa fotografia czarno-biała.docx

Cyfrowa fotografia czarno-biała

Cyfrowa fotografia czarno-biała – zabawny oksymoron, na pierwszy rzut oka. Miałem okazję ostatnio podyskutować o metodach konwersji zdjęć kolorowych z Wackiem Wantuchem. Banalny zdawało by się temat, a okazało się, że gamma możliwości kreacji i wielość alternatyw zamiany koloru w czerń i biel jest bardzo duża.

Króciutkie wprowadzenie

Zdjęcie czarno-białe niesie informację o jasności fotografowanych obiektów. Świat widziany przez człowieka jest kolorowy. Zamianę barw na walory szarości/jasność można przeprowadzić na niezliczoną ilość sposobów, regulując reakcję materiału światłoczułego na różne barwy (częstotliwości fali świetlnej). W czarno-białej fotografii analogowej emulsja światłoczuła reaguje z różną intensywnością na fale świetlne o różnej długości (różne barwy). Zwykła emulsja srebrowa reaguje intensywniej na światło niebieskie, jak na zielone i czerwone. Na początku XX wieku chemikowi Hermanowi Voglowi udało się dobrać tak skład emulsji światłoczułej, by była ona równomiernie czuła na wszystkie barwy światła widzialnego. Filmy reagujące w sposób zrównoważony nazywają się panchromatycznymi (silnie reagujące na kolor czerwony - do fotografii w świetle sztucznym) i ortopanchromatycznymi (z mniejszą wrażliwością na kolor czerwony - do fotografii w świetle naturalnym). Filmy nieczułe na czerwień nazywane są ortochromatycznymi.

Fotograf może wybrać rodzaj filmu, dostosowując się do sytuacji zastanej na planie. Na proporcję rejestrowanych barw może też wpłynąć filtrami nakręcanymi na obiektyw, ale o tym powiem później.

Wiele aparatów cyfrowych oferuje możliwość wykonywania zdjęć czarno-białych. Zapomnij na chwilę o tych możliwościach. Pod koniec artykułu pewnie będziesz wiedział, że nie warto używać sprzętowego B&W. Stawiam na kreatywność i jakość, a format RAW, cyfrowy negatyw, jest kolorowy. Tak więc Photoshopa będę karmić kolorowymi RAWami, a dokładniej, jednym kolorowym portretem Sylwii Błaszczyk wykonanym Olympusem E1 przez Wacka Wantucha.

Nieciekawa skala szarości

Pierwszy sposób zamiany kolorowego zdjęcia na czarno-białe wydaje się oczywisty, najprostszy i jest też najczęściej wykorzystywany. Wystarczy zmienić obraz z trybu RGB na Grayscale (skalę szarości) Image|Mode|Grayscale. Operacja błyskawiczna i niestety ograniczona. Adobe Photoshop miesza ze sobą trzy kanały, zielony, niebieski i czerwony zgodnie ze stałą proporcją, wymyśloną w Adobe, w której największy udział ma kolor zielony.
Identyczne efekty, jednak bez przejścia do trybu monochromatycznego, uzyskuje się z pomocą funkcji Image|Adjustments|Desaturate.
Jeżeli chcesz zachować możliwość powrotu do kolorowej wersji zdjęcia - zamiast zamieniać zdjęcie na tryb skali szarości użyj warstwy dopasowania „Hue/saturation”.

Kanał jasności - LAB

Pisałem wcześniej, że fotografia czarno-biała, to rejestracja jasności sceny. Kanał luminancji w modelu L*a*b reprezentuje jasność obrazu. Nic nie stoi na przeszkodzie, by z kanału jasności skorzystać tworząc czarno-białą wersję zdjęcia. Przejdź do modelu L*a*b (Image|Mode|Lab color), wybierz kanał jasności na palecie kanałów (Channels) (Ctrl+1), zaznacz cały obraz (Ctlr+A), skopiuj do schowka i wklej w nowym dokumencie (Ctrl+N, Ctrl+V).
Kanał jasności jest zazwyczaj bogatszy w walory od techniki „grayscale”, choć neutralność tonalna tego rozwiązania nie wszystkim może się podobać. No i nadal jesteśmy skazani na jedną wersję konwersji.

Channel Mixer - piegi na żądanie

Fotografując na materiale czarno-białym do korygowania proporcji rejestrowanych barw używa się kolorowych filtrów nakręcanych przed obiektywem.
Oto co 30 lat temu o użyciu filtrów w fotografii napisał Jerzy Płażewski książce Fotografowanie nie jest trudne:

O filtrach słów kilka

Do czego służą

Filtry barwne, biorąc ogólnie, służą do poprawienia wartości tonalnej rozmaitych barw.

Mówiliśmy już o tym, że z szeregu istniejących emulsji (ślepa, ortochromatyczna, panchromatyczna, ortopanchromatyczna) jedynie ta ostatnia osiąga ideał prawdziwości tonalnej, czyli odtwarza w odbitce kolory w takim nasyceniu, w jakim widzi je oko ludzkie. Jeżeli natomiast fotografując inną emulsją pragniemy także zachować prawdziwość tonalną, uciekamy się do pomocy filtrów.

I nie tylko wtedy. Piśmiennictwo niemieckie np. przecenia znaczenie prawdziwości tonalnej. Często bardzo ciekawe i przyjemne efekty dać może zdjęcie zupełnie fałszywe tonalnie. Choćby np. zdjęcie, jakie uzyskamy, fotografując z czerwonym filtrem: niebo czarne jak smoła, na nim oślepiająco białe obłoki, zieleń również zupełnie jasna, czerwień ciemna. Przecież fałszywe — a piękne!

Używamy zatem filtrów wtedy, gdy chcemy zmienić układ tonalny zdjęcia.

Tabela zastosowań filtrów