Najważniejsze zmiany w Karcie Nauczyciela:
Uchwalona 15 lipca 2004 roku obszerna nowelizacja Karty Nauczyciela wprowadza dłuższą drogę awansu zawodowego, brak standardów zatrudnienia, a także zobowiązuje samorządowców do corocznego uzgadniania ze związkami zawodowymi wysokości dodatków: za warunki pracy, motywacyjnego, funkcyjnego, określanych w regulaminie wynagradzania nauczycieli. Zawęża także, niestety, część dotychczasowych uprawnień socjalnych i świadczeń płacowych nauczycieli, m. in. poprzez nowy sposób naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych oraz ograniczenie prawa do korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia.
Ustawa z 15 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (zwaną „dużą” nowelizacją) weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Wyjątek stanowi art. 30 ust. 6 i 6b tejże ustawy nowelizującej, dotyczący wprowadzenia obligatoryjnej, corocznej nowelizacji regulaminów wynagradzania stanowionych przez jednostki samorządu terytorialnego JST i określający wysokość dodatków do wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli, który zacznie obowiązywać l stycznia 2005 roku.
Przygotowano także pakiet aktów wykonawczych gotowych do opublikowania wraz z omawianą tutaj nowelą. Warto zauważyć, że pod względem zakresu wprowadzanych zmian tzw. duża nowelizacja Karty Nauczyciela jest jedną z najobszerniejszych. Jej podstawowym celem była modyfikacja rozwiązań systemowych w zakresie awansu zawodowego oraz wynagradzania i zatrudniania nauczycieli, wprowadzonych w 2000 roku (tj. ustawa z 18 lutego 2000 roku o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw). Zakres gruntownych systemowych zmian przepisów wprowadzonych w 2000 roku obejmował m. in. wdrożenie nowego systemu awansu nauczycieli (związanego z awansem płacowym). Przyjęte wówczas uregulowania wprowadziły kwalifikacyjne -motywacyjną ścieżkę awansu zawodowego, uzależniając awans zawodowy i finansowy od indywidualnej aktywności, zaangażowania oraz zewnętrznie ocenianych efektów pracy nauczyciela. Jednocześnie zagwarantowano średnie wynagrodzenie nauczyciela na każdym ze stopni awansu oraz w każdej JST.
„Duża" nowelizacja Karty Nauczyciela nie zmienia w sposób zasadniczy kierunku rozwiązań wprowadzonych w 2000 roku. Przyjęte 15 lipca rozwiązania stanowią kompromis pomiędzy oczekiwaniami środowiska nauczycielskiego a możliwościami ekonomicznymi państwa. Ze względów ekonomicznych, nie przewiduje się wprowadzenia kolejnego etapu ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń nauczycielskich.
Przyjęte rozwiązania utrzymują mechanizm wzrostu wynagrodzeń nauczycieli na poziomie identycznym wskaźnikowe jak dla pozostałych pracowników sektora finansów publicznych. Jednocześnie uszczelniają system i otwierają organom państwa i podmiotom społecznym możliwość skutecznego przeciwdziałania sytuacjom, w których możliwe było zaniżanie wynagrodzeń nauczycielskich.
Najważniejsze zmiany w zakresie awansu zawodowego:
Zmiana przepisów art. 9b oraz art. 39 KN skutkuje rezygnacją z „seryjności" prac komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych oraz ustaleniem jednego terminu przeszeregowania płacowego nauczycieli na początek kolejnego roku szkolnego.
Nowela wprowadza możliwość rozpatrywania wniosków przez cały rok, z zastrzeżeniem, że jeżeli wniosek zostanie złożony przed 30 czerwca danego roku, właściwy organ jest zobowiązany wydać decyzję o nadaniu lub odmowie nadania stopnia awansu do 31 sierpnia danego roku.
Jednocześnie przewidziano wyjątek dla nauczycieli, którzy z przyczyn usprawiedliwionych, nie mogą ukończyć stażu w terminie, np. z powodu choroby. W razie złożenia przez tych nauczycieli wniosku do 31 października danego roku, właściwy organ jest zobligowany do wydania decyzji do 31 grudnia danego roku, a ewentualne przeszeregowanie nastąpi od l stycznia następnego roku.
