Opowieść pielgrzyma.pdf

OPOWIEŚCI PIELGRZYMA

Wprowadzenie

Próba przedmowy

Nota tłumacza

Część I

Opowieść pierwsza

Opowieść druga

Opowieść trzecia

Opowieść czwarta

Część II

Spotkania z pielgrzymem. Czyli rozmowy o modlitwie

Spotkanie pierwsze: piąta opowieść pielgrzyma

Spotkanie drugie

Spotkanie trzecie

Spis treści

OPOWIEŚCI PIELGRZYMA

Dla uczczenia wielkiego daru Chrztu Świętego,

przyjętego w Kijowie przed tysiącem lat,

który dał początek wierze i życiu chrześcijańskiemu

wielu ludów i narodów na Wschodzie

Wprowadzenie

Prawdopodobnie nigdy nie będzie wiadomo, kto jest autorem Opowieści pielgrzyma. Nigdy nie dowiemy się,

czy są to istotnie wyznania kogoś rzeczywiście żyjącego w Rosji dziewiętnastowiecznej, czy raczej mamy do

czynienia z utworem literackim posługującym się fikcyjną postacią Pielgrzyma.

Jakkolwiekby to było, Opowieści pielgrzyma są niezaprzeczalnym wykwitem duchowości rosyjskiej tamtej

epoki. Jednakże nie sądźmy, że takie umiejscowienie w czasie jest zawężeniem przekazu tej książki. Pomimo

niemałego bogactwa narracji pamiętajmy, że służy ono jedynie jako aktualizacja zasadniczego tematu będącego

powszechnym i ponadczasowym wezwaniem człowieka do miłości Boga. Miłości, która ma wydawać owoce

życia prawdziwie chrześcijańskiego.

Jest więc to opowieść o wiernej odpowiedzi na wezwanie Boże. Stąd też wywodzi się nieprzemijająca wartość

przesłania tej książki.

Jeżeli ten tekst tworzą rzeczywiście osobiste wyznania konkretnego Pielgrzyma, to możliwe, iż był nim niejaki

Nemytowa, chłop z guberni orelskiej. Był on znany w klasztorze Optino, gdzie wielokrotnie odwiedzał "starca"

Makarego.

Rękopis Opowieści pielgrzyma był jakoby w posiadaniu pewnej mniszki z okolic tego klasztoru, penitentki

"starca" Ambrożego, następcy Makarego. Pierwsze wydanie Opowieści ukazało się w Kazaniu w 1870 roku,

drugie (uważane za podstawowe) uzupełnił i przygotował do druku biskup Teofan zwany Pustelnikiem.

Ukazało się ono w roku 1884.

Ponieważ autentyczny rękopis już zaginął, nie wiadomo, jak dalece tekst jest wyretuszowany przez jego

powtórnego wydawcę.

Po śmierci "starca" Ambrożego znaleziono w jego papierach drugą część Opowieści. Dziś prawie jest pewne, że

te trzy opowieści nie są dziełem autora pierwszej części. Jest to literatura zbyt spekulatywna i teologizująca,

zbyt sucha w ogólnym nastroju, aby mogła być kontynuacją pierwszych czterech opowieści, nacechowanych

zniewalającą prostotą i spontanicznością.

Na podstawie pewnych danych zawartych w samym tekście, można przyjąć, że Opowieści pielgrzyma powstały

między zakończeniem wojny krymskiej (1855) a zniesieniem pańszczyzny (1861).

Był to okres szczególnie ponury w dziejach Rosji. Wielka przegrana militarna, coraz bardziej dochodzące do

głosu żądania demokratyzacji, działania przeciw jedynowładztwu carów, nastrój nihilizmu i deprawacji

moralnej w życiu społecznym i osobistym. Zresztą taka atmosfera będzie trwała w Rosji jeszcze długo.

Tym bardziej więc zdumiewa ogromna świeżość i optymizm Opowieści, które, jak najbardziej umiejscowione

w rzeczywistości, równocześnie patrzą na nią z perspektywy najważniejszej sprawy: relacji Bóg - człowiek. I to

bez wątpienia stało się przyczyną ich trwającej, a nawet rosnącej wielkiej popularności.

