Waclaw_Stankiewicz_Ekonomika_Instytucjonalna_III.pdf

(2364 KB) Pobierz
W a c ł a w S t a n k i e w i c z
EKONOMIKA
INSTYTUCJONALNA
Zarys wykładu
Wydanie III uzupełnione
Redakcja
Olga Lesicka
Opracowanie graficzne
Piotr Kalita
Uwagi kierować pod adresem:
waclawstankiewicz@poczta.onet.pl
Warszawa 2012
1
Spis treści
WSTĘP ............................................................................................................................... 5
1.
PRZEDMIOT I KRÓTKIE DZIEJE ............................................................................... 7
1.1. U źródeł ekonomiki instytucjonalnej ............................................................................... 7
1.2. Dorobek „starej” ekonomiki instytucjonalnej ................................................................. 10
1.3. Na uboczu wielkich zwrotów w powszechnej myśli ekonomicznej ............................... 18
1.4. Odrodzenie i próba integracji ………………………………………………………….. 21
2.
NOWA EKONOMIKA INSTYTUCJONALNA ........................................................... 25
2.1. Coase – prekursor czy mistrz? ...................................................................................... 28
2.2. North – nie tylko kliometria ........................................................................................... 31
2.3. Williamson – teoria kosztów transakcyjnych ................................................................ 34
2.4. Elinor Ostrom – zarządzanie wspólnotowe ……………………………..…………… 36
2.5. Hodgson – dużo o ekonomice ewolucyjnej ................................................................... 38.
2.6. Perspektywy rozwoju – wiele niewiadomych ………………………………................ 41
3.
ZAGADNIENIA METODOLOGICZNE ...................................................................... 45
3.1. Koncepcje i teoria instytucji .......................................................................................... 45
3.2. Instytucja a organizacja ……………………………………………………………..… 54
3.3. Formalizm, indywidualizm i holizm ............................................................................. 56
3.4. Teoria instytucjonalnej matrycy .................................................................................... 60
4.
EKONOMICZNA TEORIA PRAW WŁASNOŚCI .................................................... 65
4.1. Instytucja własności ..................................................................................................... 65
4.2. Systemy praw własności .............................................................................................. 67
4.2.1. Wolny dostęp do zasobów i system własności wspólnej ......................................... 68
4.2.2. System własności grupowej i prywatnej ................................................................. 71
4.2.3. Własność państwowa .............................................................................................. 76
4.2.4. Uwagi o prawie własności intelektualnej ............................................................... 78
4.3. Teoremat Coase`a ........................................................................................................ 79
5.
RYNEK – UJĘCIE INSTYTUCJONALNE ………………………………………… 82
5.1. Narodziny i rozwój rynku ........................................................................................... 82
5.2. Rynek i plan ................................................................................................................. 87
5.3. W gąszczu struktur instytucjonalnych ......................................................................... 90
5.3.1. Wyzwania okresu ekspansji wymiany rynkowej ……………………………………. 91
5.3.2. Sieci w architekturze współczesnego rynku ……………………………………….. 95
6.
INSTYTUCJONALNA TEORIA KONTRAKTÓW ................................................. 99
6.1. O instytucji kontraktów .............................................................................................. 99
6.2. Główne rodzaje i klasyfikacja kontraktów ................................................................. 105
6.3. Kontrakt kompletny – uwagi uzupełniające ………………………………………… 113
2
7. PROBLEMY KONTRAKTÓW NIEKOMPLETNYCH ………………..…………… 117
7.1.Teoria i praktyka kontraktów niekompletnych ……………………………………… 117
7.2.Ciągłe poszukiwanie – presja praktyki ……………………………………………… 123
7.3.Kontrakty relacyjne …………………………………………………………………. 128
8. TEORIA KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH ............................................................. 135
8.1. Pojęcie i typy transakcji .............................................................................................. 135
8.2. Koncepcja kosztów transakcyjnych ............................................................................ 141
8.2.1.Podstawy ogólnej teorii kosztów transakcyjnych ………………………..…….……142
8.2.2.Powiązania i klasyfikacja …………………………………………………............. 148
8.3. Zapotrzebowanie na rachunek kosztów transakcyjnych …………………………… 154
9. PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO INSTYTUCJA I ORGANIZACJA ............................ 160
9.1.Narodziny i rozwój instytucjonalnej teorii przedsiębiorstwa ...................................... 160
9.2. Koncepcja układu: pryncypał-agent .......................................................................... 165
9.3.Wielkie korporacje ...................................................................................................... 172
10. EKONOMIKA INSTYTUCJONALNA O ROLI PAŃSTWA ................................ 179
10.1. Powstanie i ewolucja państwa jako instytucji i organizacji ...................................... 179
10.2. Funkcje państwa w systemie społeczno-gospodarczym ........................................... 186
10.3. Teoria wyboru społecznego ...................................................................................... 193
11. ZJAWISKO I PROBLEMY SZAREJ STREFY ……………………………………. 199
11.1. Krótkie dzieje i zarys teorii ……………………………………………….………… 199
11.1.1. Kilka lekcji z historii społeczno-gospodarczej …………………………….…….… 199
11.1.2. Na drodze do teorii ………………………………………………………….…….. 201
11.2. Realia i wyzwania współczesności ………………………………………………… 205
11.3. Zagadnienia szarej strefy w polskiej gospodarce …………………………………... 211
12. INSTYTUCJONALNE UJĘCIE KRYZYSU GOSPODARCZEGO ……….………. 219
12.1. Pole obserwacji – cykl gospodarczy i dynamika płyt matrycy
instytucjonalnej…………………………………………………………………….. 219
12.2. Dynamika systemu instytucjonalnego jako źródło kryzysu ………………………… 222
12.3. Obecny kryzys globalny …………………………………………………………….. 227
13. TEORIA PROJEKTOWANIA MECHANIZMÓW GOSPODARCZYCH ……….… 233
13.1.Geneza i najnowsze dzieje ………………………………………………………….. 233
13.2. Struktura teorii ……………………………………………………………………… 237
13.3. Zastosowania –doświadczenia i oferta ………………………………………….….. 243
14. INSTYTUCJONALNO-EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA …………………… 248
3
14.1. O wspólnym obszarze badań ekonomii i prawa …………………………………… 248
14.2. Struktura ekonomicznej analizy prawa jako przedmiotu dydaktycznego i badań
naukowych ……………………………………………………………………….. 255
14.3. Tylko jeden przykład ……………………………………………………………… 259
15. ZRĘBY EKONOMIKI EWOLUCYJNEJ ................................................................... 265
15.1. Teoria ewolucji ekonomicznej .................................................................................... 265
15.2. Ewolucyjna teoria zmian instytucjonalnych ............................................................... 270
15.3. Proces transformacji ustroju społeczno-gospodarczego ............................................. 277
SŁOWNIK ………………………………………………………………...……………. 282
BIBLIOGRAFIA .............................................................................................................. 290
Spis rysunków i tablic ...................................................................................................... 294
4
W S T Ę P
Decyzję o wprowadzeniu wykładu ekonomiki instytucjonalnej do programu
kształcenia Prywatnej Wyższej Szkoły Businessu, Administracji i Technik Komputerowych w
Warszawie podjął w lutym 2004 r. Jego Magnificencja Rektor Prof. dr Tadeusz Koźluk.
Osiem lat doświadczeń wdrażania treści programowych tego przedmiotu, praktycznie na
wszystkich kierunkach kształcenia – obowiązkowego dla ekonomistów i jako oferta dla
studentów informatyki, prawa, administracji i dyplomacji – przyniosły bogaty materiał,
pozwalający doskonalić proces dydaktyczny. Dokonuje się przeto zmian w strukturze
tematycznej, metodach zajęć, propozycjach literatury i zestawach pytań kontrolnych. W roku
2007 ukazało się drugie rozszerzone wydanie podręcznika, które trafiło także do wielu uczelni
krajowych. Trzeba jednak pamiętać, że ekonomika instytucjonalna jest w stanie ekspansji, jej
przedstawiciele zdobywają Nagrody Nobla, aktywnie działają międzynarodowe towarzystwa
naukowe i lawinowo rośnie literatura fachowa. Obserwuje się wzrost badań stosowanych i
dodatnie sprzężenie zwrotne między popytem na praktyczny aspekt nauczania tego
przedmiotu a podażą oferty dydaktycznej ze strony ośrodków naukowo-badawczych. Nowe
uzupełnione wydanie jest więc potrzebne i w pełni uzasadnione.
W tym wydaniu znalazły się trzy nowe rozdziały poświęcone zagadnieniom
instytucjonalnego ujęcia kryzysu gospodarczego, teorii projektowania mechanizmów
gospodarczych oraz instytucjonalno-ekonomicznej analizie prawa. W ten sposób wychodzimy
naprzeciw zapotrzebowaniu społecznemu naszych czasów. Wszak zjawisko współczesnego
kryzysu ma już zasięg globalny i przyczyny dopiero intensywnie rozpoznawane przez naukę.
Nie ustają także eksperymenty sterowania i regulowania w ramach dynamicznie
funkcjonujących systemów społeczno-gospodarczych. Wreszcie – w Polsce rośnie aprobata
dla integracji poczynań specjalistów, w których ekonomia, w tym ekonomika instytucjonalna,
może pełnić rolę pożytecznego spoiwa środowiska nauk społecznych i zwłaszcza
codziennego współdziałania ekonomistów i prawników.
Jako autor i wykładowca pozwalam sobie zgłosić kilka uwag i propozycji pod adresem
studentów i czytelników. Otóż zalecana literatura jest tylko propozycją, a załączona
bibliografia – wciąż jeszcze skromnym, wyselekcjonowanym zestawem publikacji,
ułatwieniem w podejmowaniu decyzji o dalszym studiowaniu ekonomiki instytucjonalnej. W
tym wydaniu podręcznika korzystałem już szerzej z coraz bogatszego zestawu publikacji
naszych polskich autorów. Pragnę zwrócić uwagę na pojawiające się materiały konferencji
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin