Wykład 3. Grzybice skóry

Czynnik chorobotwórczy należy do królestwa roślin. Grzyby nie posiadają chlorofilu, to saprofity lub pasożyty. Systematyka według Linneusza:

Królestwo: Rośliny

Podkrólestwo:              Tallophyty

Typ: Grzyby (Eumycetes)

Klasa:

1.       Podstawczaki;

2.       Workowce;

3.       Pleśniaki;

4.       Fungi imperfecti, Deuteromycetes (grzyby niedoskonałe - brak płciowych form rozmnażania)

Podrodziny:

Ø       Dermatophytes:

Rodzaj:

ü       Mikrosporon (gatunek),

ü       Trichophyton (gatunek),

ü       Epidermophyton (gatunek).

Ø       Cryptococoidae

Rodzaj:

ü       Candida (gatunek, np. albicans – najbardziej patogenny dla człowieka)

Budowa:

-         1 lub wielokomórkowe;

-         Komórka grzyba: jądro, cytoplazma, błona komórkowa, ściana komórkowa (zawiera mannan i celulozę).

-         Często elementy grzyba układają się w nici – strzępki (hyphae), a splot tych strzępek to grzybnia (mycelium).

-         Brak chlorofilu ® saprofity lub pasożyty

Jako saprofity przebywają w ziemi lub na podłożu sztucznym, w fazie pasożytniczej na człowieku i zwierzęciu.

Krąg:

Ziemia ® zakażają się drobne gryzonie ® zakażają słomę w stajni ® zwierzę ® człowiek ® wypadają włosy, złuszcza się naskórek ® zakaża się ziemię.

Diagnostyka:

Grzyby w formie pasożytniczej, pobrane z materiału od pacjenta, mają bardzo skąpe formy życiowe (strzępki lub rozpadające się elementy strzępek).

Pobieranie materiału:

Ø       Włosy – trzeba wyrwać pęsetą (cześć zainfekowana w mieszku) nie wolno ucinać nożyczkami.

Ø       Łuski – z najbardziej zmienionych zapalnie okolic

Ø       Paznokcie – wyskrobać zmiany spod paznokci, obciąć dystalne części → rozmiękanie

1.       Badanie bezpośrednie:

·         Ługowy najczęściej;

·         Barwiony rzadko;

·         Stwierdzenie czy grzyb jest, czy go nie ma.

W badaniu preparatu bezpośredniego trudno rozpoznać grzyba, dlatego resztę preparatu posiewa się na podłoże. Można tu stwierdzić tylko elementy grzyba, jaki to grzyb – nie wiemy.

2.       Posiew na podłoże:

-         Agar Sabouraud – stwierdza, jaki to grzyb;

-         Dla dermatofitów po około 3 tygodniach powstaje kolonia.

-         Oceniamy kolor, wygląd, powierzchnię.

-         Czasem – badania biochemiczne (np.: fermentacja, asymilacja cukrów).

-         Pobieramy ezą cząstki grzyba i szukamy charakterystycznych form (służących do rozmnażania):

a)       Artrospory – segmenciki, które odpadają od nitki (fragmentacja) – są widoczne w fazie pasożytniczej w materiale od pacjenta. Te segmenciki to czynnik, który, gdy spadnie na skórę, może rozwinąć kolonię.

W fazie saprofitycznej:

b)       Mikroconidia – wyglądają jak bazie na gałązce, pączki lub jak winogrona. Każdy odpadający mikrokonidium na skórze może dać nowy grzyb.

c)       Makrokonidia – Elementy wielokomórkowe.3 kształty, stąd wynika podział Dermatophytów:

§         Wrzecionowaty – szpiczasty na końcach – MICROSPORON.

§         Cygarowaty – oba końce zaokrąglone – TRICHOPHYTON;

§         Rakietowaty – jeśli grubsze na 1 końcu a na 2-gim szerszy –EPIDERMOPHYTON;

d)       Chlamydospory – formy przetrwalnikowe, okrągłe, grubościenne  na podłożach ubogich, w trudnych warunkach.

3.       Diagnostyka wspomagająca:

-         Lampa Wooda – przenośna, fluorescencja w ciemnym pokoju.

Zakażające skórę człowieka grzyby spotykają się z obroną immunologiczną – głównie obrona komórkowa (IV typ alergii – wykrycie za pomocą próby śródskórnej z trychophytyną; 10-30 dni po zakażeniu próba jest dodatnia). Powstaje też mnóstwo przeciwciał, jednak bez praktycznego znaczenia.

Czynniki sprzyjające wystąpieniu grzybicy:

1.       Stosowane przez dłuższy czas antybiotyki, sterydy, leki immunosupresyjne;

2.       Cukrzyca;

3.       AIDS;

4.       Nowotwory.

Gdy wstępnie podejrzewamy grzybicę, ale jeszcze nie jest ona potwierdzona posiewem:

Mycosis pedum susp.

Tinea pedum susp.

Gdy już mamy posiew to rozpoznanie kliniczne pochodzi od nazwy tego grzyba i wtedy,np.:

Trichophytiasis pedum (gdy T. rubrum)

Epidermophytiasis pedum

DERMATOPHYTES

§         Keratynofilne (enzymy rozpuszczają keratynę);

§         Atakują naskórek, włosy, paznokcie;

§         W glebie, na posiew – faza saprofityczna;

§         Nić grzyba – hyphe /strzępka/ i splot nici – mycelium /grzybnia/;

§         Nić rozpada się, każdy fragment to ARTROSPORA ® to widzimy w fazie pasożytniczej u człowieka;

§         Typy rozmnażania w fazie saprofitycznej:

a)       Mikrokonidia;

b)       Makrokonidia;

c)       Chlamydospory.

RODZAJE:

ü       Mikrosporon /włosy, naskórek/

ü       Trichophyton /włosy, paznokcie, naskórek/

ü       Epidermophyton /paznokcie, naskórek/

PATOGENEZA

1. Mycetismus – zatrucie np. muchomorem

2. Alergie na grzyby głównie pleśniowe /ok. 5% astmy oskrzelowej/

3. Mycotoksykozy – pokarm z pleśniami np. Aspergilus flavus /nowotwór wątroby/

4. Mykozy – zmiany chorobowe, w których występuje grzyb w organizmie

Organizm tworzy obronę Ab, ale słabą; obrona komórkowa 10-30 dni, diagnostyka śródskórna. Próba z wyciągiem z grzybów trychofityną do diagnostyki sarkoidozy a nie grzybicy.

Sarkoidoza: próba z trichofityną (-), próba tuberkulinowa (-)

JEDNOSKI CHOROBOWE

1.       EPIDERMOPHYTIASIS INGUINALIS – Grzybica obrębna pachwin

-         Wywołana przez Epidermophyton Inguinale.

-         Lokalizacja:

§         Pachwiny,

§         Wewnętrzna powierzchnia ud,

§         Na powierzchni worka mosznowego.

-         Chorują ludzie o cienkiej, potliwej skórze.

-         Zmiany rumieniowe, na obrzeżu większe nasilenie zmian. Mogą być grudki, pęcherzyki, nadżerki, złuszczanie.

-         Do diagnostyki wystarczy preparat bezpośredni.

2.       TINEA PEDUM – Grzybica stóp

-         Wywoływana przez głównie Trichophyton i Epidermophyton.

Sprzyja:

§         Praca w gumowym obuwiu – choroba zawodowa górników;

§         Potliwość stóp;

§         Chodzenie w obuwiu na sztucznym spodzie;

§         Duże grupy społeczne, np. wojsko – tu łatwo się szerzy.

-         Tzw. stopa sportowca czyli athlet’s foot – w piśmiennictwie anglosaskim tak jest określana ta jednostka chorobowa.

4 warianty:

a)       Varietas interdigitalis  – Grzybica  międzypalcowa:

Ø       Najczęściej między 4-5, 3-4 palcem (tutaj szczeliny są najwęższe i tutaj jest najciaśniej);

Ø       Maceracja naskórka, pęcherzyki, nadżerki po pękniętych pęcherzykach i złuszczające się nabłonki wokół nadżerek;

Ø       Świąd;

Ø       Wywołana przez T.rubrum lub T.mentagrophytes

b)       Varietas dyshiorotica – Odmiana  potnicowa:

Ø       Na podeszwie, wzdłuż podłużnego sklepienia;

Ø       Na podłożu rumieniowym liczne pęcherzyki, krosty i nadżerki.

c)       Varietas desqamatica – Odmiana złuszczająca

Ø       Podeszwa wzdłuż sklepienia podłużnego;

Ø       Na rumieniowym podłożu złuszczanie naskórka;

Ø       Świąd;

Ø       Ciężko zróżnicować z łuszczyca dłoni i podeszew.

d)       Varietas hyperkeratotica – Odmiana z nadmiernym rogowaceniem

Ø       Najczęściej na piętach;

Ø       Masywne zgrubienia rogowe, pękają, pozostają głębokie, bolesne fissury.

Powikłania grzybicy stóp:

-         W wyniku drapania róża (wtórna infekcja paciorkowcowa), mogąca nawracać przez całe życie. Po kilku nawrotach może dać słoniowaciznę nogi.

-         Odległe reakcje alergiczne – wiele antybiotyków pierwotnie pochodziło z grzybów, które miały wspólne grupy antygenowe z grzybami zakażającymi skórę i taki pacjent z bardzo długo nieleczoną grzybicą dostaje antybiotyk i może dojść do wstrząsu anafilaktycznego (np. po penicylinie) lub osutki, bo powstaje reakcja krzyżowa między lekiem i antygenem grzyba. W USA, gdy przepisuje się penicylinę ® obowiązek sprawdzenia, czy pacjent nie ma grzybicy stóp.

-         Bardzo nasilona grzybica międzypalcowa może przejść w ognisko Eczema mycoticum – (wyprysku) alergenem jest składnik grzyba.

3.       TINEA (MYCOSIS) UNGIUM – Grzybica paznokci

-         Te same grzyby, co w grzybicy stóp (najczęściej Trichophyton i Epidermophyton).

-         Może towarzyszyć grzybicy stóp i może występować niezależnie od niej.

-         Brak zmian zapalnych na wałach paznokciowych.

-         Paznokieć zajęty od wolnego brzegu.

-         ...