Prawosławne chrześcijaństwo Rosji XIX wieku zawierało dwa nurty. Jeden, oficjalny, wciąż pozostawał w

ramach reform Piotra Wielkiego. Monarcha ten skutecznie postarał się o zamknięcie praktyki wiary w

granicach liturgii i wystudzonej teologii, będącej często pod wpływem niemieckiego protestantyzmu.

Hierarchia, zawsze czołobitna wobec władzy według najlepszych wzorów Bizancjum, i niedouczone niższe

duchowieństwo ograniczone w swoim działaniu prawie wyłącznie do liturgii.

Drugi nurt, starszy od pierwszego, przeważnie ludowy, zgodny z dawną tradycją Cerkwi, już od końca XVIII

wieku wyrywał się z uśpienia i spowodował wielkie ożywienie religijne we wszystkich warstwach społecznych.

To ożywienie, a nawet odrodzenie religijne, sięgało swoimi korzeniami aż do duchowości mnichów pustyń

egipskich i palestyńskich, do mnichów bizantyńskich i tradycji własnych świętych.

Chrześcijaństwo rosyjskie, mimo że zaszczepione przez Greków, bardzo szybko nabrało cech specyficznych,

wynikających z uwarunkowań historycznych a nawet geograficznych. Już dawno zauważono, że np. ruch

pielgrzymi, mimo swych założeń duchowych, był także w jakiejś mierze wynikiem obcowania z "bezkresną

równiną" stanowiącą imperium rosyjskie.

Długotrwały ucisk najeźdźców i niewola, bieda ludu, na którą nie było ratunku w systemie samodzierżawia,

spotęgowały element bierności wobec "losu", wobec władzy, bierności i tak już zawartej w prawosławiu

bizantyńskim.

To głównie w Rosji ujawniły się szczególne typy świętości mało znane gdzie indziej, a jakoś wywodzące sięz

tej bierności, zakorzenione w cierpieniu, bliskie cierpieniu Jezusa, a jednak nie cierpiętnicze.

To przecież w Rosji umierali święci "strastoterpcy", których trudno byłoby uznać za męczenników sensu

stricto, gdyż zadano

im śmierć nie z nienawiści do wiary i Kościoła, ale z pobudek politycznych czy rabunkowych. Ich świętość

stanowiło świadome i dobrowolne przyjęcie śmierci, na wzór Chrystusa nie stawiającego oporu swoim katom.I

w Polsce mamy przykład takiej świętości: Pięciu Braci Męczenników.

Innym typem świętości dawnej Rosji są "jurodiwi", czyli szaleńcy dla Chrystusa, a nawet dosadniej: "głupki"

dla Chrystusa. To ci, którzy z miłości dla poniżonego Pana sami się uniżyli do końca, symulując obłęd lub

debilizm. W Kościele zachodnim też zdarzali się tacy święci, jak np. przynajmniej częściowo, św. Filip Neri.

Jeszcze inni, to "starcy", którzy wywodzą się w prostej linii od Ojców Pustyni, a więc z IV wieku. Kościół

prawosławny właściwie nie zna różnorodności form życia zakonnego. Są tylko mnisi i pustelnicy, bez zwykłej

działalności duszpasterskiej czy społecznej. "Starzec" to mnich lub eremita, żyjący początkowo w całkowitym

odosobnieniu wobec "świata" i spraw jego, szczególnie umartwiony asceta. Nikt się nie stawał "starcem" z

własnego wyboru. Był wybrany przez Boga jako charyzmatyczne narzędzie Jego działania. Bóg obdarzał tych

przedziwnych ludzi łaską znajomości dusz, umiejętnością kierowania i radzenia, a nawet czasami światłem

proroctwa. Uciekali od świata, lecz świat ich szukał jako przewodników, lekarzy i orędowników, jako tych,

którzy mieli też rozeznanie spraw doczesnych i będących prawdziwymi autorytetami moralnymi.

