JAK ZROZUMIEĆ OPINIĘ PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ?
WYJAŚNIENIE WYBRANYCH POJĘĆ
ANALIZA I SYNTEZA – rozkładanie na części i scalanie materiału wzrokowego (obrazki, wyrazy) lub słuchowego (dźwięki, zdania, słowa) w celu budowania całości obrazu, słowa; dokonuje się na poziomie mózgu.
ANALIZATORY – w odniesieniu do umiejętności czytania mówi się o trzech analizatorach: wzrokowym, słuchowym i kinestetyczno-ruchowym; analizator składa się z: *receptora odbierającego bodźce, charakterystycznego dla określonego narządu zmysłów (oczy, uszy, mięśnie), *drogi nerwowej doprowadzającej bodźce do odpowiednich obszarów mózgu, *ośrodka w mózgu, w którym zachodzi analiza i synteza.
SŁUCH FONEMOWY – zdolność wyróżniania głosek oraz różnicowania głosek podobnych w słyszanych słowach (np. bułka – półka).
PERCEPCJA SŁUCHOWA = FUNKCJE SŁUCHOWO-JĘZYKOWE – związane ze słuchem fonemowym oraz umiejętnościami fonologicznymi (analiza i synteza głoskowa i sylabowa – rozkład wyrazów na głoski i sylaby oraz ich scalanie), a także pamięcią słuchową; zaburzenia tych funkcji są związane z nieprawidłowym działaniem analizatora słuchowego i mogą objawiać się: trudnością odróżniania podobnych głosek (np. z-s, g-k, d-t), trudnościami w dokonywaniu analizy i syntezy głoskowej słów oraz opuszczaniem lub myleniem liter, końcówek wyrazów, przestawianiem liter, trudnościami w zapisywaniu zmiękczeń, różnicowaniu głosek i-j.
PERCEPCJA WZROKOWA = FUNKCJE WZROKOWE – analiza i synteza wzrokowa materiału konkretnego (obrazków, kształtów) lub abstrakcyjnego (teksty, zdania, wyrazy) oraz pamięć wzrokowa; zaburzenia tych funkcji związane są z nieprawidłowym działaniem analizatora wzrokowego i mogą objawiać się: myleniem liter o podobnym kształcie (a-o, l-t-ł, m-w-n), myleniem liter podobnych ale o różnym kierunku (b-p-g-d, m-w, n-u), gubieniem elementów graficznych liter (ogonki, kreski, kropki), błędami typowo ortograficznymi.
DEFICYTY ROZWOJOWE = DYSFUNKCJE, PARCJALNE LUB FRAGMENTARYCZNE ZABURZENIA ROZWOJU – są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym układzie nerwowym (mózgu):
parcjalne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego – obejmują większy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju motoryki (dużej – sprawności ruchowej całego ciała, małej – sprawności rąk) lub zaburzenia rozwoju mowy (zarówno czynnej – mówienie, jak i biernej – rozumienie);
fragmentaryczne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego – obejmują mniejszy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju tylko w zakresie motoryki małej lub zaburzenia w zakresie mowy czynnej (dziecko wszystko rozumie, ale ma trudności z wypowiadaniem się).
FUNKCJE POZNAWCZE = PROCESY POZNAWCZE – zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia: uwaga, pamięć, wrażenia i spostrzeżenia, orientacja w schemacie ciała (prawa i lewa strona) i przestrzeni, myślenie.
INTELIGENCJA OGÓLNA – jest wypadkową inteligencji werbalnej (słownej) i niewerbalnej (bezsłownej, praktyczno-technicznej); można ją zmierzyć za pomocą różnych skal inteligencji, np. D. Wechslera (WISC-R).
INTEGRACJA PERCEPCYJNO-MOTORYCZNA – współdziałanie procesów poznawczych i czynności ruchowych, np. przy pisaniu ze słuchu – uwaga, analiza i synteza wzrokowa i słuchowa oraz ruch ręki piszącej.
KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA – współpraca oka i ręki, umożliwia wykonywanie precyzyjnych ruchów rąk pod kontrolą wzroku, m.in. rysowanie i pisanie.
LATERALIZACJA JEDNORODNA: PRAWOSTRONNA LUB LEWOSTRONNA – dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała (najczęściej prawej ręki, nogi, oka, ucha), związana z dominacją jednej z półkul mózgowych.
LATERALIZACJA NIEUSTALONA – brak dominacji stronnej ciała (oburęczność, obuoczność), charakterystyczna do 5-6 roku życia; ustalenie się dominacji ręki i oka powinno nastąpić do siódmego roku życia, gdy dziecko podejmuje naukę pisania.
LATERALIZACJA NIEJEDNORODNA – np. dominacja lewego oka i prawej ręki; nie może być traktowana jako objaw patologii, jednak wśród uczniów z dysleksją przypadków skrzyżowanej lateralizacji jest istotnie więcej niż wśród dobrze czytających.
PAMIĘĆ MECHANICZNA – zdolność do przyswajania wiedzy w sposób nieuświadomiony.
PAMIĘĆ LOGICZNA – oparta na myśleniu, kojarzeniu faktów.
PAMIĘĆ BEZPOŚREDNIA – świeża; pozwala zapamiętać i natychmiast odtworzyć zapamiętany materiał; zaburzenia powodują, że uczeń ma problemy z zapamiętaniem zdań podczas pisania dyktanda, z zapamiętaniem dwóch poleceń jednocześnie, z liczeniem w pamięci.
PAMIĘĆ SŁUCHOWA – zdolność do utrwalania i przypominania informacji „usłyszanych”.
PAMIĘĆ WZROKOWA - zdolność do utrwalania i przypominania informacji „widzianych”.
OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA – niska sprawność ruchowa rąk; charakterystyczne jest np. późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą (ubieranie się, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł), trudności w posługiwaniu się nożyczkami; niska sprawność manualna pociąga za sobą obniżony poziom graficzny pisma (obniżona sprawność grafomotoryczna), wolne tempo pisania, nieestetyczny wygląd zeszytów; dzieci z obniżoną sprawnością manualną szybko się męczą przy pracach graficznych i pisaniu.
TEMPO UCZENIA SIĘ WZROKOWO-RUCHOWEGO – szybkość uczenia się pisania symboli graficznych opartego na koordynacji oka i ręki; uzależnione jest od prawidłowej sprawności manualnej i ustalonej lateralizacji; często obniżone u osób z dysleksją.
ZABURZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ – brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała oraz w kierunkach w przestrzeni (w lewo, w prawo, wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod, itd.); związane są z nimi trudności w rysowaniu (niewłaściwe proporcje i rozplanowanie rysunku), czytaniu (przestawianie liter i cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek), w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr o podobnych kształtach, pisanie od prawej do lewej strony).
ZDOLNOŚĆ PRZESTRZENNEJ ORGANIZACJI MATERIAŁU WZROKOWEGO = ORGANIZACJA POSTRZEGANIA WZROKOWEGO – umiejętność złożenia w całość określonego obrazu (rysunek, kompozycja geometryczna), z uwzględnieniem elementów zasadniczych budujących ten obraz oraz elementów szczegółowych.
NIEHARMONIJNY ROZWÓJ POSZCZEGÓLNYCH FUNKCJI = ROZWÓJ NIEHARMONIJNY – występuje, gdy poszczególne sfery rozwijają się w innym tempie (opóźnienie lub przyspieszenie rozwoju poszczególnych funkcji), np. opóźnienie rozwoju mowy, opóźnienie rozwoju emocjonalnego.
PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI ARYTMETYCZNE - przeliczanie, dodawanie, odejmowanie, w przypadku starszych dzieci - mnożenie, dzielenie, rozwiązywanie zadań z treścią.
MYŚLENIE PRZYCZYNOWO-SKUTKOWE – umiejętność wskazywania następstw określonych sytuacji, wyszukiwania przyczyn pewnych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń (np. w układaniu historyjek obrazkowych).
MYŚLENIE PRZEZ ANALOGIĘ – polega na formułowaniu wniosków na temat danej sytuacji na podstawie podobnej znanej sytuacji, wyciąganiu wniosków z podobieństw między przedmiotami, sytuacjami (np. kończenie zdań typu: „Brat jest chłopcem, a siostra jest…”).
ĆWICZENIA NA MATERIALE ABSTRAKCYJNYM - ćwiczenia oparte na literach, cyfrach, wyrazach i zdaniach oraz symbolach.
ĆWICZENIA NA MATERIALE KONKRETNYM – ćwiczenia oparte na obrazkach, przedmiotach.
UKRYTA LEWORĘCZNOŚĆ- określenie wieloznaczne, niekiedy stosuje się je, gdy ktoś podczas pisania używa prawej ręki, podczas gdy w rzeczywistości lewa ręka jest wiodąca.
ROZWÓJ PRAKSJI- rozwój zdolności do wykonywania ruchów celowych, charakterystycznych dla gatunku ludzkiego.
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY- całość procesów psychicznych ( intelektualnych, orientacyjno- poznawczych oraz motorycznych) rozwijających się harmonijnie.
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY ZABURZONY- zakłócenia rozwoju ze względu na tępo ( rozwój opóźniony, przyspieszony), rytm rozwoju ( częściowo opóźniony lub/ i przyspieszony) oraz dynamikę ( rozwój nierównomierny w kolejnych okresach życia, o różnym tempie).
Co to znaczy dostosować wymagania do indywidualnych potrzeb ucznia?
Dostosowywanie wymagań to zastosowanie do sformułowanych wymagań edukacyjnych, takich kryteriów, które uwzględniają możliwości i ograniczenia, a więc dysfunkcje oraz mocne strony rozwoju i funkcjonowania dziecka. (M. Bogdanowicz, A. Adryjanek).
Jak oceniać dzieci z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, w tym ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się ?
Ważne jest przestrzeganie etycznych zasad oceniania, jednakowa życzliwość wobec wszystkich uczniów, ocenianie sukcesów, a nie porażek ucznia. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno pomóc mu poznać siebie, określić swoje ideały, podjąć adekwatne działania dla własnego rozwoju. Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, pod względem formy treści. Uwzględniamy wkład pracy dziecka.
Nauczyciel powinien dostosować wymagania dydaktyczne do możliwości ucznia, ze względu na opóźnienie rozwoju różnych funkcji percepcyjnych, motoryki pamięci. W nauczaniu należy stosować metody zapewniające polisensoryczne poznawanie, czyli angażujące słuch, ruch, wzrok, dotyk. Na każdej lekcji należy uczniowi dać szansę odniesienia choćby małego sukcesu. Pracę należy opierać na mocnych stronach ucznia.
Co powinien zrobić nauczyciel ?
• zapoznać się z opinią PPP i przeanalizować dane zawarte w opinii.
• zapoznać się z literaturą dotyczącą specyficznych trudności czy zaburzeń, jakie występują u danego ucznia.
• ustalić, w jaki sposób te zaburzenia będą utrudniały uczniowi naukę i nabywanie umiejętności.
Co może zrobić nauczyciel?
§ powinien zadbać, aby w miarę możliwości uczeń z dysleksją siedział w klasie blisko niego: celem takiego zabiegu jest możliwość obserwacji ucznia i udzielenia mu pomocy, gdy ten będzie jej potrzebował.
§ nie obniżać oceny za mało płynne czytanie,
§ oceniać wysiłek ucznia, a nie efekty, które są niewspółmierne do włożonego trudu,
§ nie ponaglać tempa pisania
§ pisanie ze słuchu zastąpić pisaniem z pamięci lub przepisywaniem,
§ upewnić się, czy uczeń zrozumiał polecenia lub zadania tekstowe,
§ stawiać jasno sformułowane pytania, zwrócić uwagę na wzmożoną męczliwość ucznia i jego problemy z koncentracją uwagi,
§ nie omawiać błędów ucznia na forum klasy,
§ odpytywać z miejsca, ponieważ gwałtowne wywołanie do tablicy zwiększa napięcie emocjonalne i utrudnia myślenie,
§ pamiętać, że nadmiar poleceń do wykonywania w krótkim czasie utrudnia koncentrację uwagi,
Świadomy problemu nauczyciel powinien pamiętać, aby:
• nie stwarzać atmosfery zdenerwowania, napięcia, przymusu, wyśmiewania, lecz dążyć do spokoju i wzajemnego zaufania,
• rzeczowo wskazywać możliwości poprawienia błędów,
• nie wyręczać dziecka w jego pracach, lecz zachęcać do samodzielnego ich wykonywania,
• nagradzać nawet za niewielkie efekty.
5
Aurilka