Obecnie przeszeregowanie następuje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym została wydana decyzja. Omawiana nowelizacja KN ustala jeden dla wszystkich termin przeszeregowania płacowego w związku z uzyskaniem kolejnego stopnia awansu.
To nowe rozwiązanie porządkuje i ujednolica system planowania środków na wynagrodzenia w budżetach JST oraz w planach finansowych szkół, jak również planowanie wysokości łącznej kwoty subwencji ogólnej.
Obecnie istnieje możliwość rozpoczęcia stażu na kolejny stopień tuż po kolejnym awansie, natomiast zgodnie z przyjętymi art. 9c i 9d KN rozwiązaniami zrezygnowano z 9-miesięcznych staży na rzecz stażu trwającego rok i 9 miesięcy dla nauczycieli posiadających, co najmniej stopień naukowy doktora lub uzyskujących stopień nauczyciela kontraktowego z dniem zatrudnienia w szkole. Zrezygnowano z pomysłu wydłużenia drogi awansu o 7 lat, tak jak to było planowane. Po wejściu w życie omawianych przepisów nauczyciele kontraktowi i mianowani będą mogli rozpocząć staż na kolejny stopień awansu zawodowego na kolejny stopień awansu zawodowego po przepracowaniu odpowiednio 2 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego i roku od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego. Zdaniem ustawodawcy wydłużenie czasu uzyskiwania kolejnego stopnia awansu zawodowego umożliwi bardziej wszechstronną} pełniejszą ocenę ich postępów dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych.
Zmiany wprowadzone w art. 9b KN umożliwią nauczycielowi mianowanemu ubiegającemu się o stopień nauczyciela
dyplomowanego zaprezentowanie przed komisją swojego dorobku zawodowego.
Nauczyciel mianowany przystępując do rozmowy kwalifikacyjnej, niezależnie od przedstawionej dokumentacji, będzie mógł zaprezentować komisji swój dorobek zawodowy i odpowiedzieć na ewentualne pytania komisji z tym związane.
Obecnie przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny może uczestniczyć w pracach komisji w charakterze obserwatora. Znowelizowane przepisy wprowadzają wprost kuratora do składu komisji egzaminacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o stopień nauczyciela mianowanego. Wprowadzone w art. 9g ust. 2 KN zmiany wzmacniają rolę kuratora oświaty w systemie awansu zawodowego nauczycieli. Zmiany te nawiązują wprost do rozstrzygnięć wprowadzonych ustawą z 27 czerwca 2003 roku o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw, wzmacniających rolę kuratora oświaty jako organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Zdaniem ustawodawcy przedstawiciel kuratora oświaty z racji sprawowania nadzoru pedagogicznego jest w pełni kompetentny do wypełniania roli eksperta w systemie awansu zawodowego. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami w skład komisji egzaminacyjnych będzie 2 a nie jak dotychczas 3 ekspertów z listy ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
Inne zmiany porządkujące
Znowelizowane przepisy powoduj ą odejście od skomplikowanego mechanizmu przerywania stażu w przypadku długotrwałej nieobecności nauczyciela w pracy, a także wprowadzają gwarancję terminowego dokonywania oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu. W przypadku usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela w pracy ( czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż urlop wypoczynkowy) trwającej dłużej niż l miesiąc okres stażu ulegnie wydłużeniu o czas trwania tej nieobecności ( art. 9d ust.5KN).
Dyrektor szkoły będzie zobligowany ustalić ocenę dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu w terminie 21 dni od dnia przedłożenia sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego (art. 9c ust. 6 KN).
Znowelizowane przepisy art. 10 KN umożliwiają nauczycielowi kontraktowemu podjęcie samodzielnej decyzji o ubieganiu się o stopień nauczyciela mianowanego. Z dniem wejścia w życie znowelizowanej karty nauczyciela, ulega uchyleniu przepis nakazujący nauczycielowi kontraktowemu niezwłoczne rozpoczynanie stażu na stopień nauczyciela mianowanego pod rygorem wygaśnięcia stosunku pracy w ciągu 4 lat.
NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY W ZAKRESIE WYNAGRADZANIA NAUCZYCIELI:
Jak wynika z prowadzonych analiz i monitoringu, w niektórych JST regulaminy wynagradzania nie były corocznie nowelizowane i najczęściej nie były zmieniane aż od roku 2000. Brak nowelizacji spowodował zaniżenie wynagrodzeń nauczycieli.
Zmiana art. 30 ust. 6 KN wprowadza obligatoryjną, coroczną nowelizację regulaminów wynagradzania stanowionych przez JST i określających wysokość dodatków do wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli.
Organ prowadzący szkołę będący JST, uwzględniając planowaną strukturę zatrudnienia, będzie określać corocznie dla nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego w drodze regulaminu obowiązującego od l stycznia do 31 grudnia:
A. Wysokość stawek i szczegółowe warunki przyznawania dodatków za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego oraz za warunki pracy,
B. Szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny doraźnych zastępstw. C. Wysokość i warunki wypłacania niektórych składników wynagrodzenia, np. nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy.
Regulamin ten podlega uzgodnieniu ze związkami zawodowymi zrzeszającymi nauczycieli. W przypadku nie uchwalenia do 31 grudnia danego roku regulaminu na kolejny rok kalendarzowy stosuje się regulamin obowiązujący w roku poprzednim nie dłużej Jednak niż przez okres 2 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej ( art. 30 ust. 6a i 6b KN). Należy pamiętać, że art. 30 ust. 6 i 6b KN w znowelizowanym brzmieniu wejdzie w życie z dniem l stycznia 2005 r.). Omawiane tutaj przepisy wprowadza normę jednoznacznie obligującą organy prowadzące szkoły i placówki będące JST do corocznego nowelizowania regulaminów wynagradzania. Należy także podkreślić, że zgodnie z wytyczną zawartą w przepisie upoważniającym JST do ustalania wysokości dodatków w formie uchwały ( art. 30 ust. 6) Jednostka taka każdorazowo będzie ustalać wysokość przekazanych do jej kompetencji dodatków według precyzyjnych kryteriów ustawowych, tj. w taki sposób, aby osiągnąć, co najmniej stopień średnich wynagrodzeń określonych w artykule 30 ust. 3 i 4 KN. Średnie te są ustawowo gwarantowane przez państwo.
Podwyższenie minimalnych stawek wynagrodzenia przez JST
Zmiana przepisów art. 30 ust. 10a KN powoduje ustalenie odrębnego trybu dla podwyższania wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli na poziomie lokalnym powyżej stawek gwarantowanych przez państwo.
Wysokość wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela:
W znowelizowanym art. 30 ust. 2 KN doprecyzowano, że wysokość wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela uzależniona jest od stopnia awansu zawodowego nauczyciela, posiadanych kwalifikacji oraz wymiaru zajęć obowiązkowych, a wysokość dodatków - odpowiednio od okresu zatrudnienia, jakości świadczonej pracy i wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć, powierzonego stanowiska lub sprawowanej funkcji oraz trudnych, uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia warunków pracy.
Średnie wynagrodzenie dla nauczyciela stażysty:
Średnie wynagrodzenie dla nauczyciela stażysty będzie stanowiło co najmniej 82 % kwoty bazowej, określanej dla pracowników państwowej sfery budżetowej na podstawie przepisów ustawy z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu
wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, ustalanej corocznie w ustawie budżetowej (art. 30 ust. 3 KN).
Zniesienie ustawowego nakazu określenia standardów zatrudnienia nauczycieli:
Nowelizacja znosi ustawowy nakaz określania standardów zatrudnienia nauczycieli, jako formuły kształtowania części oświatowej subwencji ogólnej dla poszczególnych samorządów.
Pozostałe zmiany:
Nowo dodany nowelą przepis art. l la KN wprowadza upoważnienie dla ministra właściwego ds. oświaty i wychowania do określenia wzorów legitymacji służbowej nauczyciela. Wynika to m. in. z konieczności potwierdzenia uprawnień do korzystania z ulg przy przejazdach środkami komunikacji zbiorowej. Posiadanie legitymacji służbowej przez nauczyciela nie jest obligatoryjne. Legitymację na wniosek nauczyciela wystawia dyrektor szkoły pobierając koszty wytworzenia legitymacji.