Byli poszukiwani nie tylko przez "gmin", ale także przez inne warstwy społeczne. U nich szukali światłai

pokoju literaci i intelektualiści: Leskow, Niekrasow, Dostojewski, Tołstoj, słowianofile i zbuntowani

postępowcy.

Źródłem ich wielkości i wpływu było bez wątpienia bezkompromisowe przyjmowanie wymogów Ewangelii. A

ten wpływ był ogromny. Można powiedzieć, że właściwie prawosławna duchowość rosyjska była w

przeważającej mierze stworzona przez "starców". W Opowieściach pielgrzyma wyraźnie ukazano rolę "starca"

jako ojca duchownego, wprowadzającego na drogę życia wewnętrznego i modlitwy.

Wreszcie ostatni typ świętości czy powołania: pielgrzymi. Portret autentycznego pielgrzyma jest ukazany w tej

książce. Jest coś bardzo przejmującego w ludziach, którzy dosłownie opuścili wszystko, żeby pójść za Jezusem

ubogim i bezdomnym. Tu nie chodziło jedynie o odbywanie pielgrzymek do miejsc świętych, ale o stan życia,

ciągły. A było to życie, zewnętrznie sądząc, jakby zmarnowane, bez widocznego celu, bez ukierunkowania na

jakąkolwiek karierę. Jednak w istocie swojej było to życie o ogromnym bogactwie wewnętrznym, wynikającym

ze stałego obcowania z Bogiem w modlitwie i z poczucia całkowitej wolności radosnego przynależenia tylko do

Niego samego.

W Kościele zachodnim też były tego rodzaju powołania, np. św. Benedykt Józef Labre, pielgrzymujący nędzarz

(XVIII wiek).

Pomimo swej warstwy epickiej, mocno osadzonej w epoce drugiej połowy XIX wieku, Opowieści pielgrzyma

są w istocie prostym i bardzo dostępnym traktatem o modlitwie. W ich przypadku jest to modlitwa Jezusowa.

Modlitwa Jezusowa jest krótką formułą, powiedzielibyśmy "aktem strzelistym", będącym wezwaniem Jezusa

miłosiernego przy równoczesnym wyznaniu swej własnej grzeszności. Formuła ta przechodziła różne

przemiany - najpierw była tylko wymawianiem imienia Jezus, potem dodano wezwanie i prośbę o zmiłowanie.

Już od końca IV wieku przybrała ostateczną postać: "Panie, Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną

(grzesznym)".

Modlitwa Jezusowa ma bardzo dawny rodowód; wywodzi się od Ojców Pustyni z IV wieku. Na jej temat

napisano wiele traktatów i stworzono niemało teorii. W każdym razie trzeba pamiętać, że choć jest tylko jedną z

form modlitwy, stała się dla wielu ludzi narzędziem prawdziwej przemiany duchowej i moralnej.

Jej praktyka polega na stałym powtarzaniu tej formuły. Początkowo ustnie w ograniczonej liczbie, aby wreszcie

stać się modlitwą całkowicie wewnętrzną i ciągłą. Już bardzo dawno zauważono, że jako f o r m a stanowi

pożywkę dla intelektu podczas koncentracji całej osoby ludzkiej na obecności Bożej (Diadoch, biskup Photike,

IV wiek). Według niektórych jej teoretyków (np. Grzegorz Palamas, XIV wiek) wymawianie formuły należy

połączyć z oddychaniem. Jednakże nie chodzi tu o jakiekolwiek praktyki nawiązujące do zwyczajów Dalekiego

Wschodu.

W związku z modlitwą Jezusową należy pamiętać jeszcze o jednym: początkowe stadium jej praktykowania jest

bardzo trudne, powoduje znużenie, a nawet zniechęcenie. Wyraźnie wspomina o tym Pielgrzym.

Uprawianie tej formy modlitwy powinno być absolutnie połączone z autentyczną pracą nad sobą, z dążeniem do

całkowitej czystości sumienia strzeżonej przez odpowiednią ascezę. Nie każda psychika nadaje siędo

stosowania modlitwy Jezusowej, a podjęcie jej powinno się odbywać pod kontrolą jakiegoś doświadczonego

ojca duchownego, "starca".

