1. Omów podstawowy cel i funkcje prawa karnego.
Podstawowym celem prawa karnego jest ochrona dóbr prawnych i prawo karne, które ten cel realizuje, pełni funkcję ochronną.
Funckje prawa karnego:
Zapobieganie - Cel kary sprowadza się więc do tego, aby przeszkodzić winnemu w wyrządzaniu nowych szkód współobywatelom oraz aby powstrzymać innych od wyrządzania szkód tego samego rodzaju.
Zaspokajanie społecznego poczucia sprawiedliwości - poczucie podzielane przez większość społeczeństwa.
Poprawa - Dawniej rozumiano ją jako poprawę moralną jednakże w dzisiejszych warunkach nie można mówic o jakiejkolwiek resocjalizacji.
Kompensacja i restytucja - Obowiązek naprawienia szkody. Charakter taki ma nawiązka.
Subsydiarna - zgodnie z nią stanowienie i stosowanie prawa karnego jest możliwe tylko gdy zawodzą uregulowania innych gałęzi prawa. Prawo karne a szczególnie stosowanie kar i środków reakcji karnej jest ultima ratio, którego można sięgać tylko w ostatecznosci. Nowy k.k. odrzuca teorię, że efektywność zwalczania przestępczości nie jest zależna od surowości represji karnej.
Gwarancyjna - Uniemożliwia samowolę stanowienia i stosowania prawa karnego
Afirmująca - Wyraża się w kształtowaniu świadomości prawnej społeczeństwa
Ekspiacyjna - Umożliwia sprawcy odkupienie swojej winy i uwolnienia się od moralnej odpowiedzialności
Ekspresyjna - Informuje społeczeństwo, które dobra prawne i na jakich zasadach państwo deklaruje chronić.
2. Wymień i omów podstawowe zasady prawa karnego.
Nullum crimen sine lege - Podstawową zasadą prawa karnego jest wymaganie, aby czyn zabroniony był określony w ustawie karnej
Sprawiedliwości - Sprawiedliwe postępowanie to takie, które jest zgodne ze społecznym poczuciem sprawiedliwości. Każda osoba, która popełniła czyn zabroniony ma prawo do sprawiedliwego osądu. Żadna dziedzina prawa nie ogranicza się wyłacznie do lex.
Humanizmu - Wymaga ludzkiej postawy w procesie stanowienia i stosowania prawa karnego. Przypomina o tym, że nawet największy zbrodniarz nadal pozostaje człowiekiem. Żaden cel, bez względu na jego rangę i charakter, nie usprawiedliwia postępowania sprzecznego z założeniem, iż wartością najwyższą w każdym społeczeństwie musi być człowiek. ( M. Cieślak mowił o "wielkim inkwizytorze")
Subsydiarności - Wyraża przekonanie, że prawo karne powinno być stosowane tylko w ostateczności (ultima ratio) gdy zawiodą inne dziedziny prawa
Czynu - Czyn i tylko czyn może być podstawą jakiejkolwiek odpowiedzialności karnej (nullum sanctio sine actio)
Społecznej szkodliwości - Przestępstwem może być tylko taki czyn, który bez względu na zawinienie sprawcy, godzi w jakiekolwiek dobro prawne tzn. narusza je lub naraża na niebezpieczeństwo. SN stwierdził: "Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, który pozbawiony jest społecznej szkodliwosci"
Winy - Nie można wymierzyć kary sprawcy, któremu nie można przypisać winy, jednak można stosować wobec niego środki zabezpieczające
Indywidualizacji odpowiedzialnosci - Polega na odpowiedzialnosci tylko za własne czyny, wyklucza odpowiedzialność zbiorową. Każdy ze współdziałających odpowiada tylko za to co obejmował swym zamiarem. Dotyczy też okoliczności osobistych, które mają wpływ na wyłączenie, złagodzenie lub obostrzenie odpowiedzialności karnej. Jedynym wyjątkiem jest bójka, której następstwem jest ciężki uszczerbek lub śmierć.
In dubio pro reo - W razie wątpliwości osądza się na korzyść oskarżonego, powiązana jest z zasadą domniemania niewinności
Nulla sanctio sine iudicio - Wymóg przynależności wymiaru sprawiedliwosci wyłącznie do sądów.
Stałości i pewności prawnej
3. Nauka prawa karnego i nauki pokrewne (pomocnicze). Wymień i scharakteryzuj.
Kryminologia - bada zjawisko przestępstwa oraz osobę jego sprawcy w płaszczyźnie szeroko rozumianych uwarunkowań społecznych, a także biologicznych i psychologicznych.
Penologia - przedmiotem badań jest kara jako zjawisko prawne i socjologiczne
Wiktymologia - zajmuje się przede wszystkim rolą ofiary i jej przyczynieniem się do popełnienia przestępstwa
Penitencjarystyka - zajmuje się naukową refleksją nad środkami ograniczającymi lub pozbawiającymi wolności po to, aby ukształtować je w sposób najbardziej racjonalny i umożliwiający realizację ich celów np. wychowanie i poprawa.
Polityka kryminalna - jej przedmiotem jest działalność organów państwowych w zakresie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych.
Kryminalistyka - jest to nauka zajmująca się problematyką wykrywania przestępstw oraz dostarczaniem śladów przestępstwa dla potrzeb postępowania karnego.
Medycyna sądowa - powstała dla potrzeb organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. W zakresie zainteresowań znajdują się takie zagadnienia jak mechanizm działania urazów i innych czynników na organizm człowieka, oznaczanie znamion i czasu śmierci, oględziny i sekcja zwłok oraz badania osób żywych.
Psychiatria sądowa - przedmiot jej badań obejmuje kwestię roztrzygania o niepoczytalnosci i ograniczonej niepoczytalnosci, zagadnienia związane ze stosowaniem leczniczych środków zabezpieczających oraz ocenę zdolności oskarżonego do uczestniczenia w procesie karnym czy możliwości odbycia przez skazanego orzeczonej kary. Z psychiatrii sądowej wyodrębniła się także seksuologia sądowa, która zajmuje się klasyfikacją, opisem i badaniem zaburzeń seksualnych oraz rozpoznawaniem przyczyn przestępczości seksualnej.
4. Podstawowe szkoły i kierunki w nauce prawa karnego. Wymień i omów.
· szkoła klasyczna,
· szkoła pozytywna,
· szkoła socjologiczna,
· ruch obrony społecznej,
· kierunek racjonalistyczno-humanitarny,
· neoklasycyzm,
· abolicjonizm, kryminologia radykalna i restorative justice.
5. Nauka polskiego prawa karnego w XIX i XX w. oraz jej przedstawiciele (R. Hube, E. Krzymuski, J. Makarewicz).
6. Tendencje rozwojowe prawa karnego. Pojęcia: “kryminalizacja", “dekryminalizacja", “penalizacja", “depenalizacja", “dekryminalizacja względna", “kontrawencjonalizacja".
Kryminalizacja - czyn dozwolony staje się czynem zabronionym
Dekryminalizacja względna - przesunięcie z kręgu przestępstw do kręgu wykroczeń (kontrawencjonalizacja)
Kryminalizacja względna - z kręgu wykroczeń do kręgu przestępstw (dekontrawencjonalizacja)
Penalizacja - zmiana kar w kieunku ich obostrzenia
Depenalizacja - zmiana kar w kierunku ich złagodzenia
7. System źródeł polskiego prawa karnego materialnego w kierunku na korzyść i na niekorzyść oskarżonego.
8. Systematyka ustawy karnej. Data uchwalenia i wejścia w życie, nowelizacje i projekty zmian. Przepisy wprowadzające.
9. Pojęcie i budowa zakazów karnych; ich rodzaje.
10. Wykładnia przepisów prawa karnego i jej obowiązywanie. Kryteria i rodzaje wykładni.
Wykładnia to wyjaśnianie przepisów prawnych.
Podziała ze względu na podmiot:
Autentyczna – dokonywana przez organ, który wydała przepis,
Legalna – przez organ państwowy (np. Trybunał Konstytucyjny)
Praktyczna – przez organ państwowy w toku stosowania prawa (np. przez sąd w czasie rozstrzygania jakiejś sprawy),
Doktrynalna – przez przedstawicieli nauki (jako jedyna jest nieobowiązująca).
Podział ze względu na metodę:
- Gramatyczna – na podstawie słów i reguł gramatycznych,
- Celowościowa – bierze się pod uwagę cel, któremu ma służyć przepis,
- Systematyczna – wyjaśnianie przepisu na tle wszystkich przepisów prawa albo przepisów danej gałęzi prawa.
11. Czas popełnienia czynu zabronionego. Sposoby określania i jego znaczenie w prawie karnym.
Czyn zabroniony uważa sie za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany. Wyjątkiem jest obliczanie terminu przedawnienia przestępstw skutkowych gdzie miarodajny nie jest czas działania lub zaniechania, lecz czas nastąpienia skutku.
12. Ustawy epizodyczne.
Są to ustawy czasowe wydawane np. z powodu klęski żywiołowej lub wojny tj. takie, które same wskazują na koniec swego obowiązywania. Ustawa może stanowić wyraźnie o wyłączeniu określonych przepisów z części ogólnej k.k.
13. Zasada lex severior retro non agit i jej normatywne podstawy.
Zasada ta mówi, że ustawa surowsza nie może działać wstecz. Zasady działania ustawy określa zasada intertemporalna. Jedynymi wyjątkami od tej zasady byly dekrety z 1944 i 1946 roku skierowane przeciwko faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy.
14. Zasada lex retro mitius agit i jej normatywne podstawy.
Zasada ta mówi, że ustawa względniejsza działa wstecz. Nie jest to jednak zasada konstytucyjna. W szczególności nikt nie może ponosić odpowiedzialności za czyn zabroniony według nowej ustawy jeżeli nie był on zabroniony w czasie jego popełnienia oraz czyn zabroniony według ustawy obowiązującej w chwili czynu, który nastepnie nie podlegał już penalizacji, nawet jeżeli w chwili orzekania był znowu zabroniony pod groźbą kary.
15. Zasada nullum crimen sine lege poenali anteriori i jej normatywne podstawy.
Nie ma przestępstwa bez wcześniejszej ustawy. Zasada ta mówi o tym, że nikt nie może odpowiadać za przestępstwo, które w chwili popełnienia nie było ustanowione ustawą.
16. Zasada nulla poena sine lege poenali anteriori i jej normatywne podstawy.
Nie ma kary bez wcześniejszej ustawy.
17. Miejsce popełnienia czynu zabronionego. Sposoby określania i jego znaczenie w prawie karnym. Problematyka tzw. przestępstwa tranzytowego.
Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany, oraz w każdym miejscu, gdzie skutek stanowiący znamię czynu nastąpił lub gdzie według zamiaru sprawcy miał nastąpić. Wskazanie na wiele miejsc popełnienia przestepstwa zgodne z tzw. teorią wszędobylstwa.
18. Omów zasadę terytorialności. Pojęcie terytorium RP i zakres obowiązywania ustawy karnej.
Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną stanowi inaczej. Terytorium Polski to obszar ziemi (obszar lądowy) wraz z wodami wewnętrznymi oraz morskie wody przybrzeżne, a także słup nad tymi obszarami i wnętrze ziemi pod nimi. Współcześnie, od zasady terytorialności tworzy się w wielu państwach wyjątki przez posługiwanie się instytucją przekazania-przejęcia ściagania.
19. Odpowiedzialność cudzoziemców na gruncie polskiej ustawy karnej.
20. Azyl i ekstradycja. Charakterystyka i przesłanki stosowania.
Azyl oznacza bezpieczne schronienie. Rozróżnia się dwa rodzaje azylu:
Azyl dyplomatyczny - czyli udzielanie schronienia w urzędach konsularnych, na okrętach wojennych, samolotach wojskowych i bazach wojskowych położonych na obcych terytoriach, funkcjonuje i jest uznawany przez prawo miedzynarodowe tylko w państwach Ameryki Południowej. Są wyjątki, które zdarzają sie w innych częściach świata. Znaczące jest, że jest to azyl udzielany przez poza jego terytorium.
Azyl terytorialny - cudzoziemiec może otrzymać azyl w RP jeżeli jest to niezbędne dla zapewnienia mu ochrony oraz przemawia za tym interes RP. Cudzoziemcowi, któremu udzielono azylu wydaje się zezwolenie na osiedlenie się. Można mu cofnąć azyl w przypadku gdy ustaną przyczyny, dla których azyl udzielono lub gdy prowadzi on działalność skierowaną przeciwko obronności, bezpieczeństwu państwa lub porządkowi publicznemu. Decyzje odnośnie udzielania azylu rozpatruje Prezes Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców po uzyskaniu zgody ministra ds. zagranicznych.
Ekstradycja - może nastąpić w wyniku złożenia przez organ innego państwa wniosku o wydanie osoby ściaganej w celu przeprowadzenia przeciw niej postępowania karnego lub wykonania orzeczonej co do niej kary albo środka zabezpieczającego. Jest to forma współdziałania międzynarodowego w dziedzinie zwalczania przestępczości. Obok ekstradycji wyróżnia się kierunek odwrotny polegający na wydaniu jakiejś osoby przez państwo obce na żądanie polskich władz. Wnioski takie składa sie za posrednictwem Ministra Sprawiedliwości. Obok ekstradycji istnieje także instytucja przejęcia i przekazania ścigania karnego.
21. Immunitety.
Immunitety dzielą się na formalne i materialne. Immunitety powodują względny lub bezwzględny zakaz ścigania, nie wpływając w żaden sposób na karnomaterialną ocenę czynu. Immunitety materialne wyłączają przestępczość określonych czynów, a wyjątkowo tylko karalnośc określonych osób. Do osób objętych immunitetem zalicza się: Prezydent RP, Członkowie Rady Ministrów, Posłowie i Senatorowie, Sędziowie, Prokuratorzy, Adwokaci, Personel dyplomatyczny Polski i państw obcych.
22. Stan nietrzeźwości i metody jego określania.
Stan po użyciu alkoholu - gdy zawartość w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2% do 0,5% alkoholu albo do obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3
Stan nietrzeżwości - gdy zawartość w organiźmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5% albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3
23. Przestępstwo, czyn bezprawny, czyn kryminalnie bezprawny. Definicje i różnice.
Przestępstwem jest czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Czyn bezprawny jest to czyn niezgodny z przepisami jakiejkolwiek dziedziny prawa. Czyn kryminalnie bezprawny jest niezgodny z przepisami prawa karnego.
24. Materialna i formalna definicja (określenie) przestępstwa.
Ujęcie formalne koncentruje się na naruszeniu zakazu karnego i bliskie jest sematycznemu znaczenia słowa "przestępstwo". Za treść materialną przestępstwa natomiast uznaje się doprowadzenie do sytuacji, w której występuje zagrożenie dla jakiegoś dobra prawnego lub jego naruszenie, co wyraźnie odwołuje się do kontekstu społecznego takiego zachowania.
25. Pojęcie “społeczne niebezpieczeństwo czynu" (k.k. z 1969 r.) i “społecznej szkodliwości czynu" (k.k. z 1997 r.).
Zmianę terminologii uzasadniono potrzebą oderwania się od interpretacji pojęcia społecznego niebezpieczeństwa naznaczonej elementami politycznymi i od praktyki wykorzystywania go w celach politycznych. W rzeczywistości nadużywanie tego pojęcia miało miejsce w czesnych latach 50 i z pewnością nie był to znaczący instrument w ramach ogólnego nadużywania prawa karnego w celach politycznych. Główną funkją była selekcja. Trzeba też dodać, że w dużym stopniu wybór ten ma charakter umowny, ponieważ niektóre przestępstwa są społecznie szkodliwe, ponieważ wyrządzają uszczerbek określonemu dobru, inne zaś tylko zagrażają mu, a więc są społecznie niebezpieczne.
26. Zawinienie jako podstawa odpowiedzialności karnej. Teorie winy.
Wina zachodzi wtedy, gdy mozemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego. Przede wszystkim, przesłanką winy jest tzw. stona podmiotowa przestępstwa, tzn, zamiar popełnienia przestępstwa albo lekkomyślność lub niedbalstwo. Konieczne jest ustalenie czy chodzi o osobę zdolną do ponoszenia winy tzn. osobę która osiągnęła określony wiek. Istnieje szereg przesłanek negatywnych, czyli okoliczności wyłączających winę. Są to niepoczytalność sprawcy, błąd, działanie na rozkaz, stan wyższej konieczności. Czyli Wina jest personalną zarzucalnością popełnionego czynu. Rozóżnia się psychologiczną (według tej teorii wina jest stosunkiem psychicznym sprawcy do czynu zabronionego) i normatywną (istota winy to osobista zarzucalność popełnionego czynu) teorię winy.
27. Ustawowe znamiona przestępstwa. Pojęcie, podział i znaczenie.
Na pojęcie przestępstwa składają się następujące elementy:
Czyn
kryminalnie bezprawny (zakazany przez prawo karne) a) objęty formalnym zakazem karnym (czyli wypełniający znamiona czynu zabronionego)
b) nie objęty kontratypem (czyli typową sytuacją wyłączającą kryminalność bezprawną)
społecznie szkodliwy (w stopniu większym niż znikomy)
zawiniony (czyli popełniony) a) w jednej z czterech "form winy" b) przez osobę dorosłą w rozumieniu prawa karnego c) przez osobę poczytalną w rozumieniu prawa karnego d) przez osobę mogącą kierować swym postępowaniem e) przez osobę nie będącą w błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność lub winę f) przez osobę nie będącą w usprawiedliwionej nieświadomości bezprawności czynu g) przez osobę nie działającą w stanie wyższej konieczności
Znamiona dzielą się na opisowe (te których stosowanie nie wymaga stosowania ocen) i ocenne (te które wymagają oceny).
28. Przestępstwa materialne i formalne. Kryteria podziału i przykłady.
Przestępstwa materialne - są to przestępstwa skutkowe gdzie następuje zmiana w świecie zewnętrznym np. uszkodzenie rzeczy, uszczerbek na zdrowiu, pozbawienie wolnosci, obawa, itp.
Przestępstwa formalne - bezskutkowe gdzie przestępstwo polega tylko na określonym zachowaniu np. udzielenie pomocy, fałszywe zeznania, itp.
29. Przestępstwa typu podstawowego, uprzywilejowanego i kwalifikowanego.
Typ podstawowy - przestępstwo będące punktem wyjścia
Typ uprzywilejowany - gdy jest zagrożony karą łagodniejszą (np. zabójstwo w afekcie)
Typ kwalifikowany - gdy zagrożony jest karą surowszą (np. pozbawienie wolności związane ze szczególnym udręczeniem lub powyżej 7 dni)
30. ...
Wirus84