biuletyn IPN nr 7 (102) - VII 2009.pdf - IPN - Zygfryd_Ludojad

N R 7 ( 1 0 2 )

l i p i e c

2 0 0 9

b i u l e t y n

Dodatek: płyta DVD ze spektaklem

„Inka 1946”

b i u l e t y n

instytutu pamięci narodowej

numer indeksu 374431

nakład 10000 egz.

Oni odmówili bezpiece

cena 7 zł (w tym 0% VAT)

instytutu pamięci narodowej

oddziaŁy ipn

adresy i teleFony

BIAŁYSTOK

ul. Warstatwa 1a, 15-637 Białystok

tel. (0-85) 664 57 03

GDAŃSK

ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia

tel. (0-58) 660 67 00

KATOWICE

ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice

tel. (0-32) 609 98 40

KRAKÓW

ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków

tel. (0-12) 421 11 00

LUBLIN

ul. Szewska 2, 20-086 Lublin

tel. (0-81) 536 34 01

ŁÓDŹ

ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź

tel. (0-42) 616 27 45

POZNAŃ

ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań

tel. (0-61) 835 69 00

RZESZÓW

ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów

tel. (0-17) 860 60 18

SZCZECIN

ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin

tel. (0-91) 484 98 00

WARSZAWA

ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa

tel. (0-22) 526 19 20

WROCŁAW

ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław

tel. (0-71) 326 76 00

BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ

Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący,

Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Filip Musiał,

Barbara Polak, Leszek Próchniak, Jan M. Ruman, Andrzej Sujka, Norbert Wójtowicz

Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 0-22 431-83-74), jan.ruman@ipn.gov.pl

Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 0-22 431-83-75), barbara.polak@ipn.gov.pl

Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 0-22 431-83-39), andrzej.sujka@ipn.gov.pl

Piotr Życieński – fotograf (tel. 0-22 431-83-95), piotr.zycienski@ipn.gov.pl

sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 0-22 431-83-47), maria.wisniewska@ipn.gov.pl

Archiwalne numery w internecie: www.ipn.gov.pl/biuletyn

Informacja o prenumeracie i zamawianiu numerów archiwalnych: www.ipn.gov.pl/biuletyn_prenumerata

Projekt graiczny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;

łamanie: Tomasz Ginter; korekta: Beata Stadryniak-Saracyn

Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa

Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa

www.ipn.gov.pl

Druk: „2 K” s.c., ul. Płocka 35/43, 93-134 Łódź

B I U L E T Y N

N R 7 ( 102)

LIpIEC

2 0 0 9

SPiS TREŚCi

n ROZMOWY BIULETYNU

Agentura nie jest celem

Z Wojciechem Frazikiem i Filipem Musiałem

rozmawia Jan M. Ruman............................................................................ 2

n KOMENTARZE HISTORYCZNE

Wojciech.Frazik.–.Bez względu na konsekwencje.......................................... 31

Aleksandra.Pietrowicz.–.Nieugięty....................................................................... 37

Filip Musiał – Milsza mi śmierć niż współpraca............................................ 45

Elżbieta Jakimek-Zapart – „Już raz odmówił współpracy”................................. 49

Michał Wenklar – Bezradni wobec „fanatyka religjnego”........................... 55

Ks. Józef Marecki – Porywczy kleryk..................................................................... 58

Justyna Błażejowska – Strzyżewski – polski Mitrochin....................................... 62

Cecylia Kuta – „Getty” nie chce współpracować.............................................. 81

Łucja Marek – „Nie-tajność” obroną przed współpracą z SB....................... 84

Marcin.Gugulski.–.Dwaj nawróceni....................................................................... 92

Piotr.Milczanowski.–.Ksiądz Adolf Chojnacki....................................................... 98

Paweł Skubisz – „Dowody” bezpieki.................................................................. 103

n WYSTAWY

Robert Ciupa – Oczy i uszy bezpieki.................................................................. 106

n KSiążKi ....................................................................................................... 113

n ZMARLI ........................................................................................................ 114

Na okładce: str. I i IV – rys. Andrzej Krauze

iNSTyTuTu PAMięCi NARODOWEJ

AgENTURA NIE JEST CELEM

Z WOJCiEChEM FRAZiKiEM i FiliPEM MuSiAłEM

ROZMAWIA JAN M. RUMAN

J.M.R. – Jaka jest geneza sowieckiej i komunistycznej agentury na ziemiach pol-

skich, która po wojnie rozwinęła się w aparat represji państwa komunistyczne-

go? Czy jej korzeni należy upatrywać w okresie okupacji, czy znacznie wcześniej

– w dwudziestoleciu międzywojennym?

W.F. – Oczywiście, trzeba ich upatrywać w dwudziestoleciu międzywojennym, ponieważ

u początków bazą dla agentury sowieckiej była partia komunistyczna, która traktowała

Polskę jako twór przejściowy, tymczasowy, mający być tylko trupem, po którym przejdzie

się do Europy Zachodniej i tam wznieci płomień rewolucji. W związku z tym komuniści

pracowali na rzecz centrali w Moskwie. W tym środowisku, a także wśród sympaty-

ków partii komunistycznej werbowano współpracowników wywiadu sowieckiego jesz-

cze przed wojną. A potem również w tych środowiskach szukano współpracowników

w czasie wojny. Szukano ich wśród tych, którzy znaleźli się pod okupacją sowiecką

na ziemiach wschodnich, i wśród tych, którzy zostali wywiezieni. Wtedy wielu osobom

wydawało się, że jeśli chcą uniknąć śmierci, jedynym wyjściem jest pójście na współ-

pracę.

J.M.R. – Dodajmy, że tysiące tych, którzy zdecydowanie odmówili współpracy, to

oiary Zbrodni Katyńskiej. Dziś przecież mamy świadomość, że z większością – jeśli

nie z wszystkimi – internowanych oicerów polskich prowadzono rozmowy werbun-

kowe. Cena odmowy była więc bardzo wysoka.

F.M. – Chciałbym powrócić jeszcze do dwudziestolecia międzywojennego, dlatego że

dzisiaj coraz rzadziej zdajemy sobie sprawę, jaka była geneza państwa komunistycznego

w Polsce; coraz rzadziej pamiętamy o tym, że Komunistyczna Partia Robotnicza Polski,

czyli późniejsza KPP – były gałęziami Międzynarodówki Komunistycznej. Była to więc nie

tyle utajniona agentura Kremla, ile jawna struktura, realizująca zadania Międzynarodówki

Komunistycznej. Ci spośród komunistów, którzy przetrwali czystkę stalinowską z końca lat

trzydziestych, potem stanowili podstawę desantu, który miał spaść na ziemie polskie pod

osłoną armii sowieckiej i budować tutaj wasalny wobec Kremla system.

W.F. – Z jednej strony mamy więc partię komunistyczną, którą w całości można uznać za

agenturę sowiecką, ale z drugiej strony jest też agentura sensu . stricto NKWD czy sowieckie-

go wywiadu wojskowego. Ta agentura była już nieco inaczej budowana, przede wszystkim

nie.tak.jawnie.i.otwarcie.

F.M. – Choć początkowo było tak, że werbowano agentów głównie spośród wyznawców

ideologii komunistycznej, ale bardzo szybko Sowieci zmienili wytyczne, bo stało się oczywi-

ste, że ci, którzy związani są z komunizmem, jednocześnie mogą świadczyć usługi na rzecz

komunistycznego sąsiada.

J.M.R. – Ten sposób myślenia ma zresztą później swoją kontynuację… Ale zacho-

wajmy porządek chronologiczny. Po wojnie, gdy Polska stała się państwem zależ-

nym od Związku Sowieckiego, NKWD i UB rozbudowywały sieć agenturalną. Jakie

były cele agentury, gdzie szukano najcenniejszych agentów i jaka była skala tego

zjawiska w latach czterdziestych?

F.M. – Cele agentury w latach czterdziestych były zróżnicowane i zawsze zależne od tego,

jaki był cel Kremla. Początkowo agentura w znacznej części była budowana przez NKWD.

Jej pierwszorzędnym celem było spenetrowanie wywiadowcze struktur Polskiego Państwa

Podziemnego i jego sił zbrojnych, a przez to przygotowanie planu uderzenia na legalną .

II Rzeczpospolitą – pozostającą w tym czasie w podziemiu. Natomiast po zajęciu Polski

przez Armię Czerwoną te cele ulegają pewnej rewizji. To, co zostało z Polskiego Państwa

Podziemnego po przetoczeniu się przez Polskę walca armii sowieckiej, pozostaje nadal

w zainteresowaniu operacyjnym, ale dołączają inne środowiska, które dotychczas były

z tego zainteresowania wyłączone, np. Kościół katolicki. W czasie wojny nie był on pierw-

szoplanowym zagrożeniem z punktu widzenia Kremla, jednak po wojnie zaczynał nim być,

jako siła ideowo przeciwstawna doktrynie marksistowskiej i w pełni niezależna od instalo-

wanej w Polsce dyktatury.

J.M.R. – W czasie wojny i okupacji Kościół też był postrzegany przez Sowietów

jako zagrożenie, ale jedynie na terenach wschodnich, które włączyli do swojego

państwa…

F.M. – Tak, na tych terenach, które Stalin uznawał za swoje. To rzeczywiście jest ważne

rozróżnienie – nieco inne były cele agentury na terenach powojennej Polski „ludowej”

budowanej z nadania Stalina, a nieco inne były cele na niemal 40 proc. terytorium Polski,

które zostały wcielone do państwa sowieckiego.

J.M.R. – Przyznam, że dziwi mnie trochę, iż do tej pory nie padły w naszej dyskusji

takie nazwy jak GL, AL…

W.F. – Podstawowym celem agentu-

ry sowieckiej było przygotowywanie

gruntu do zniszczenia niepodległej

Rzeczypospolitej. Dokonywało się to

w dwóch etapach – pierwszy, przed

wojną i w czasie wojny, kiedy nie ma

jeszcze komunistycznego aparatu

represji na ziemiach polskich. W tym

czasie.tworzono.siatki.o.charakterze.

wywiadowczym, dla których bazą

był Związek Sowiecki. Do tych siatek

wywiadowczych traiali ludzie pozy-

skiwani na miejscu albo przysyłani

na spadochronach. Byli oni szkoleni

w szkołach w Związku Sowieckim na

biuletyn IPN nr 7 (102) - VII 2009.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: