Ø PELARGONIE
Opis
Pelargonia pochodzi głównie z Afryki Południowej, a wszystkie obecne formy są ich mieszańcami, osiągniętymi w toku wielu lat hodowli. Są to królowe wśród roślin balkonowych, są również gatunki do uprawy w mieszkaniach. Wśród tego bogactwa wyróżniamy kilka grup: • Pelargonie rabatowe (Pelargonium x horturum, P. zonale) zwane ogrodowymi. Są one numerem jeden wśród roślin balkonowych i charakteryzują się wzniesionymi, długo ogonkowymi, omszonymi liśćmi z widocznym, mniej lub bardziej rysunkiem na powierzchni blaszki. Kwiaty mogą być pojedyncze lub pełne, zebrane w baldachy o żywych barwach: czerwieni, różu, purpury, karminu, fioletu, bieli. Jest ona stosowana również jako roślina rabatowa a jej wysokość osiąga od 25 do 50 cm. Oryginale odmiany z tej grupy, to między innymi ‘Jubileuszowa’ (pełne kwiaty o pomarańczowej barwie), ‘Bona’ (pełnokwiatowa w barwie karminu), ‘Irga’ (o pojedynczych kwiatach w malinowym odcieniu); • Pelargonie bluszczolistne (Pelargonium x hederifolium, P. peltatum) o zwisających lub płożących się pędach, liściach mięsistych, błyszczących i bluszczokształtnych. Kwiaty w postaci baldach złożonych z 8- 15 kwiatów pełnych lub pojedynczych w wielu barwach (białej, różowej, łososiowej, czerwonej, purpurowej, fioletowej, często również dwubarwne). Ich wysokość waha się miedzy 25- 80 cm. Są one wykorzystywane głównie do obsadzania skrzynek balkonowych, okiennych i różnych pojemników, głównie wiszących. Ciekawsze odmiany, to m.in. ‘Perła Smolic’ (pełne kwiaty o karminowoczerwonej barwie), ‘Ametyst’ (liloróżowe), ‘Meksykanerin’ (białoczerwone kwaty); • Pelargonie wielokwiatowe (Pelargonium grandiflorum, P. x domesticum) zwane angielskimi, mają wzniesione pędy, są u nasady zdrewniałe oraz mają duże ząbkowane na brzegach liście o średnicy 5-10 cm. Wyróżniają się również sporymi, o średnicy 6- 8 cm kwiatami, zebranymi po kilka w kwiatostany. Wśród barw dominuje róż i purpura. Charakterystycznym w ubarwieniu tych roślin jest kontrastowa plama u nasady płatków korony. Pelargonie wielokwiatowe są bardziej wrażliwe, dlatego uprawiamy je jako rośliny doniczkowe w mieszkaniu. Najbardziej znane odmiany to m.in. ‘Destiny’ (o białych kwiatach i czerwonej plamie), ‘Country Girl’ (kwiaty różowe z fioletową plamką); • Pelargonia o pachnących liściach- do tej grupy należą pelargonie, które się charakteryzują pachnącymi strzępiastymi liśćmi, choć o skromnych kwiatach. Najbardziej popularnym gatunkiem jest Pelargonium graveolens, o kwiatach różowych do purpurowych (pelargonia cytrynowa) i Pelargonium radens (pelargonie różane). W sprzedaży są również pelargonie o innych zapachach m.in. mięty, migdałów, jabłek.
Uprawa
Pelargonie rabatowe i bluszczolistne, lubią przebywać na otwartej przestrzeni, rabatowa lubi pełne nasłonecznienie a bluszczolistna woli miejsce półcieniste. Nie mniej jednak ich moc adaptacyjna jest bardzo duża, więc poradzą sobie również w innych warunkach. Pelargonie pachnące w okresie od maja do października mogą przebywać na świeżym powietrzu a zimą tak jak pozostałe powinna mieć zapewnione jasne i chłodniejsze stanowisko ok. 8- 10 ºC. Przeważnie z braku miejsca pelargonie bluszczolistne i rabatowe są wyrzucane, choć ci, co mają miejsce zimuję je z sukcesem. Pelargonie nie mają specjalnych wymagań, co do podłoża, winno ono być ziemią kompostową z dodatkiem torfu i piasku, substrat torfowy, czy ziemia znormalizowana będzie również odpowiednia. Odczyn podłoża obojętny na poziomie pH 6,2- 7,2. Podlewanie zależy od wielu czynników, więc musimy uważać, aby nie przesuszyć, ani nie przelać, podlewajmy zawsze, gdy podłoże przeschnie. W okresie letnim, gdy temperatura jest bardzo wysoka, podlewać trzeba nawet dwa razy, rano i wieczorem. Nawozimy po dwóch, trzech tygodniach od posadzenia, najlepiej płynnymi nawozami w odstępach 7- 10 dni. Możemy również zastosować nawozy o długim działaniu, wówczas nie będziemy musieli pilnować terminów nawożenia, w przypadku deszczowych dni, nawożenie ograniczamy. Pelargonie sadzimy nie za gęsto, aby się nie „dusiły”, odległość między nimi nie powinna być mniejsza niż 25 cm. Ważnym zabiegiem jest, na bieżąco usuwać przekwitłe kwiaty, co pozwoli na wydłużenie okresu kwitnienia, nawet do przymrozków (rabatowa-bluszczolistna) Pelargonia wielokwiatową zazwyczaj trzyma się cały rok w pomieszczeniu, jednak można na okres lata trzymać ją na wolnym powietrzu, wybierając stanowisko półcieniste. W celu uzyskania obfitego kwitnienia tej grupy pelargonii, ważnym jest to, aby przetrzymać rośliny około dwóch tygodni w chłodnym miejscu (10-12 ºC). Pelargonie, to rośliny termoindukcyjne, więc wymagają takiego przechłodzenia. Gdy kwitnienie się kończy, wówczas przechładzamy, wywołując w ten sposób drugie obfite kwitnienie. Pelargonia wielokwiatowa również jak poprzednie wymaga na okres zimy chłodniejszego pomieszczenia. Podlewanie jej w okresie wzrostu, dość obfite, z jednoczesną uwagą, aby nie przelać rośliny, bo ona jest bardzo na to wrażliwa i będzie musiała długo odchorowywać nasze błędy uprawowe. Po przekwitnięciu można ją nieco przyciąć a mocniejsze cięcie dokonujemy w momencie przesadzania, czyli pod koniec lutego. Rozmnażanie pelargonii odbywa się przede wszystkim wegetatywnie poprzez sadzonki, które pobieramy i ukorzeniamy od połowy lipca do połowy września. Rośliny, z których będziemy pobierać sadzonki, dobrze jest miesiąc wcześniej przyciąć tak, aby się bardziej rozgałęziła, wydając więcej pędów, które posłużą nam jako sadzonki. Sadzonki pobieramy tak, aby u rośliny matecznej pozostał kawałek pędu z liściem. Najlepiej ukorzeniać w małych doniczkach, w podłożu sporządzonym z torfu i piasku gruboziarnistego (1:1). Sadzonkom zapewniamy półcień oraz troszkę zraszamy, aby nam nie zwiędły. Okres ukorzeniania, w optymalnych warunkach ( 18 ºC) trwa około 2-3 tygodni. Tego typu rozmnażanie można czynić również na wiosnę. Pelargonia wielokwiatowa wymaga nieco wyższej temperatury na ukorzenienie sadzonek (20-22 ºC), jak i wyższej wilgotności. Sadzonki powinny być u nasady nieco zdrewniałe. Skuteczność ukorzenienia sadzonek się zwiększa wraz z zastosowaniem specjalnych ukorzeniaczy, które pobudzają i przyspieszają ukorzenienie. Oprócz rozmnażania wegetatywnego, niektóre formy rozmnaża się również poprzez nasiona. Okres od siewu do kwitnących roślin, trwa około 4- 5 miesięcy, dlatego aby uzyskać w maju kwitnące pelargonie siew trzeba wykonywać na przełomie listopada/ grudnia.
Zastosowanie
W zależności od grupy nadają się zarówno do obsadzania kwietników, na rabaty, do skrzynek, donic, pojemników, jak również jako rośliny do ozdoby naszych mieszkań.
