Ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa

Istota analizy wskaźnikowej.

Rozwinięciem wstępnej analizy sprawozdań finansowych jest  a n a l i z a 

w s k a ź n i k o w a , która pomocna jest w wyszukiwaniu i ocenie relacji pomiędzy różnymi wielkościami finansowymi. Powinna ona być elementem każdej kompleksowej oceny przedsiębiorstwa, gdyż pozwala w szybki sposób ustalić stan wybranych obszarów działalności przedsiębiorstwa.

Analiza ta w odniesieniu do badania sprawozdań finansowych umożliwia obliczanie wskaźników finansowych, zestawianych na podstawie danych z bilansu oraz rachunku zysków i strat, i porównanie ich wielkości w czasie z wielkością z wielkością wzorcową lub pomiędzy różnymi jednostkami gospodarczymi.

Wachlarz wskaźników, jakie mogą być obliczane na podstawie sprawozdań finansowych, jest szeroki. Można za ich pomocą syntetycznie charakteryzować różne aspekty ekonomiczne działalności przedsiębiorstwa. W krajach o gospodarce rynkowej stosuje się pewne zestawy, bardzo zbliżonych pod względem treści, wskaźników ekonomicznych. Dzięki ujednoliceniu tych wskaźników mogą one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez menedżerów, ale również przez kredytobiorców i udziałowców firmy. W zależności od potrzeb i zainteresowań, poszczególne grupy odbiorców analizy wskaźnikowej ograniczają zakres wskaźników wykorzystywanych w analizie.

Najszerszy wachlarz wskaźników ekonomicznych, możliwy do ustalenia na podstawie sprawozdań finansowych, jest wykorzystywany przez menadżerów podejmujących szereg różnych decyzji dotyczących sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Uwaga menadżerów będzie się koncentrować głównie na płynności finansowej, zapotrzebowaniu na kapitał obrotowy oraz zyskowności firmy. Kredytobiorcy będą koncentrować swoje zainteresowania na zdolności firmy do samofinansowania, czyli wielkości cash flow gwarantującej spłatę długoterminowych zobowiązań, zaś banki udzielające kredytów krótkoterminowych na uzupełnienie kapitału obrotowego będą oceniać płynność finansową wyrażoną odpowiednimi relacjami środków obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych. Akcjonariuszy przedsiębiorstwa zainteresuje natomiast wielkość dywidendy oraz relacja zysku do ceny rynkowej akcji.

Zyskowność firmy jest przedmiotem zainteresowania wszystkich wymienionych grup odbiorców analizy wskaźnikowej. Trudno więc byłoby uszeregować wskaźniki analizy sprawozdań finansowych według potrzeb tych odbiorców. Stąd zazwyczaj ujmuje się je w grupy zawierające wskaźniki o zbliżonej treści ekonomicznej.

Najczęściej efektywność finansowa przedsiębiorstwa jest oceniana w następujących przekrojach:

·                       płynności finansowej (wypłacalności w krótkim czasie),

·                       zdolności do obsługi zadłużenia,

·                       rentowności

Zestaw podstawowych wskaźników dostarcza informacji niezbędnych do oceny wyników działalności przedsiębiorstwa i jego sytuacji finansowej. Do przeprowadzenia takiej oceny niezbędna jest jednak umiejętność odczytania z tych wskaźników relacji sytuacji, czyli właściwego skomentowania tego, co wskaźniki te wyrażają.

Wszystkie wskaźniki wykorzystywane w analizie finansowej mogą być obliczane:

·       na podstawie danych wyrażających stan zjawiska na początku i końcu okresu sprawozdawczego; różnice między tak obliczonymi wskaźnikami pokazują zmiany w badanym zjawisku, będące wynikiem decyzji gospodarczych podejmowanych w ciągu okresu sprawozdawczego,

·       na podstawie wielkości średnich; ustalimy je dzieląc sumę stanu na początku i końcu okresu sprawozdawczego przez 2.

W praktyce gospodarczej częściej wykorzystuje się to pierwsze rozwiązanie, aczkolwiek wybrane relacje ekonomiczne mogą i wtedy być liczone jako średnioroczne.

Analiza wskaźnikowa jest szybką i efektywną metodą uzyskiwania wglądu w operacje gospodarcze i funkcjonowanie firmy. Niemniej sposób podejścia do tego narzędzia musi być odpowiednio wyważony i uzupełniony innymi narzędziami analitycznymi. Wynika z tego, iż analiza wskaźnikowa nie jest wolna od pewnych ograniczeń. Najpoważniejszym z nich jest fakt, że bazuje wyłącznie na przeszłości firmy. Jednak wraz z analizą otoczenia może ona służyć do przewidywania warunków działania przedsiębiorstwa w przyszłości.

Płynność finansowa.