Pielgrzym wielokrotnie wspomina Filokalię (Dobrotolubije), książkę, z którą się nie rozstawał, tak jakz Biblią.

Otóż Filokalia jest zbiorem krótkich tekstów ojców, które mówią o modlitwie Jezusa. Zbiór bardzo dawny,

poszerzany wielokrotnie, a udostępniony Rosjanom przez Paisija Wieliczkowskiego, wielkiego odnowiciela

życia monastycznego w drugiej połowie XVIII wieku. Po śmierci "starca", który wprowadził Pielgrzyma w

życie wewnętrzne, tylko Filokalia byka jego mistrzynią na drodze zjednoczenia z Bogiem.

Dzisiaj, kiedy człowiek jest bardzo poddany dezintegrującym skutkom nieuporządkowanej i w wielkim stopniu

zmaterializowanej cywilizacji, kiedy spostrzega on, że jego życie upływa w dużej mierze pod naciskiem

prowokacyjnej powierzchowności, mody i interesownej propagandy, Opowieści pielgrzyma jawią się jako

wezwanie do odważnego uwolnienia się od tych różnorodnych pogwałceń jego istoty i celu ostatecznego

dążenia.

Gdyby Opowieści należało zaopatrzyć w jakiś podtytuł, to chyba brzmiałby on "Wolność w Bogu!".

Placyd Galiński OSB

Próba przedmowy

– Ta książeczka w mojej torbie? Właściwie nie wiem, zwyczajna książeczka, pod tytułem "Opowieści

pielgrzyma "...

– Kto to napisał?

– Nie wiem – niedbale odpowiedziała Franny.

– Podobno jakiś rosyjski chłop... Nie wymienia ani razu swojego nazwiska...

J. D. Salinger, Franny i Zooey

Kluczem tej książki jest wezwanie: Módlcie się nieustannie. Odnajdujemy je już w pierwszych jej zdaniach.

Powinno nas ono zatrzymać, choć łatwo przeoczyć te słowa św. Pawła z Listu do Tesaloniczan (5,16).Łatwo

bowiem wejść w lekturę opisów wędrówki, spotkań, przygód, zachwycić się barwnym korowodempostaci i...

niewiele z tej książki zrozumieć.

Może nie jest to słowo odpowiednie w miejscu przedmowy, ale lepiej w ogóle nie rozpoczynać lektury,niż ulec

pozorom łatwości modlitwy, o której ta książka traktuje.

Na modlitwie można przecież w różny sposób stawać przed Bogiem: trwać przed Jego obliczem, słuchając Jego

głosu, albo stawać przed Nim, to znaczy przyznawać mojemu "ja" pierwsze miejsce, zajmować miejsce Boga,

czyniąc z każdej modlitwy sposób "przymuszania" Go, by pomagał w realizowaniu moich planów, mojej woli.

Bez zastanowienia powiemy w modlitwie: "Bądź wola Twoja", prosząc o spełnienie woli własnej. Wzywamy

więc Jezusa, który powiedział: "Moim pokarmem jest wypełnić wolę Tego, który mnie posłał,i wykonać Jego

dzieło" (J 4,34), prosimy też Tę, która na słowa Zwiastowania, po ludzku rzecz biorąc przekreślające tak wiele

w życiu Jej i Józefa (wystarczy wczuć się w to zmaganie Mt 1,18-19), odpowiedziała: "Oto ja służebnica

Pańska, niech mi się stanie według twego słowa" (Łk 1,38). I my jako chrześcijanie mamy żyć "według Boga",

według Jego myśli i zamiaru, według Jego woli, jak to przedstawia, cytując słowa ze Starego Testamentu, św.

Paweł: "Znalazłem Dawida, syna Jessego, człowieka po mojej myśli, który we wszystkim wypełni moją wolę"

(Dz 13,22).