Okres kwitnienia
Od maja do jesieni
Uwagi
Pelargonie żyją dość krótko a najobficiej kwitną w drugim roku uprawy, po czym tracą na swych walorach, więc lepiej starsze rośliny usuwać. Z chorób, które najczęściej atakują pelargonie, to wirus pelargonii, objawiający się żółtymi, najpierw niewielkimi, okrągłymi a wraz z upływem czasu coraz większymi i bardziej nieregularnymi plamami na liściach i kędzierzawieniem pędów. Zarażone rośliny, musimy bezwzględnie niszczyć, bo one nie są już do uratowania. Często atakuje te kwiaty również tzw. czarna nóżka, będąca chorobą grzybową, objawiającą się gniciem u nasady głównie młodych sadzonek i siewek. Zapobiec jej możemy dezynfekując oraz przy ukorzenianiu odczekać, aby nasada sadzonki się osuszyła. Kolejną jest rdza pelargonii, powodująca żółte plamy na powierzchni i od spodu liścia. W celu zapobiegania najgroźniejszym chorobom wirusowym, musimy uważać na szkodniki, które są wektorami przenoszącymi te choroby, więc mszyce, mączniki, przędziorki muszą być jak najszybciej eliminowane. Oprócz tego są jeszcze zmiany wywołane, przez złą pielęgnację np. żółtobrunatne, skorowaciałe plamy, pojawiające się na blaszkach liściowych, są następstwem zbytniej wilgotności powietrza i podlewania; niedobór azotu objawiający się czerwonawymi przebarwieniami, a nawet stopniowym zasychaniem brzegów liści; bladozielone niewyrośnięte i bardzo delikatne liście i pędy, to następstwo, zbytniego zacienienia.
ODMIANY:
PELTATUM
Grupa znakomitych, trwałych roślin balkonowych o długich, zwisających pędach, kwiatach pustych, półpełnych lub pełnych w szerokiej gamie kolorystycznej.
COSTA DAURADA
Ciekawa seria pelargonii bluszczolistnej o zwartym, zwisającym pokroju, pełnych, dużych kwiatach, obficie kwitnąca, dobrze krzewiąca się; wczesna
Happy Face
Odmiany z serii Happy Face® charakteryzują się zwisającym pokrojem, średnią siłą wzrostu, wczesnym i obfitym kwitnieniem wytwarzając duże, pojedyncze kwiaty. Są doskonałe do skrzynek balkonowych i dużych wiszących koszy, efektowne w kompozycjach z innymi roślinami.
ZONALE
Grupa tradycyjnych roślin rabatowych o wzniesionym pokroju, kwiatach pustych, półpełnych lub pełnych w szerokiej gamie kolorystycznej.
COSTA BRAVA
Interesująca, nowa seria, linia DARK pelargonii rabatowych o zwartym pokroju i dużych kwiatach w atrakcyjnych barwach.
FIREWORKS
Interesująca seria pelargonii o zwartym pokroju, dobrze krzewiąca się, samoczyszcząca się, wczesna. Na uwagę zasługuje niezwykle ciekawa i dekoracyjna budowa kwiatostanów. Polecana na balkony, tarasy i do ogrodów.
SAXONIA
Grupa okrywowych pelargonii o pojedynczych kwiatach, samoczyszcząca się, kwitnąca przez całe lato, bardzo odporna na niesprzyjające warunki atmosferyczne; idealna roślina rabatowa do ogrodów, parków, czy na cmentarze, a także do pojemników na tarasy i balkony, sadzona pojedynczo lub w kompozycji z szybko rosnącymi roślinami (np. Bidens, Scaevola).
TREND
Seria pelargonii warta zwrócenia uwagi - cechuje się wczesnością kwitnienia, silnym wzrostem, dużymi kwiatostanami, liściach z rysunkiem, obfitym kwitnieniem
ANGELEYES
Ta oryginalna seria to wartościowe uzupełnienie oferty pelargonii. Jej odmiany charakteryzują się zwartym pokrojem, niezwykle urokliwymi drobnymi kwiatami pojawiającymi się obficie na silnie rozkrzewionych, mocnych pędach. Łatwa w uprawie, kwitnie obficiej podlewana umiarkowanie, nawet słabo. Wymagaja natomiast regularnego nawożenia. Polecana do wszelkiego rodzaju pojemników, zwłaszcza wiszących koszy i skrzynek balkonowych.