„ Płynność finansowa to ciągły ruch pieniądza i innych środków obrotowych oraz kapitałów mających wartość pieniężną na rynku. To również zdolność do szybkiego obrotu środków pieniężnych oraz szybkość i pewność, z jaką aktywa obrotowe mogą być zamienione na pieniądze w krótkim czasie”

W celu utrzymania ciągłości  gospodarowania przedsiębiorstwo powinno, obok przestrzegania zasady racjonalnego gospodarowania, tak prowadzić swoją działalność, aby zachować płynność finansową. Płynność pokazuje zdolność firmy do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań, tzn. zasoby płynne, a więc te aktywa bieżące, które mogą być szybko zamienione na gotówkę. Płynność przedsiębiorstwa jest zachowana, jeśli możliwości płatnicze są równe lub przewyższają wielkością wydatki. Jeżeli możliwości płatnicze są niższe od wymaganych płatności, przedsiębiorstwo traci swoją płynność i staje się niewypłacalne w danym okresie.

Rachunki płynności sporządzone dla oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa mogą dotyczyć długiego horyzontu czasowego, jak i okresów krótszych, najczęściej rocznych. Analiza płynności prowadzona w długich okresach jest elementem składowym dynamicznego rachunku ekonomicznej efektywności inwestycji. Natomiast dla bieżącej oceny sytuacji finansowej uwzględnia się stan płynności w okresach sprawozdawczych i wyznacza się go wykorzystując podstawowe sprawozdania finansowe, bilans i rachunek wyników.

Płynność firmy zwykle powiązana jest z jej pozycją w zakresie przepływów strumieni pieniężnych. Toteż analiza płynności finansowej może być prowadzona na podstawie:

1.   strumieni przepływów środków pieniężnych w okresie, za który sporządzono rachunek wyników,

2.         stanów w zakresie środków obrotowych i zobowiązań płatniczych.

Rachunki płynności sporządzane na bazie strumieni środków pieniężnych pokazują źródła pochodzenia środków pieniężnych oraz kierunki ich rozdysponowania i dotyczą działalności firmy w danym okresie.

Płynność finansową nie sposób wyrazić jednym miernikiem syntetycznym lub analitycznym. Jest to kategoria ekonomiczna niezwykle złożona, dlatego stosuje się wiele mierników, w zależności od potrzeb lub celów analiz.

Wyjściową wielkością do analizy płynności finansowej powinien być stan środków najbardziej płynnych, czyli gotówki w kasie, środków pieniężnych na rachunkach bankowych i krótkoterminowych papierów wartościowych oraz należności. Wielkość ta informuje o płynności bieżącej, czyli o stanie wypłacalności firmy w najbliższym czasie.

W s k a ź n i k  b i e ż ą c e j  p ł y n n o ś c i określa, czy firma mogłaby spłacić wszystkie zobowiązania bieżące, gdyby stały się natychmiast wymagalne, upłynniając wszystkie środki obrotowe. Przyjmuje się, że wskaźnik oscylujący wokół wielkości 2,0 świadczy o zadawalającej płynności finansowej przedsiębiorstwa. Wskaźnik kształtujący się poniżej tej wielkości, nie mniejszy niż 1,5 wskazuje na bardziej napiętą płynność finansową spółki. Dalszy jej spadek sygnalizuje istnienie wysokiego ryzyka utraty przez przedsiębiorstwo zdolności przez przedsiębiorstwo do terminowego regulowania zobowiązań. Wskaźnik niższy od jedności stanowi sygnał poważnego zagrożenia przyszłej egzystencji firmy. Bardzo wysoki poziom wskaźnika bieżącej płynności (3,0 i więcej) świadczy o nieefektywnym działaniu, sugeruje występowanie nadmiernych środków obrotowych w postaci nie zainwestowanych środków pieniężnych, nadmiernych zasobów, trudno ściągalnych należności.

Drugi ze wskaźników płynności, w s k a ź n i k  s z y b k i e j  p ł y n n o ś c i wyraża zdolność przedsiębiorstwa do spłaty swojego zadłużenia krótkoterminowego z posiadanych środków i spodziewanych wpływów. Ukazuje on stosunek aktywów łatwo zbywalnych do zobowiązań bieżących, w związku z czym z całości majątku obrotowego wyłącza się zapasy i rozliczenia międzyokresowe jako składniki najmniej płynne. Przedmiotem oceny pozostają: środki pieniężne, papiery wartościowe przeznaczone do obrotu oraz należności i roszczenia.

Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu płynności. Wskaźnik szybki - wynoszący 1,0 - uważany jest za satysfakcjonujący i pokazuje, że przedsiębiorstwo może szybko sprostać bieżącym zobowiązaniom. Niski poziom wskaźnika szybkiej płynności przy wysokim poziomie wskaźnika bieżącej płynności świadczy o znacznym zamrożeniu środków w zapasach, natomiast jego wysoki poziom może oznaczać nadmierne gromadzenie środków pieniężnych na rachunkach bankowych.

W s k a ź n i k  w y p ł a c a l n o ś c i  g o t ó w k o w e j umożliwia ocenę wypłacalności firmy w danym momencie, przy wykorzystaniu do tego celu gotówki w kasie, pieniędzy na rachunkach bankowych oraz innych środków pieniężnych, np. weksli, czeków obcych itp.

Pozwala nam to określić, jaką cześć zobowiązań bieżących można bezzwłocznie spłacić, nie czekając na wpływ należności. Wzorcowa wielkość tego wskaźnika wynosi 0,2 (20%), co jest związane z zasadą ograniczania środków pieniężnych do niezbędnego poziomu.

W s k a ź n i k  n a t y c h m i a s t o w e j  w y p ł a c a l n o ś c i  informuje o tym, czy przedsiębiorstwo jest w stanie spłacić w danym momencie natychmiast wymagalne zobowiązania.

Niski poziom tego wskaźnika, kształtujący się poniżej 1 ( 100% ) jest sygnałem, że firma nie ma możliwości terminowego regulowania swoich płatności. Z kolei zbyt wysoki poziom wskaźnika natychmiastowej wypłacalności ( powyżej 1 ) oznacza utrzymywanie nadmiernego, nieuzasadnionego rzeczywistymi potrzebami stanu środków pieniężnych, co obniża dochód przedsiębiorstwa o korzyści finansowe, jakie można by uzyskać, lokując te środki w inne aktywa.

Na pozytywną ocenę sytuacji finansowej zasługuje przedsiębiorstwo, w którym różnica między wskaźnikiem szybkiej płynności i wskaźnikiem  bieżącej płynności nie jest zbyt duża. Jeśli wskaźnik szybkiej płynności jest niski, a wskaźnik bieżącej płynności  wysoki, to oznacza, że firma utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów, w których zamrożony jest fundusz obrotowy. Jednak utrzymanie wysokiego stanu zapasów przedsiębiorstwo może niekiedy traktować jako barierę przeciwko inflacji. Wysoki wskaźnik szybkiej płynności oznacza natomiast nieproduktywne gromadzenia środków pieniężnych na rachunkach bankowych oraz występowanie wysokiego stanu należności.

Oceniając sytuację finansową firmy należy sprawdzić, jakie są tendencje zmian powyższych wskaźników w czasie. Niskie wskaźniki płynności są sygnałem o zagrożeniu zdolności płatniczej przedsiębiorstwa, zaś płynność większa niż potrzeby firmy może mieć niekorzystny wpływ na jej rentowność.

Powstaje zatem potrzeba uzupełnienia badań płynności finansowej o analizę funduszu obrotowego. W tym celu oblicza się w pierwszej kolejności relację funduszu obrotowego do obrotu i mnoży się przez liczbę dni w roku.

Badanie poziomu kapitału obrotowego musi być wzbogacone wskaźnikami pozwalającymi ocenić czas rotacji środków obrotowych (zapasów surowców materiałów, wyrobów gotowych, długości kredytu udzielonego odbiorcom wyrobów oraz długość „kredytów” udzielonych przedsiębiorstwu przez dostawców surowców i materiałów).

Przedsiębiorstwa utrzymują zapasy głównie w celu zachowania rytmiczności produkcji i sprzedaży. Zapasy surowców i materiałów rozdzielają czas ich zakupu od czasu wykorzystania w procesie produkcji i umożliwiają natychmiastową ich dostawę na taśmy produkcyjne. Natomiast zapasy wyrobów gotowych oddzielają produkcje od sprzedaży wyrobów gotowych. Utrzymanie optymalnego poziomu zapasów w przedsiębiorstwie prowadzi do obniżki kosztów wytwarzania i aktywizacji sprzedaży wyrobów gotowych. Przedsiębiorstwa nie mogą zamrażać zbytniej ilości kapitałów obrotowych, gdyż prowadzi to do zachwiania płynności finansowej. Stąd w jej ocenie niezbędne jest zbadanie rotacji zapasów.

W s k a ź n i k  r o t a c j i (obrotu)  z a p a s ó w udziela odpowiedzi na pytanie, ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi „odnowienie” stanu zapasów.

Oprócz wskaźników płynności finansowej, uzupełnianych o analizę kapitału obrotowego, w badaniu płynności finansowej można wykorzystać strukturę środków obrotowych przedsiębiorstwa z punktu widzenia ich płynności. Można ją ustalić na podstawie ewidencji analitycznej i not uzupełniających do bilansu.

