1. Mimo, ze elita straciła zainteresowanie dla kina, twórcy nie porzucili myśli o dotarciu do niej – chcieli dorównać teatrowi, żeby zadowolić wymagającą publiczność. Kluczem do sukcesu miał być dźwięk.
3 „fale” udźwiękowienia: na przełomie wieków, w latach 1908 – 1914, na początku lat 20-tych
· początki: Charles Pathé – eksperymenty z „fonoscenami” (oddzielnie nagrane taśmy filmowe + dźwięk nagrany na płycie gramofonowej)
· druga fala: eksperymenty Leona Gaumont (Francja) – aparat chronophone i Oskara Messtera (Niemcy) – aparat biophone; początkowo pracowali oddzielnie, potem połączyli siły; kręcili krótkie sceny operowe i skecze. Podstawowym mankamentem tych filmów była słaba siła głosu, a także niemożność kręcenia dłuższych i bardziej nowoczesnych technicznie filmów (ograniczona długość płyty). Aparatury oparte były na zasadzie elektrycznego powiązania gramofonu z aparatem projekcyjnym (niedogodności dla właścicieli kin)
· wynalezienie mikrofonu uniezależnia film od płyt gramofonowych, eksperymenty z dźwiękiem nie wzbudzają zainteresowania filmowców, zajmują się więc nimi inżynierowie i naukowcy (Eugene Lauste, Sven Berglund, Lee de Forest, Niemcy Vogt, Engl i Masolle). Przyjmuje się, że pierwsze eksperymenty dokonywane były w Anglii przez Eugena Lauste’a – kręci on krótkie filmiki laboratoryjne
· 1923-1925 – trzecia ofensywa dźwiękowa: Niemcy z grupy „Triergon” – Joseph Masolle, Hans Vogt, Joseph Engl, w Anglii Lee de Forest – prace nad rejestracją dźwięku na taśmie filmowej; kręcą krótkie, proste filmy o nieskomplikowanych fabułkach (dzieła inżynierów, nie artystów^-^) Pomimo, że formalnie były bardzo dojrzałe, eksperymenty te zostały szybko zapomniane (nie były na rękę „ludziom filmu”)
Dopiero gdy dźwiękiem znowu zainteresowali się filmowcy (bracia Warner) pojawiła się realna szansa na przełom. Wykupili oni od koncernu Western Electric patent dźwiękowy Vitaphone ale chociaż istniał już system zapisu na taśmę wybrali zapis na płyty gramofonowe… Zaczęli od niemego filmu z ilustracją muzyczną („Don Juan”)
6 października 1927 – 1 wyświetlenie publiczne filmu „dźwiękowego i mówionego” („Śpiewak z jazzbandu” wytwórni Braci Warner)
Już w 2 lata później cała niemal produkcja światowa przeszła na film dźwiękowy; początkowo odrzucając wszelkie zdobycze filmu niemego. Wprowadzenie dźwięku pociągnęło za sobą obniżenie poziomu sztuki filmowej (najwięksi dotychczasowi twórcy ogłaszają upadek kina, które stało się „teatrem dla ubogich”). Publiczność - początkowo zachwycona odgłosami nie jest wymagająca, warstwa dialogowa – płaska i sztuczna (a co się mają wysilać…), następuje ponowne unieruchomienie kamery (wymagania inżynierów dźwięku…). Najczęściej stosuje się postsynchronizowanie (dźwięk dodawany jest później, do niemych materiałów). Amerykanie korzystają z nowej technologii do tworzenia filmów muzycznych, w Europie podejście jest zróżnicowane. W okresie „próbnym” wielu dawnych mistrzów kina niemego nie daje sobie rady w nowych warunkach i odchodzi
Początkowo twórcy zabiegali o pełny synchronizm obrazu i odpowiadającego mu dźwięku, potem uznano, że to sztuczne. Należy wypracować nowe metody ekspresji.
Mniej więcej w tym czasie w ZSRR powstaje manifest o kontrapunkcie dźwiękowo – wizualnym (o tym niżej).
Marcel Pagnol nazywa film dźwiękowy „teatrem w konserwie” – technicznym środkiem utrwalania przedstawień teatralnych – staje się to przyczyną silnej teatralizacji filmu. Próby te są mniej lub bardziej udane, jednak przyczyniają się do traktowania filmu jako hybrydy, niby-teatru. Z drugiej strony sam Pagnol wierzy, że film może stać się samodzielną sztuką (chociaż chodziło mu raczej o nowe wcielenie teatru… ) Z teatralizacją łączy się okres rewiowy – początkowo wielu twórców czuło się pewniej operując muzyką, nie zaś dialogiem.
W początkowym zachwycie nowością twórcy odrzucili osiągnięcia filmu niemego, jednak okazało się, ze synteza filmu niemego i dźwięku jest jedynym ratunkiem dla kina. Najlepsze filmy tamtego okresu „Pod dachami Paryża” Claira i „Światła wielkiego miasta” Chaplina czerpią z estetyki kina niemego. Ważnym artystycznym filmem dźwiękowym, wykorzystującym wartość milczenia i ciszy były „Dusze czarnych” Kinga Vidora.