Mamy tu do czynienia z sytuacją w najostrzejszy chyba sposób demonstrującą, że wiara i religijność nie zawsze

są tym samym, choć można odnieść wrażenie, że różnicy tej nie dostrzega się w codziennej praktyce,a

zwłaszcza nie wyprowadza z faktu jej istnienia dostatecznie dalekich (ale za to bliższych życiu) konsekwencji.

Jan Paweł II w swych rozmowach z André Frossardem powie, że wiara to nie tylko przyjęcie istnienia Boga,

oznacza ona bowiem zasadnicze przekroczenie takiego poglądu - "jest Odpowiedzią na słowo Boga żywego"

(Rozmowy, s. 53).

Ojcem wszystkich wierzących nazywany jest przez św. Pawła Abraham (Rz 4,11). On uwierzył obietnicy Boga,

był posłuszny wezwaniu. "I nie okazał wahania ani niedowierzania co do obietnicy Bożej, ale się wzmocnił w

wierze. Oddał przez to chwałę Bogu i był przekonany, że mocen jest On również wypełnić,co obiecał" (Rz

4,20).

W naszej codziennej praktyce modlitewnej rzadko chyba pamiętamy, że istnieje jakiś pełen miłości plan Boga,

jakieś wezwanie, jakaś obietnica w stosunku do nas i do całego świata i że o pomoc w ich odnalezieniu,

odczytaniu pośród życiowych wydarzeń mamy wołać w modlitwie przede wszystkim: "Daj mi poznać drogi

Twoje, Panie, i naucz mnie Twoich ścieżek" (Ps 25,4). Skąd bierze się owo zapomnienie? Co powoduje, że nie

czujemy, by w naszym życiu realizowała się jakaś Boża obietnica, nie pędzimy "ku wyznaczonej mecie, ku

nagrodzie, do jakiej Bóg wzywa w górę w Chrystusie Jezusie" (Flp 3,14)? Przeciwnie: ustalamy własne cele,

usiłujemy je osiągnąć, przekonujemy się, że wciąż nie przynosi to nam zadowolenia... i zaczynamy od

początku, szukamy nowego celu. Nawet w środowiskach, uważających się za bardzo chrześcijańskie i pobożne,

usłyszymy życzenia "pomyślności", życzenia, by wszystko układało się "po myśli" człowieka, którego

spotykamy. Strach pomyśleć, jak wyglądałby świat, gdyby realizowały się nasze najskrytsze marzenia, często

przecież nie uświadomione, albo takie, jakich nie wyjawilibyśmy nawet najlepszemu przyjacielowi.

Dlaczego wciąż poruszamy się w zaczarowanym kręgu naszego "ja"? Zbyt rzadko dostrzegamy, że odwrotną

stroną naszego skupienia się na "ja" jest niewiara w Boga, który jest Miłością. To ona każe zachowywać się

nam tak, jakby Boga nie było, jakby nie mogło do naszego codziennie ranionego, niszczonego, zabijanego "ja"

płynąć od Niego nowe życie. Żyjemy bowiem tak, jakby gdzieś głęboko w naszym wnętrzu zakodowane było

jedno przekonanie, jakby słychać tam było głos mówiący: jesteś sam, broń swego życia, jest krótkie, zginiesz,

umrzesz, Bóg cię nie kocha, nie ma Go. Dlatego wciąż gotowi jesteśmy bronić swego życia, praw, rzeczy,

walczyć o nie, o opinię, uznanie, pieniądze, żebrać o miłość... Dlatego tak trudno przebaczać.

Ojciec Święty 8 czerwca 7987 roku w Warszawie mówił o tym, jak ważne jest, by "wciąż przezwyciężać w

sobie to widzenie świata, które towarzyszy dziejom człowieka od początku, widzenie takie. «jakby Bóg nie

istniał», jakby «nie był Miłością»". I dalej: "Słowa z Księgi Rodzaju: «Będziecie jako bogowie» (por. 3,5) łączą

się z zaprzeczeniem prawdy o Bogu, który jest Miłością. Łączą się z postawieniem Stwórcy w stan podejrzenia

ze strony stworzeń, w stan oskarżenia. Jak bliscy bywamy tej pokusy". Dlatego tak bardzo potrzebna jest nam

poważnie potraktowana droga powrotu do Boga, droga odkrywania Jego miłości, nauki, poszukiwania Jego

woli, słuchania Jego głosu (bycia Mu posłusznym), konfrontowania moich planów ze Słowem Bożym

otrzymywanym jako pokarm (stół Słowa Bożego!), droga zapewniająca stałe karmienie się sakramentami

Kościoła, i to we wspólnocie z innymi, co służy tak bardzo konfrontowaniu postaw wobec Słowa i

"przycinaniu" różnych postaci indywidualizmu, także religijnego.

Nie jest to łatwe do spełnienia, ale gdy nie potrafimy dostrzec wołania Boga, pozostajemy skazani na słuchanie

naszego "ja", indywidualnego czy zbiorowego. Jak więc będzie możliwe "pozostawienie naszej barki na

brzegu", z kim i na jaki "nowy łów" wyruszymy? Pozostanie rezygnacja, wyrażana często ludowym: "Trudno,

wola Boża", pozostanie bunt, szemranie i ucieczka w alkohol, narkotyki, seks, może w najlepszym przypadku w

jakiś rodzaj religijnego sentymentalizmu, pozostanie zdziwienie, dlaczego jest tak źle.

Dopiero na powyższym tle można właściwie przedstawić problem modlitwy, naszej postawy na modlitwie.

Rzecz w tym, że wspomniane na wstępie wezwanie do modlitwy nieustannej nie jest jedną więcej, może

bardziej "egzotyczną", formą przymuszania Pana Boga do pomocy w realizacji moich wyobrażeń, jakimś

pobożnym ćwiczeniem, służącym budowaniu naszego "ja", naszemu "byciu zadowolonym z siebie". Echem

tego wezwania jest Piotrowe "Czuwajcie!" (1 P 5,8), a wołanie, którego uczy się pielgrzym, odpowiedź na tę

zachętę do czuwania, słowa bliskie słowom ślepca spod Jerycha (Łk 18,38) i świadomego swej grzeszności

celnika (Łk 18,13): "Panie, Jezu Chryste, ulituj się nade mną, grzesznikiem!" są wielkim wyznaniem, uznaniem

naszej niesamowystarczalności, ograniczoności naszego rozumu i serca; wskazują one na Tego, który chce nas,

także poprzez to bolesne doświadczenie słabości, doprowadzić do pełni radości. Jakże jest uno bliskie

wezwaniu tak często występującemu w Liturgii godzin (brewiarzu): "Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu!

Panie, pospiesz ku ratunkowi memu!" Jak łatwo, za tą trochę już archaiczną formą językową, zgubić

dramatyczny wymiar wołania: Panie, pomóż, ratuj! Można by zapytać, czy dziś, gdy brewiarz został nazwany

"codzienną modlitwą ludu Bożego", mamy tę świadomość, która kazała naszym przodkom w wierze tak

właśnie wołać do Boga. Jak łatwo też przeoczyć, że brewiarz, o czym przypomniał Sobór Watykański II (KL

86), to także rodzaj modlitwy nieustannej, w dodatku, dzięki Psalmom, przenoszący nas w czasy Starego

Testamentu.

Ale przecież nie tylko Psałterz, brewiarz... To samo nieustanne wołanie rozlega się w Godzinkach, tym małym

brewiarzu, tak szybko i naraz, wprost wbrew swojej istocie, odśpiewywanych: "Przybądź nam miłościwa Pani,

ku pomocy, a wyrwij nas z potężnych nieprzyjaciół mocy". A Anioł Pański, czy nie jest echem nieustannej

modlitwy? Jest też przecież i w różańcu wciąż powtarzane wołanie do Maryi, do Tej, która uwierzyła, że

spełnią się słowa powiedziane Jej od Pana (Łk 1,45), by modliła się z nami "teraz i w godzinę śmierci naszej",

czyli... zawsze. A akty strzeliste, a litanie ze swym "Kyrie eleison", "Panie, zmiłuj się", i wydaje się nieraz w

nieskończoność powtarzanymi "zmiłuj się nad nami", "módl się za nami", czyż nie należą do tej samej "rodziny

modlitw"? A benedyktyńskie "ora et labom"? Byłaby zatem Jezusowa modlitwa szczytem tego wołania. Trzeba

jednak pamiętać, że "nie wybieramy modlitwy Jezusowej. Zostajemy do niej wezwani i doprowadzeni przez