Biorąc pod uwagę stopień płynności finansowej, środki obrotowe można ująć w trzy grupy:

1.   I stopień płynności (przyśpieszony) mają środki pieniężne w kasie i w banku oraz krótkoterminowe papiery wartościowe,

2.   II stopień płynności (naturalny) jest charakterystyczny dla należności inkasowanych terminowo, należności wewnątrzzakładowych, od budżetów i innych należności, a także zapasów, wyrobów gotowych i półfabrykatów mających zbyt na rynku,

3.   III stopień płynności (opóźniony) mają zapasy towarów i wyrobów nie mających zbytu, zapasy produkcji niezakończonej, materiały, zaliczki na poczet przyszłych dostaw oraz należności przeterminowane i sporne.

Ocena stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa

Oprócz oceny bieżącej zdolności do obsługi zobowiązań niezbędna jest ocena perspektywistycznych możliwości spłaty całości zobowiązań - nie tylko bieżących, ale także długoterminowych bez narażania się na konieczność zlikwidowania działalności.

W celu uzyskania kredytu bądź pożyczki długoterminowej przedsiębiorstwo musi w pierwszej kolejności wykazać się zdolnością do zaciągania kredytu krótkoterminowego, czyli mieć płynność finansową. Płynność finansowa jest związana z krótkim horyzontem czasowym i dotyczy działalności eksploatacyjnej. Wypłacalność wiąże się zaś z możliwością spłaty zobowiązań długoterminowych, zaciąganych na cele inwestycyjno-modernizacyjne.

Analiza zadłużenia pozwala ocenić politykę finansową przedsiębiorstwa. Stąd określa się ją też analizą struktury finansowej.

Ogólny pogląd na temat możliwości bieżącego wywiązywania się z obsługi zadłużenia pokazuje wskaźnik obliczony w następujący sposób:

Powyższy wskaźnik informuje, ile razy w zysku brutto powiększonym o odsetki mieszczą się ponoszone koszty pożyczki (zadłużenia). Im wyższy wskaźnik od jedności, tym większa jest szansa, że nawet w razie okresowego zmniejszenia skali zysków możliwe będzie pokrycie odsetek wierzycielom, przy pozostawieniu jego części do dyspozycji przedsiębiorstwa.

W s k a ź n i k  o g ó l n e g o  z a d ł u ż e n i a określa udział kapitałów obcych, w finansowaniu majątku firmy i wskazuje na stopień możliwości zabezpieczenia majątkiem przedsiębiorstwa spłaty jego zadłużenia globalnego.

Przy obliczaniu tego wskaźnika uwzględnia się zobowiązania nie tylko bieżące ale i długoterminowe, a więc całość zadłużenia przedsiębiorstwa. Spadek poziomu wskaźnika świadczy o zmniejszeniu stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa, czyli o wzroście jego samodzielności finansowej. Zbyt wysoki wskaźnik świadczy o dużym ryzyku finansowym, pokazując jednocześnie możliwość utraty zdolności do zwrotu długów przez przedsiębiorstwo.

Kolejny wskaźnik, który jest uzupełnieniem poprzedniego, określa podstawową zależność strukturalną kapitałów przedsiębiorstwa; określa stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego.

Im niższy poziom tego wskaźnika, tym strukturalnie wyższe jest zaangażowanie kapitałów własnych w działalności przedsiębiorstwa.

Następnym punktem analizy jest zależność między zobowiązaniami długoterminowymi a kapitałem własnym.

Wskaźnik ten mierzy stopień ryzyka związanego z zaciąganiem długoterminowych kredytów i pożyczek. Najefektywniejsza wysokość tego wskaźnika powinna być niższa od 0,5. Wskaźnik wyższy od 1,0 oznacza, że zobowiązania długoterminowe są wyższe niż kapitał własny, co świadczy o poważnym zadłużeniu przedsiębiorstwa.

Dużą wartością informacyjną, szczególnie dla przedsiębiorstw zagrożonych upadłością, posiada wskaźnik pokrycia zobowiązań długoterminowych rzeczowymi składnikami majątku:

Kredyty długoterminowe zabezpieczone są najczęściej przez określony majątek trwały, powyższy wskaźnik informuje o stopniu jego zabezpieczenia.

Analiza sprawności działania przedsiębiorstwa.

Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania zasobów majątkowych firmy służą wskaźniki sprawności działania. Do tej grupy zalicza się:

·            wskaźniki oparte na kosztach wytwarzania w przedsiębiorstwie,

·            wskaźniki rotacji,

·            wskaźniki gospodarowania zasobami.

W tej sferze oceny działalności przedsiębiorstwa można korzystać z wielu wskaźników.

Najbardziej ogólnym wskaźnikiem charakteryzującym aktywność firmy w wykorzystaniu zasobów jest wskaźnik operacyjności, określony wskaźnikiem poziomu kosztów.