W jaki sposób zbliżyć edukację społeczno- przyrodniczą do wymagań.doc

W jaki sposób zbliżyć edukację społeczno- przyrodniczą do wymagań

współczesności.

              Już na etapie wychowania przedszkolnego pojawia się edukacja środowiskowa, którą można zdefiniować jako koncepcję kształcenia i wychowywania społeczeństwa na rzecz kształtowania i ochrony środowiska przyrodniczego. Obejmuje ona różne formy działań, których celem jest upowszechnianie wiedzy o przyrodzie, podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej, rozwijanie wrażliwości oraz rozpowszechnianie konkretnych zachowań korzystnych dla środowiska naturalnego. Powszechna edukacja szkolna i pozaszkolna kierowana jest do dzieci i młodzieży. Dlatego też wprowadzane są do programów szkół zagadnienia z zakresu kształtowania i ochrony środowiska. Wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, zgodnie z jego wrodzonym potencjałem możliwości rozwojowych w relacjach z przyrodą i najbliższym środowiskiem społecznym, jest głównym celem wychowania społeczno-przyrodniczego. „Edukacja społeczno-przyrodnicza jest jednym z podstawowych obszarów edukacyjnych na poziomie wychowania przedszkolnego. Jej cele mieszczą się w całościowych zamierzeniach wychowawczych przedszkola”[1]. Wszystkie oddziaływania wychowawcze, które powstają poprzez edukację społeczną- przyrodniczą powinny wyrażać się w działaniach dydaktyczno-wychowawczych, które dążą do:

·        Tworzenia sytuacji do czynnego udziału w obcowaniu z otoczeniem społecznym oraz z przyrodą.

·        Kształtowania odpowiedniego stosunku oraz postaw do otoczenia przyrodniczego i społecznego, które mają wyrażać się w zachowaniach względem siebie samego, innych osób oraz przyrody.

·        Organizacji i realizacji naturalnych potrzeb dziecka, tj.: zabawa, działanie, odkrywanie, robienie doświadczeń, dociekanie skutków i przyczyn i odwrotnie.

·        Prawidłowego rozwoju fizycznego poprzez bezpośredni kontakt z otoczeniem przyrodniczym ( potrzeba ruchu na świeżym powietrzu).

·        Tworzenia sytuacji dydaktyczno- wychowawczych, które pozwalają liczne przeżycia estetyczne z przyrodą i społeczeństwem.

Obszar edukacji społeczno-przyrodniczej dotyczy najbliższego otoczenia społecznego dziecka (dom, szkoła) oraz poznawania obiektów, procesów i zjawisk przyrodniczych, które występują w jego najbliższym otoczeniu.

              Do wymagań edukacji społeczno-przyrodniczej we współczesności przybliża podstawa programowa. Uczeń szkoły podstawowej po trzech pierwszych latach nauki powinien:

·        Obserwować i prowadzić proste doświadczenia przyrodnicze, analizując je i wiązać przyczynę ze skutkiem.

·        Opisywać życie wybranych ekosystemów:  w lesie, na łące, w zbiornikach wodnych itp. 

·        Wymieniać zwierzęta i rośliny typowe dla poszczególnych regionów Polski (obszar nadmorski, nizinny i górski) oraz nazywa niektóre zwierzęta egzotyczne.

·        Nazywać charakterystyczne elementy typowych krajobrazów polski.

·        Wyjaśniać zależność zjawisk pogodowych od pór roku.

·        Znać wpływ przyrody nieożywionej na życie człowieka, zwierząt i ludzi.

·        Podejmować działania na rzecz ochrony przyrody w swoim otoczeniu wiedzieć, jakie zniszczenia w przyrodzie powoduje człowiek.

·        Nazywać części ciała i organy wewn. zwierząt i ludzi.

·        Znać podstawowe zasady racjonalnego odżywiania się i rozumieć konieczność kontrolowania stanu zdrowia.

·        Dbać o zdrowie oraz bezpieczeństwo swoje i innych, znać zasady ruchu drogowego.

Do najważniejszych aspektów, przybliżających edukację społeczno-przyrodniczą do współczesności, przybliżają: wycieczki, filmy przyrodnicze, oraz kącik przyrody. W klasach I-III można wprowadzać wycieczki, aby  dzieci mogły poznać otaczającą ich przyrodę oraz społeczność. Mogą wtedy na „własnej skórze” poznać życie innych organizmów na ziemi oraz ich miejsce zamieszkania. Można wyróżnić wycieczki: krótkotrwałe  (20-30 min.) wyprawy o wąskim zakresie tematycznym w celu obserwowania jednego wybranego obiektu; kilkugodzinne (1-3 godz.) występuje obserwacja kilku obiektów i szeregu zjawisk; całodzienne (nadrzędnym celem tej wycieczki jest wprowadzenie uczniów w naturalne środowisko społeczno-przyrodnicze jako integralną całość); rozpoznawcze, które służą rozpoznawaniu doświadczeń dziecka z danego zakresu oraz wprowadzeniu do tematu, który dopiero zostanie zrealizowany; pogłębiające (organizuje się ją wtedy, gdy podczas opracowania materiału uzyskanego w czasie wycieczek poznawczych powstały luki w jakości doświadczeń dzieci (ten rodzaj wycieczek jest nastawiony na uzupełnianie braków spostrzeżeń; porównawcze- można ją zorganizować, aby powiązać wiedzę teoretyczną z obserwacjami czy porównać dwa omówione wcześniej środowiska; podsumowujące (organizuje się je po zakończeniu cyklu zajęć, stanowi formę utrwalania wiadomości). Wycieczki prowadzą do współczesności, ponieważ obok walorów poznawczych i kształcących, posiadają dużo wartości wychowawczych i motywacyjnych. Podczas wycieczek dzieci łączy wspólne radosne przeżycie i przyjemna atmosfera, która ułatwia serdeczne kontakty. Kolejnym aspektem, przybliżającym edukację przyrodniczo-społeczną do współczesności, jest film przyrodniczy. Puszczanie dzieciom na lekcjach przyrody tego typu filmów prowadzi do większego zainteresowania, wzmożonej uwagi oraz koncentracji. Filmy szkolne i programy telewizyjne stanowią cenny środek przekazu, ponieważ przedstawiają środowisko w trójwymiarowym obrazie. Film przenosi w miejsca trudno dostępne. Dzieci uwielbiają oglądać filmy, dlatego dobrym pomysłem jest wyświetlanie filmów o tematyce przyrodniczej i społecznej. W obecnych czasach technologia umożliwia oglądanie filmów na dużym ekranie, poprzez rzutniki i projektory. Dzięki technice filmu można obejrzeć niektóre tereny z lotu ptaka czy funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Nauczania przyrody należy rozpocząć już w przedszkolu. Nauczyciel przedszkola powinien zwrócić uwagę na potrzebę wyrobienia w małym człowieku wrażliwości na piękno otaczającej przyrody, która jest barwna i ciekawa. Wystarczy rozejrzeć się po najbliższej okolicy, żeby zobaczyć ile jest roślin wokół nas i ile żyje zwierząt. W przedszkolach i klasach początkowych w salach można ujrzeć tzw. „kąciki przyrody”. Nie w każdej klasie hoduje się zwierzątka futerkowe, ponieważ niektóre dzieci są uczulone na sierść, dlatego też w większości palcówek hoduje się rybki w akwarium. W „kąciku przyrody” można również trzymać kwiatki doniczkowe. Dzieci uczą się wtedy odpowiedzialności za daną roślinkę czy zwierzątko. 

              Dzieci  muszą  nauczyć się widzieć i słyszeć przyrodę, która je  otacza. Nauczyciele, powinni jak najlepiej sprostać współczesności w edukacji społeczno- przyrodniczej. Zadaniem nauczycieli jest zmierzenie się wraz z dziećmi z teraźniejszością- nie przez ciągłe siedzenie klasie, lecz poprzez doświadczanie bezpośrednie z otaczającym nas środowiskiem. Musimy wprowadzać na zajęcia, jak najwięcej działań tj.: wycieczki, filmy przyrodnicze, prowadzenie „kącika przyrody”. W klasach I-III szczególnie kształcące są takie sytuacje dydaktyczne, które skłaniają uczniów do analizowania zjawisk i procesów, odkrywania różnic i podobieństw między nimi, wyodrębnianiu cech istotnych, uchwyceniu związków i zależności. Szczególnie dużo okazji ku temu stwarza edukacja przyrodniczo – społeczna, dlatego też warto stosować tego typu działania. Nauczyciele muszą iść w stronę nowoczesności.

BIBLIOGRAFIA:

1.     A. Budniak, Edukacja społeczno-przyrodnicza dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym, wyd. IMPULS 2009, ISBN: 9788375871746

2.     Czejkowska, Z. / Czajkowski, ST. (1964): Wycieczka uczy i wychowuje.   Warszawa: PZWS.

3.     Podstawa programowa zatwierdzona przez MEN, Dz. U. Nr 2/2000 – Rozporządzenie MEN z dn. 01.12.1999r.

4.     Z. Ratajka, Jak konstruować karty obserwacji na wycieczki edukacyjne?, ”Nauczanie początkowe. Kształcenie zintegrowane” 2010/2011, nr 3

5