Boga, gdy On uznaje to za słuszne. Oddajemy się jej na mocy posłuszeństwa szczególnemu powołaniu... Imię

Jezusa jest... filtrem, przez który przejść mają tylko myśli, słowa i uczynki zgodne z boską i żywotną

rzeczywistością, symbolizowaną przez to Imię. Rozrost imienia Jezusa w naszej duszy zakłada odpowiadające

mu umieranie naszego rozdwojonego ja, codzienną śmierć egoizmu, tego źródła każdego grzechu" (Mnich

Kościoła Wschodniego).

Wszystko to stało się udziałem pielgrzyma z kart tej książki. Okres jego życia poprzedzający spotkanie z

modlitwą Jezusową jest żywą ilustracją słów Jezusa: "Jeśli kto przychodzi do Mnie, a nie ma w nienawiści

swego ojca i matki, żony i dzieci, braci i sióstr, nadto i siebie samego, nie może być moim uczniem. [...] Tak

więc nikt z was, kto nie wyrzeka się wszystkiego, co posiada, nie może być moim uczniem" (Łk 14,26.33).

Przeszedł bowiem ową drogę ogołocenia ze wszystkiego: osierocony, samotny, bo nie mający dzieci, po śmierci

bliskich (dziadków, żony), okaleczony i zostawiony na zgliszczach domu przez rodzonego brata, pozbawiony w

ten sposób wszelkich zabezpieczeń rodzinnych i materialnych, nawet możliwości pracy, nie zaczyna żyć, jak

wielu z nas, w świecie żalów i pretensji, myśli o zemście, odwecie. Po pewnym okresie zmagania staje się

posłuszny Jezusowemu wezwaniu do wiernego naśladowania siebie, aż do wyrzeczenia się wszelkich

przywiązań do świata. Wchodzi w wydarzenia życia, przeczuwając, że za nimi ukryty jest Bóg, który w ten

właśnie sposób przemawia (tak jak przemawiał niegdyś do Abrahama przez fakt braku potomstwa, jak

przemawiał przez fakt niewoli egipskiej czy babilońskiego wygnania), a raczej uczy słuchać (Iz 50, 4b-5: "Pan

otworzył mi ucho, bym nauczył się słuchać, jak przystało uczniowi"). Człowiek ów bierze swój krzyż: swoją

samotność, ubóstwo, kalectwo, wyrzeka się wszystkiego, nawet tego, co wydawałoby się tak bardzo ludzkie -

żalu i chęci odwetu, by stać się uczniem, tym który słucha. Jakże jest niepodobny do nas, wciąż dyktujących

Bogu, gdzie ma nam pomagać i w jaki sposób, uważających taką postawę za coś normalnego. Tak bardzo

brakuje nam konfrontacji prawdziwego bilansu naszego życia ze Słowem Bożym.

Jest jeszcze inny aspekt życia pielgrzyma, ujawniający się przy próbach znalezienia polskiego odpowiednika

słowa "strannik" z tytułu rosyjskiego oryginału. Można się tu zgodzić na słowo "pielgrzym", jak to uczynili