Pelargonia to roślina, która jest dość prosta w uprawie i pielęgnacji. Pelargonie w naszych warunkach są wrażliwe na niską temperaturę, dlatego zazwyczaj uprawiane są w skrzynkach i donicach a nie w gruncie. Rośliny wymagają dużej ilości światła, lubi bezpośrednie nasłonecznienie z dobrą cyrkulacją powietrza. W okresie zimowym przechowujemy pelargonie w temperaturze przekraczającej 8ºC, najczęściej w piwnicach, nieogrzewanych klatkach schodowych itp. Pod koniec okresu wegetacji przycinamy roślinie pędy, ułatwia to przezimowanie. W odciętych pędów możemy uzyskać nowe sadzonki. Odcięte pędy z jednym liściem umieszczamy w glebie, nie dopuszczając do zbytniego przesychania ale tez nie przelewając roślin. Ukorzenione sadzonki przesadzamy wczesną wiosną. Na zimujących pelargoniach bardzo często pojawia się szara pleśń, zwłaszcza jak pomieszczenie w którym ją przechowujemy jest zbyt ciemno bez odpowiedniej cyrkulacji powietrza. Uprawa na zewnątrz w okresie letnim może być narażona na mszycę.
Choroby i szkodniki pelargoni
Pelargonia to przepiękne rośliny zdobiące nasz balkony i okna już od ponad 200 lat. Wciąż żadne inne kwiaty nie dorównują im pełną staroświeckiego wdzięku urodą oraz specyficznym zapachem. W dzisiejszych czasach spotkać możemy odmiany czerwone, różowe, o kwiatach zarówno wielkich i drobnych. Wszystkie jednak wymagają troskliwej opieki przez cały rok. Właściwie pielęgnowane z pewnością upiększą nam balkon, to przecież wciąż jedne z najczęściej uprawianych roślin ozdobnych. Przepięknie kwitnące na balkonach i tarasach od maja aż do jesieni, mają równocześnie niewielkie wymagania uprawowe. To czyni z nich kwiaty warte uwagi. Zdarza się jednak, że chorują lub też padają ofiarą szkodników, a często i naszych własnych błędów. Poznajmy ich naturalnych wrogów.
Jednymi z najczęstszych błędów popełnianych przez hodowców są błędy w pielęgnacji. Podlewanie zbyt zimną wodą w przy wysokiej temperaturze powietrza, zbyt duża ilość wody wykorzystana do polewania rośliny przy zbyt gorącym powietrzu i zbyt suchej ziemi w doniczce, bądź również przy zbyt niskiej temperaturze powietrza wywołuje tzw. korkowatość liści. Pamiętajmy, iż sposób podania wody, np. moczenie liści przy zbyt silnym słońcu i błędy w podlewaniu mają wpływ na strukturę i wygląd liści. Brązowanie i usychanie liści to skutek naszych błędów. Używajmy ciepłej, odstanej wody, dawkując ją. Roślinę podlewajmy najpóźniej koło 8.00 rano, bądź też wieczorem, tuż przed, lub po zachodzie słońca. Pamiętajmy, iż brak wody jest przyczyną wzrostu stężenia soli mineralnych, powodującego uszkodzenia korzeni. Długotrwałe z kolei deszcze wypłukują nawozy, wyjaławiając ziemię. Zadbajmy, więc o właściwą pielęgnację. Pamiętajmy, iż chory liść nie wróci do normy. Nowe, młode liście przy zastosowaniu się do powyższych rad powinny mieć już zdrowy i ładny wygląd.
Chorobą wywołaną przelaniem roślin i długo utrzymującą się w glebie wilgocią jest zgnilizna podstawy pędu, wywoływana przez grzyby bytujące w podłożu. Podstawa łodygi staje się mokra i wodnista, a wokół tkanek pojawia się nalot brązowawej lub białej grzybni. W momencie zauważenia pierwszych objawów rośliny podlejmy preparatem Previcur 607SL.
Do innych chorób atakujących pelargonię, a wywoływanych niewłaściwym, nadmiernym podlewaniem i zbyt chłodnym podłożem zaliczmy również alternariozę charakteryzującą się owalnymi lub okrągłymi, ciemnobrązowymi plamami o średnicy 1 centymetra otoczonymi obwódką, werticiliozę oraz zgorzel zgnilakową będącymi przyczynami zahamowania wzrostu roślin, żółknięcia a z czasem brązowienia liści, i ich obumierania. Pamiętajmy o usuwaniu chorych liści, podlewaniu roślin wodą o odpowiedniej temperaturze i spryskiwaniu roślin preparatami Bravo 500 SC, Penncozeb 80 WP w przypadku alternariozy, Sarfun 500 S.C., Topsin M 500 S.C. w przypadku werticiliozy.
Pelargonie mogą być również atakowane przez chorobę o podłożu bakteryjnym, zwaną zarazą bakteryjną (Xanthomonas hortorum pv. Pelargonii). Porażone nią rośliny powoli gniją i zamierają. Charakterystyczną cechą towarzyszącą tej chorobie są widoczne na liściach okrągłe, brązowe plamy z jasnymi obwódkami. Zakażenie przenosi się na całą roślinę powodując więdnięcie i opadanie liści. Rozwojowi choroby sprzyjają wysoka temperatura oraz wilgotność powietrza. Wyleczenie roślin jest praktycznie niemożliwe. Jedynym rozwiązaniem jest wyrzucenie chorych roślin, ziemi, odkażenie pojemnika i ochrona pozostałych. Inne, nieporażone chorobą pelargonie potraktujmy fungicydem, np. Miedzianem 50.
Udręką wielbicieli pelargonii są bardzo często choroby grzybowe. Do najczęstszych zaliczyć możemy szarą pleśń (Botrytis cinerea). Wodnistym, pojawiającym się na porażonych ich liściach plamom, towarzyszyć może szarawy, mączysty nalot grzybni z zarodnikami. Prewencyjnie pamiętajmy o zachowaniu odpowiedniej rozsady, unikaniu zwilżania nadziemnych części roślin, ograniczeniu dawki nawozów azotowych oraz zapewnieniu roślinom przewiewnego miejsca. Chorobie sprzyja, bowiem ciepła i wilgotna pogoda, a zarodniki szarej pleśni bardzo szybko rozprzestrzeniają się przenoszone z wiatrem. Receptą dla porażonych szarą pleśnią okazów może okazać się oprysk biopreparatem Biosept 33SL bądź Euparen Multi 50 WG i Teldor 500 SC. Porażone części roślin usuńmy.
Inną dolegliwością związaną z uprawą pelargonii jest rdza pelargonii. Najczęstsze charakterystyczne objawy to jasnożółte okrągłe plamy pokrywające liście, oraz brązowe brodawki na ich spodzie. Zżółkłe liście brązowieją z czasem, skręcają się i opadają. Na porażone rośliny, w momencie zauważenia pierwszych objawów zastosujmy preparaty Saprol, Bayleton, czy też Baycor.
Tworzące się na liściach i łodygach okrągłe lub owalne, szare lub brązowe plamy są objawami plamistości liści, choroby wywoływanej kilkoma gatunkami grzybów. Zasychające z czasem plamy wykruszają się, a porażone liście zamierają. Cechą charakterystyczna tej choroby jest kierunek jej rozwoju. Objawy dotyczą na początku dolnych liści, stopniowo obejmując górne partie rośliny. Po zauważeniu pierwszych objawów spryskajmy rośliny preparatami Miedzian, Dithane, Topsin, czy Bravo.
Wśród szkodników atakujących pelargonie znajdziemy mszyce, przędziorki i mączliki. Szkodniki nie stanowią jednak w przypadku pelargonii poważnego zagrożenia i problemu.
Żerujące na pelargoniach mszyce powodują zahamowanie wzrostu oraz zaburzenia kwitnienia oblepionych spadzią liści i kwiatów. W momencie zaobserwowania pierwszych mszyc opryskujmy rośliny preparatami Provado Plus czy też Confidor.
Mączlik żerując na spodniej stronie liści najbardziej żarłoczny bywa w stadium larwy. Właśnie wtedy jest najtrudniej dostępny dla jakichkolwiek środków stosowanych przeciwko niemu. Larwy tej tzw. białej muszki, wydalają obficie rosę miodową – zagęszczony cukier, pokrywający liście lepką warstwą. Ta lepka pożywka jest idealnym środowiskiem dla rozwoju grzybów sadzaków, utrudniających asymilację i szpecących rośliny. Ten niezwykle płodny przeciwnik jest dość trudnym do zwalczenia wrogiem. Zabić skutecznie może go głównie mróz. A wszelkie stosowane w ogrodnictwie preparaty nie działają zupełnie na postacie dorosłe. Rozwiązaniem mogą być żółte tablice lepowe, bądź biologiczne preparaty zawierające naturalnego wroga - obrotnicę szklarniową.
Catokillus