W myśl obowiązujących przepisów stosunek pracy po upływie pozostawania nauczyciela w stanie nieczynnym ( 6 miesięcy) wygasa z mocy prawa. Takie rozwiązanie budziło wątpliwości w zakresie możliwości korzystania przez nauczyciela ze świadczeń przedemerytalnych (wypłata tego świadczenia jest uzależniona m.in. od rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy). Na mocy nowo dodanego art. 20 ust. 5c KN wygaśnięcie stosunku pracy po upływie ó.miesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym powoduje takie same skutki, jakie przepisy prawa wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, tj. niedotyczących pracowników.
W obowiązującym brzmieniu przepis art. 20 ust. 6 KN przewiduje, że w okresie pozostawania w stanie nieczynnym nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie zasadnicze oraz inne świadczenia ze stosunku pracy. Po nowelizacji dokładnie sprecyzowano pojęcie „inne świadczenia ze stosunku pracy" - dotyczy to dodatku wiejskiego i mieszkaniowego.
4. Odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy.
W znowelizowanym art. 22 ust. 2a KN doprecyzowano podstawy ustalenia odprawy przysługującej nauczycielowi z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. l tejże ustawy i wynagrodzenia zasadniczego pobieranego w stanie nieczynnym.
Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem omawianego przepisu podstawę do odprawy stanowi wynagrodzenie zasadnicze określone w rozporządzeniu ministra właściwego ds. oświaty i wychowania ustalone odpowiednio do stopnia awansu zawodowego, kwalifikacji, z uwzględnieniem wymiaru zajęć obowiązkowych nauczyciela z miesiąca przypadającego bezpośrednio przed obniżeniem tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć.
5. Ustalenie wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy.
W znowelizowanym art. 30 ust. 5 KN rozszerzono upoważnienie dla ministra do określenia zasad wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy. Wynagrodzenie za pracę w dniu wolnym od pracy uwzględnia osobistą stawkę zaszeregowania nauczyciela i dodatek za warunki pracy.
6. Gwarancja przy odpisach od wynagrodzeń.
Nowelą doprecyzowano, że państwo w dochodach JST oraz w budżetach właściwych ministrów, gwarantuje oprócz środków na wynagrodzenia, także środki na ZFSS oraz środki na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli - art.30 ust. 8 i 8a KN.
7. Godziny doraźnych zastępstw
zmienione przepisy art. 35 KN wprowadzają definicję godzin doraźnych zastępstw. Przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin, której realizacja następuje w zastępstwie za nieobecnego nauczyciela.
8. Zmiana sposobu ustalania corocznego odpisu na ZFSS
zmianie ulega sposób ustalania wysokości corocznego odpisu na ZFSS (art. 53 ust. ł KN). Dla nauczycieli odpis liczy się jako iloczyn przeciętnej w danym roku kalendarzowym liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze godzin (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli i 110 % kwoty bazowej określonej dla pracowników państwowej sfery budżetowej. Na ZFSS nie będzie wpływać stopień awansu zawodowego, skutkujący znacznym wzrostem płacy.
9. Zasady wypłacania zasiłku na zagospodarowanie.
Na mocy znowelizowanego art. 61 KN zasiłek na zagospodarowanie będzie przysługiwał nauczycielom kontraktowym. W dotychczasowym brzmieniu przepis ten nakazywał wypłatę zasiłku niezależnie od stwierdzenia przydatności pracownika do pracy w zawodzie nauczyciela.
10. Ograniczenie prawa do urlopu dla poratowania zdrowia.
Zgodnie ze znowelizowanym art. 73 KN urlop dla poratowania zdrowia będzie przysługiwał nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze godzin na czas nieokreślony po przepracowaniu w szkole co najmniej 7 lat. Nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, urlop zdrowotny nie będzie mógł być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne. Nauczycielowi będzie można udzielić kolejnego urlopu zdrowotnego nie wcześniej niż po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu. Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia w okresie całego zatrudnienia nie może przekroczyć 3 lat. Dopuszczenie do pracy po urlopie zdrowotnym będzie możliwe po uprzednim wydaniu przez lekarza orzeczenia o zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy. Nowela precyzuje, że w okresie urlopu zdrowotnego nauczyciel ma prawo do wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatków i świadczeń przysługujących z racji pozostawania w stosunku pracy, tj. dodatku za wysługę lat, dodatku wiejskiego i mieszkaniowego, mieszkaniowego także świadczeń socjalnych.
Opracowała mgr Marlena Dzierka
Zgorzelec, 10 sierpnia 2004r.
Rom16