Stopniowo twórcy uświadamiają sobie co naprawdę daje dźwięk – powiększenie ładunku treściowego jednego filmu. Wprowadzony zostaje pozakadrowy komentarz (bohatera bądź samego twórcy).Nie chodzi już o szafowanie dźwiękiem, raczej o nadanie światu waloru słyszalności, oddanie bogactwa dźwięków wokół nas. Docenia się także dźwięk jako środek wyrazu ludzkich myśli i uczuć. Wprowadzenie dźwięku osłabia ekspansję kina amerykańskiego (bariera językowa) – przełom dźwiękowy powoduje wzrost produkcji filmów narodowych (początkowe pomysły robienia ‘narodowych” wersji danego filmu nie wypaliły).
Rewolucja dźwiękowa dokonywała się niezwykle burzliwie, a konflikt ogniskował się przede wszystkim wokół kwestii estetycznych, ponieważ początkowo dźwięk nie nadążał za finezją sfery wizualnej i doskonałością formy, jaką osiągnęło kino nieme. Naturalistyczny sposób posługiwania się dźwiękiem sprawiał, że najpierw działał on tautologicznie wobec warstwy wizualnej, dublując informacje zawarte w obrazie.
· Epoka kina dźwiękowego rozpoczęła się na dobre w roku 1927. Premiera filmu Śpiewak jazzbandu z gwiazdą Broadwayu Alem Jonsonem, uchodzi za początek kina dźwiękowego.
· Wielu aktorów "poprzedniej epoki" nie nadawało się do filmu dźwiękowego. Ze względów technicznych aparaty nagrywające zniekształcały ich głosy. Skończyły się wielkie kariery aktorów zagranicznych, słabo znających angielski - laureata pierwszego Oscara za rolę męską Emila Janningsa, Poli Negri, która wróciła do Europy. Wśród gwiazd kina niemego znajdziemy jednak i tych, którzy bez większych problemów poradzili sobie z nowym wyzwaniem, jakim był dźwięk - na przykład Charlie Chaplin.
· 6 sierpnia 1926 roku odbyła się premiera Dom Juana Alana Croslanda, do którego muzyka wydobywała się z wibrafonu- urządzenia do odtwarzania płyt
· 6 października 1927- Śpiewak Jazzbandu- pierwszy film dźwiękowy
· Od premiery Śpiewaka Jazzbandu trzeba było 5 lat by film dźwiękowy ostatecznie się przyjął
· Za pierwszy film w pełni udźwiękowiony uchodzą Światła Nowego Jorku Bryana Foyera (1928)
· Twórcze wykorzystanie dźwięku ( modulacja, cisza, środek wyrazu)- Sternberg, Hitchock
· Przełom dźwiękowy przynosi zmianę estetyki. Ci co nie zaadaptowali dźwięku musieli odejść
· Od lat 30 zaczyna dominować system Movietone czyli rejestracja dźwięku na taśmie
2. Ekonomiczne i artystyczne konsekwencje wprowadzenia dźwięku.
Artystyczne:
- Wczesne nagrania dźwiękowe utrwalano na płytach za pomocą ukrytych mikrofonów. Aktorzy byli zmuszeni wypowiadać swe kwestie w kierunku gdzie był ukryty mikrofon, np. zwracać się w stronę wazonu z kwiatami
- Scen nie można było ciąć, gdyż po nagraniu na płytę odpadała jego obróbka- koniec ambitnej techniki montażu kina niemego
- Odpadają dłuższe sceny w plenerze, bo zewnętrzne odgłosy, np. brzęczenie owadów , Mają katastrofalne skutki dla dźwięku- powstaje - metoda reprojekcji- zrealizowane w plenerze zdjęcia wyświetla się w studiu na specjalnym ekranie, na którego tle filmuje się aktorów w akcji
- Zmierzch niemych gwiazd:
- Wielu aktorów nie nadaje się do filmu dźwiękowego, gdyż nie umieją „grać głosem”
- Odchodzi wiele reżyserów królujących w epoce kina niemego
- Zmienia się sposób gry aktorskiej- przestaje być pantomimiczny, nie musi być mimicznie wyrazista- odchodzą Buster Keaton, Merry Pickford
- Kończą się kariery aktorów zagranicznych w Hollywoodzie, którzy uzmysławiają sobie barierę językową np. Emil Jannings, Pola Negri
- Muzycy w orkiestrach i pianiści, których muzyka towarzyszyła filmom niemym tracą pracę
-Dźwiękowe kroniki tygodnia:
- Producent William Fox zakupił w Western Electric metodę Movietone I wykorzystał ją w swych kronikach
- Publiczność była zachwycona, że wraz ze zdjęciami z całego świata słyszy oryginalne zdjęcia
-Montaż przestał być mocnym środkiem wyrazu, często był niewskazany(ze względu na brak synchronizacji)
-Powstają nowe gatunki filmowe
Ekonomiczne:
-Problem z ekspansją filmów amerykańskich ze względu na różnice językowe. W związku z tym Amerykanie zdecydowali się na obcojęzyczne wersje swoich filmów. Miało to katastrofalne skutki ponieważ europejskie ośrodki, gdzie reżyserzy i dobrzy aktorzy nakręcali w tych samych dekoracjach sceny tego samego filmu naśladowali ślepo reżysera i aktora amerykańskiego.
-Po jakimś czasie inżynier Jakub Karol zaproponował zmienić słowa wypowiedziane przez aktorów po angielsku na inne słowa w innym języku, które oznaczałyby w przybliżeniu to samo i mniej więcej zgadzałyby się z ruchami ust aktorów-w ten sposób narodził się dubbing.
-Wielu aktorów i reżyserów traci pracę, gdyż nie potrafią się dostosować do nowych warunków
-Przysceniczne orkiestry, które akompaniowały do filmu niemego przestają mieć rację bytu, w związku z tym muzycy również tracą pracę, na ich miejsce wchodzi dźwiękowiec, który często ingeruje w reżyserię filmu
3. Nowe gatunki filmowe i znaczące filmy dźwiękowe:
USA
-musical – „Trubadurzy New York(1929) Harry Beaumonta, „Dusze czarnych”(1929)Vidora
-film gangsterski- „Mały Cezar”(1930)Mervyna Le Roy, „Człowiek z blizną”(1932)Howarda Hawksa
-film przygodowy-„Tarzan”, Bengali(1935)Henry Hathawaya
-film katastroficzny-„Chicago” Henry Kinga
-film fantastyczny – „Frankenstein(1931), „Książę Dracula”
-melodramat – „Droga bez powrotu” Tay Garnetta, „Skamieniały las”(1936)Archie Mayo
-film komediowy – „Złote sidła”(1932)Lubitscha, „Obiad o ósmej(1933)Cukora, „Ich noce”(1934)Franka Capry
Europa
-Niemcy
-film dokumentalny-„Melodia świata” Waltera Ruttmana
-film obyczajowy „Błękitny anioł”(1930) Jozeph von Sternberg
-film gangsterski-„M-morderca”(1931)Fritza Langa
Francja
-film publicystyczny-„Życie do nas należy”(1936)Renoir(Renoir nakręcił też „Towarzysze broni”-nazywany arcydziełem X muzy- sprzeciwiający się idei wojny.
ZSRR
-film dokumentalno-fabularny „Lenin w Paździrniku”(1937), „Lenin w 1918”(1939)-Michaił Romm
-film biograficzny ”Piotr I(1939)-Władimir Pietrow, „Wielki obywatel”(1938-1939)Fridrich Ermler
-film dla dzieci ”Samotny żagiel”(1937) Władimira Legoszyna
-film kukiełkowy „Nowy Guliwer”(1936)Aleksandra Ptuszki
Anglia
-film kryminalny-„Szantaż”(1929)-Alfred Hitchcock
12. Radziecki realizm socjalistyczny
-Doktryna i praktyka twórcza wprowadzona w ZSRR na początku lat 30. XX w
-Uznana za podstawową metodę artystyczną
-Realizm socjalistyczny zadekretowany został na Zjeździe Pisarzy Radzieckich w 1934 roku jako metoda wymagająca od artysty prawdziwego, historycznie konkretnego przedstawienia rzeczywistości w jej rewolucyjnym rozwoju:
v I Wszechzwiązkowa Narada Pracowników Kinematografii w 1935 roku poświęcona była dostosowaniu metody do potrzeb kina
-Nurt ściśle związany z polityką kulturalną okresu stalinizmu
-Stał się obowiązującą wykładnią tzw. sztuki zaangażowanej, jako ideowego i propagandowego narzędzia partii komunistycznej.
-Program socrealizmu, mimo ambicji stworzenia spójnych założeń, był wewnętrznie sprzeczny i niekonsekwentny
-Jego zaplecze teoretyczne stanowiły wybrane elementy estetyki XIX-wiecznego realizmu (zwłaszcza kategoria tzw. realizmu krytycznego) i praktyki twórczości akademickiej
-Teoretyczne założenia realizmu socjalistycznego odgrywały w praktyce rolę instrumentalną, będąc sprawdzianem ideologicznej poprawności dzieł oraz miarą uległości twórców wobec dysponenta politycznego (kryterium tzw. partyjności)
-Główne hasła realizmu socjalistycznego:
v Postulat zgodności wizji świata z ideologicznymi tezami marksizmu
v Komunikatywności formy
v Optymizm
v Uprzywilejowanie tematyki pracy, walki klasowej i tradycji ruchu robotniczego
-Zapowiedzią realizmu socjalistycznego w filmie była tzw. rewolucyjna klasyka sowiecka lat 20. i początku lat 30:
- Pancernik Potiomkin i Październik S.M. Eisensteina
- Matka i Koniec Sankt Petersburga W.I. Pudowkina
- Arsenał i Ziemia O. Dowżenki
-Idealne filmy socrealizmu to eposy:
v Przedstawiające prawdziwych bohaterów rewolucji®Czapajew 1934
v Przedstawiające fikcyjnych bohaterów rewolucji® Trylogia o Makymie 1934-1939
-Pod koniec lat 30. w ...
mocnyonion