p. finansowe notatki.doc

Istota i klasyfikacja dochodów publicznych

Dochody publiczne - strumienei środków pieniężnych przeznaczone na finansowanie wydatków publicz­nych. Wydatki te związane są. z wykonywaniem zadań publicznych. Dochody publiczne obejmują wszelkie wpływy uzyskiwane przez podmioty prowadzące publiczną działalność finansową. Można je podzielić na dochody publiczne budżetowe i dochody publiczne pozabudżetowe. Pierwsze z nich to strumienie środków pieniężnych znajdujące odzwiercie­dlenie w budżecie (państwa lub samorządu). Dochody po­zabudżetowe są strumieniami środków pieniężnych nie ujętymi w budżecie, aczkolwiek mogą być z nim powiązane.

Ze względu na dużą różnorodność dochodów publicznych można je kla­syfikować również przyjmując trzy następujące kryteria:

• ekonomiczne,

• prawne,

• organizacyjne.

Kryterium ekonomiczne - wskazanie źródła pochodzenia dochodów publicznych. Podstawowym źródłem pochodzenia dochodów publicznych jest produkt narodowy netto, czyli dochód narodowy danego państwa.

Kryterium prawne umożliwia podział dochodów publicznych na:

- przymusowe i dobrowolne,

- bezzwrotne i zwrotne,

- odpłatne i nieodpłatne,

- zasadnicze i uboczne.

Przeważając dochody przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne.

Kryterium organizacyjne - podział dochodów publicznych na dochody gromadzone przez organy centralne oraz na dochody gromadzone przez organy samorządu terytorialnego.

Dochody publiczne można podzielić również na pierwotne i wtórne. Pierwotne dochody publiczne powstają wskutek tego, iż ceny sprzeda­ży wytworzonych towarów i świadczonych usług są wyższe od kosztów ich wytworzenia. Pierwotne dochody publiczne powstają również w wyniku działalności kredytowej banków. Natomiast dochody będące rezultatem redystrybucji, czyli powstające z dochodu lub majątku innych podmiotów, są to dochody wtórne.

W mechanizmie tworzenia dochodów publicznych istotną rolę pełni pro­dukt narodowy netto, nazywany również dochodem narodowym.

Polski produkt narodowy brutto jest miarą łącznych dochodów osiąga­nych przez obywateli państwa polskiego niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. Produkt narodowy brutto jest równy produk­towi krajowemu brutto powiększonemu o dochody netto uzyskiwane z tytułu własności za granicą.

Podatkowe a niepodatkowe dochody publiczne

Podstawowymi instrumentami prawnofinansowymi w zakresie dochodów publicznych są podatki, stąd przeważająca część publicznych dochodów nazywana jest publicznymi dochodami podatkowymi

W klasyfikacji dochodów publicznych trzeba uwzględnić też niepodatko­we dochody publiczne. W najszerszym znaczeniu dochody te uzyskiwane są dzięki wszelkim instrumentom prawnofinansowym poza podatkami.. Uzyskiwane są zarówno na szczeblu centralnym, jak i samorządowym

Klasyfikacja niepodatkowych dochodów publicznych

Dochody publiczne typu niepodatkowego mogą być różnie klasyfikowa­ne w zależności od przyjętych kryteriów. Najważniejszym kryterium jest cel, dla którego owe dochody się pobiera; inne ważne kryteria to prawne formy ich występowania.

Ze względu na cel pobierania niepodatkowych dochodów publicznych można je podzielić na dochody fiskalne i pozafiskalne. Pierwsze z nich pobiera się głównie w celu tworzenia publicznych zasobów pieniężnych słu­żących realizacji różnorodnych zadań przez organy państwowe i samorządo­we. Natomiast drugie pobierane są głównie po to, aby oddziaływać na róż­norodne dziedziny życia społecznego i gospodarczego.

Z uwagi na prawny charakter form dochodów publicznych typu niepodat­kowego można je podzielić na dochody:

- bezzwrotne i zwrotne,

- odpłatne i nieodpłatne,

- obowiązkowe i dobrowolne,

- ogólne i indywidualne.

Znaczną rolę wśród niepodatkowych dochodów publicznych odgrywają dochody bezzwrotne, ale występują też dochody zwrotne, takie jak pożyczki, kredyty czy lokaty. Dochody publiczne w przeważającym zakresie mają też charakter nieodpłatny, np. wpłaty gmin. Część z nich charakteryzuje się jednak cechą odpłatności (opłaty). Przewa­żająca część dochodów publicznych ma charakter obowiązkowy.

Wśród niepodatkowych dochodów publicznych przeważają świadczenia o charakterze ogól­nym, to znaczy takie, które są spełniane według zasad ustalanych dla podmio­tów znajdujących się w sytuacji ściśle określonej przez prawo.

Fundusz publiczny oznacza zasoby pieniężne i strumienie środków pieniężnych znajdujących się w dyspozycji organów publicznych, a także instytucji publiczno­prawnych. Istnieją trzy podstawowe źródła tworzenia funduszy publicznych:

•              podatki i opłaty,

•              pożyczki,

•              dochody z majątku publicznego.

Fundusze publiczne służą finansowaniu zadań wykonywanych przez organy państwowe, samorządowe, instytucje publicznoprawne, agendy itp.

Zakres niepodatkowych dochodów publicznych.

W ustawie zasadniczej nie występuje w ogóle pojęcie dochodów publicz­nych ani podział owych dochodów na podatkowe i niepodatkowe. Ustawo­dawca posługuje się jedynie pojęciem podatku i daniny publicznej. Danina - oznacza wszelkie przymusowe świadczenia bezzwrotne, a zatem tym pojęciem objęte są przede wszystkim podatki, opłaty, dopłaty, a także inne świadczenia pieniężne o charakterze przymusowym i bezzwrotnym.

W przepisach Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie występuje po­dział dochodów publicznych na dochody państwowe i samorządowe.

Dla ustalenia zakresu niepodatkowych dochodów publicznych istotne znaczenie ma ustawa o finansach publicznych. W świetle tej ustawy do środków publicznych zaliczamy dochody publiczne, które dzieli na dwie zasadnicze kategorie:

• daniny publiczne, czyli podatki i inne świadczenia pieniężne; obowiązek ich ponoszenia na rzecz państwa wynika z odrębnych ustaw;

• pozostałe dochody, a więc opłaty, dochody z mienia (w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze, dywi­dendy od wniesionego kapitału), dochody ze sprzedaży rzeczy i praw oraz ze świadczenia usług przez jednostki sektora finansów publicznych, do­chody ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finan­sowych, spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej, inne dochody, jeśli są pobierane przez organy finansowe z dochodów publicznych lub przez podległe albo nadzorowane przez te organy jednostki.

Dochody publiczne znajdują odzwierciedlenie w budżecie. W rozumieniu ustawy o finansach publicznych dochodami bud­żetu państwa są:

1) podatki i opłaty,

2) cła,

3) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,

4) dywidendy,

5) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego,

6) wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów bud­żetowych oraz część zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jedno­stek budżetowych,

7) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe,

8) dochody z najmu i dzierżawy (oraz innych umów o podobnym charak­terze) składników majątkowych Skarbu Państwa,

9) opłaty od poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa,

10) odsetki od Środków na rachunkach bankowych państwowych jedno­stek budżetowych,

11) odsetki od lokat terminowych ustalonych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa,

12) odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i za­granicznych,

13) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, jeśli na mocy odrębnych przepisów nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów pu­blicznych,

14) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa,

15) inne dochody publiczne.

Przepisy ustawy o finansach publicznych nie określają, dochodów jedno­stek organizacyjnych samorządu terytorialnego. Aktem prawnym regulującym dochody jednostek samorządu teryto­rialnego jest ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000. Docho­dy jednostek samorządu terytorialnego zostały podzielone na dochody: gminy, powiatu i województwa.

Dochody gminy

Wszystkim jednostkom samorzą­du terytorialnego zapewniony został udział w dochodach publicznych odpo­wiednio do przypadających im zadań.

Dochodami gminy są:

- wpływy z podatków (od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych, od działalności gospodarczej osób fizycznych pobiera­nego w formie karty podatkowej, od spadków i darowizn oraz od po­siadania psów),

-          wpływy z opłat (skarbowej, eksploatacyjnej, lokalnych i innych),

- udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wyso­kości 26,7% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, ...