Niemcy, Anglicy i Włosi, o ile przyjmie się, że chodzi tu głównie nie o pielgrzymowanie do określonego

miejsca (choć i ten element pojawia się w Opowieściach), ale o pielgrzymowanie w sensie szerszym,

duchowym: bycie w drodze, poza domem, a więc w sensie, w jakim używamy słowa "parafianin" (tak!), bo

greckie paroikeo, to m. in. "być gdzieś przybyszem", a paroikia, to "pobyt w obcym kraju, w drodze", stąd

pielgrzym (greckie paroikos, obcy, cudzoziemiec) byłby prawdziwym parafianinem, oczywiście w sensie

duchowym. Przypominają się tu i słowa Pawłowe: Nasza bowiem ojczyzna jest w niebie" (F'lp 3,20), i akta

męczenników, i wczesne apologie, ale co najważniejsze, jest tu echo Jezusowego wołania: "Każdy, kto dla

mego imienia opuści dom, braci lub siostry, ojca lub matkę, dzieci lub pole, stokroć tyle otrzyma i życie

wieczne odziedziczy" (Mt 19,29). Jakże często można do nas odnieść inne słowa Jezusa: "Lecz oni

zlekceważyli to i poszli: jeden na swoje pole, drugi do swego kupiectwa" (Mt 22,5).

Dlatego warto przyjrzeć się, jak człowiek, zwany z braku lepszego określenia pielgrzymem, często rezygnuje z

tego, co było jego planem, jak bez uprzedzeń wchodzi w poszczególne sytuacje, jak czyni to z dziecięcą

łatwowiernością. Przecież nie widzimy na kartach tej książki kogoś, kto postanowił odbyć pielgrzymkę do

Ziemi Świętej i zamiar ten realizuje. Jeszcze na końcu czwartej opowieści okazuje się, że nawet nie wyruszył w

drogę do Jerozolimy. A przecież czujemy, że wędruje, pielgrzymuje, szukając w wydarzeniach woli Boga,

dostrzegając w nich Jego miłość, zbliżając się ku Temu, który go wezwał do swego przedziwnego światła (1 P

2,9). Potrzebne jest nam, może szczególnie dzisiaj, to proste świadectwo i ta szczególna atmosfera odpoczynku

w Bogu.

Na koniec trzeba powiedzieć i to, że do dziś nie znamy autora tej książki, kolejnej już z kręgu chrześcijaństwa

wschodniego, że nie są całkiem jasne losy jej tekstu, że jedni uważają ją za dzieło oryginalne, inni za ukryty

pod tą postacią wyrafinowany traktat o modlitwie. Jest zastanawiające, że to najbardziej znane dzieło

duchowości rosyjskiej dopiero dziś, gdy od kilku dziesiątków lat znane są tłumaczenia francuskie, angielskie,

niemieckie, włoskie, trafia do rąk czytelnika polskiego. Nie jest jednak całkiem nieznane, świadczy o tym motto

zaczerpnięte z książki Salingera dwukrotnie wydanej w serii "Nike" ("Czytelnik" 1966, 1981; w tłumaczeniu

tym występuje inny tytuł: Droga pielgrzyma, podobnie jak w Odwadze modlitwy metropolity A. Blooma, "W

drodze", Poznań 1987, również tłumaczonej z angielskiego; wydania w języku angielskim mają ten właśnie

tytuł). Także "Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego" opublikowały anonimowe

tłumaczenie trzech pierwszych opowieści (Szczere opowiadania...), a fragment drugiej opowieści przedstawił

M. Paciuszkiewicz SJ w "Przeglądzie Powszechnym".

O doświadczeniu pielgrzyma i modlitwie Jezusowej znaleźć też można mniejsze lub większe wzmianki u wielu

znanych autorów: Karola Górskiego (Duchowość chrześcijańska, Wrocław 1978), L. Bouyera (Wprowadzenie

do życia duchowego, Warszawa 1982), L. Borosa (Doświadczenie Boga, Warszawa 1983), G. A. Maloneya

(Tchnienie mistyki, Warszawa 1984), T. Mertona (Modlitwa kontemplacyjna, Poznań 1986), M. Thuriana (O

Eucharystii i modlitwie, Warszawa 1987), a także u autorów wymienionych w przypisie 7 do pierwszej

opowieści. Piękny tekst dotyczący modlitwy nieustannej znaleźć też można u Romana Brandstaettera (Prorok

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: