May Karol - Szut.pdf - May Karol - benaa

K AROL M AY

S ZUT

O POWIEŚĆ PODRÓŻNICZA

P RZEŁOŻYŁA H ALINA L EONOWICZ

T YTUŁ ORYGINAŁU : D ER S CHUT

H ALEF W NIEBEZPIECZEŃSTWIE

Nasza podróż prawdopodobnie już dobiegała końca, jednak można było przewidywać, że jej

ostatni etap okaże się najtrudniejszy. Trudności mogły wynikać po części z warunków

terenowych: przed nami były bowiem jeszcze góry, skały, doliny i wąwozy, puszcze i bagna, a

po części stąd, że wydarzenia nagliły do pośpiechu, a to zmuszało nas do zwiększonego

wysiłku i narażało na więcej niebezpieczeństw, niż można było wcześniej przewidzieć.

Izrad, nasz przewodnik, okazał się świetnym kompanem. Opowiadał ciekawe historie ze

swego życia, w zabawny sposób opisywał kraj i ludzi, dzięki czemu czas szybko nam mijał.

Równina Mustafy, skąd przybywaliśmy, rozciągała się na lewym brzegu Wardaru. Na

prawym brzegu tej rzeki, gdzie znajdowaliśmy się obecnie, okolica jest bardziej wyżynna, choć

nadal jeszcze urodzajna. Mijaliśmy pola bawełny, uprawy tytoniu, widzieliśmy drzewa

cytrynowe obsypane owocami. Izrad powiedział jednak, że wkrótce to się skończy, za rzeką

Treską wjedziemy bowiem na ziemie „meraly.

Dla wyjaśnienia, co to słowo znaczy, trzeba przypomnieć, iż w imperium osmańskim w

klasyfikacji gruntów wyróżniano pięć rodzajów ziem. Pierwszy, zwany „mirije, obejmował

obszary stanowiące własność państwa, a nie były to bynajmniej grunty najbardziej

nieurodzajne. Do drugiego, „wakuf’, zaliczano posiadłości fundacji religijnych, w tym też

wszystkie ziemie, jakie im przypadały po śmierci właścicieli, którzy nie pozostawili

bezpośrednich spadkobierców. Trzeci, „mülk, obejmował grunty będące własnością

prywatną. Tytuły własności były tu z reguły sporządzane bez określania dokładnych pomiarów

gruntu, jak to dzieje się u nas, tylko wielkość podawano w przybliżeniu. Przy zmianie

właściciela ziemi, słowem, przy kupnie, każdorazowo wymagane jest zezwolenie rządu, jakie

przy panujących tu stosunkach prawie zawsze można uzyskać, zjednawszy sobie

przekupstwem właściwego urzędnika. Właściciele tych ziem nękani są nadużyciami przy

poborze podatków. Gospodarka gruntami obciążona jest dziesięcioprocentowym podatkiem

pobieranym w ziemiopłodach. I na przykład poborcy podatkowi celowo zwlekają z odbiorem

owych dziesięciu procent tak długo, aż zbiorom zagrozi zepsucie, i rolnik, chcąc je ratować,

zaproponuje więcej niż dziesięć od sta. W kolejnej kategorii, „metruke, mieszczą się drogi,

place publiczne i grunty gminne. Drogi w większości są w stanie godnym pożałowania, co jest

główną przyczyną trudnej sytuacji gospodarczej kraju. Wreszcie ostatnia w klasyfikacji

kategoria, „mera, obejmuje wszystkie nieużytki i tereny pustynne. Właśnie to miał na myśli

nasz przewodnik, mówiąc o ziemiach „meraly.

Musieliśmy wspiąć się na teren położony dwa albo trzy poziomy wyżej, nim dotarliśmy do

płaskowyżu, od strony zachodniej stromo opadającego ku brzegom Treski. Minęliśmy kilka

wiosek.

Wiadomo było, że Izrad poprowadzi nas prosto do celu, dlatego też nie starałem się szukać

śladów jadącego przodem Suefa. Na nic by się to nie zdało, a tylko opóźniłoby naszą jazdę. Po

niespełna czterech godzinach dotarliśmy do lasu; drzewa rosły tu rzadko, daleko od siebie i tam

dostrzegliśmy ślady jednego jeźdźca; biegły one z lewa w naszą stronę. Obejrzałem je, nie

schodząc z siodła. Można było domniemywać, że pozostawił je Suef; koń musiał ostro rwać do

przodu, co świadczyłoby o tym, że jeździec bardzo się śpieszył. Ponieważ wiodły one w tym

samym kierunku, w którym i my podążaliśmy, ruszyliśmy za nimi, a po pewnym czasie

odkryliśmy z prawej strony liczne ślady kopyt.

Teraz zsiadłem z konia. Kto ma nieco wprawy, potrafi bez trudu rozpoznać, ile koni — jeśli

nie było ich zbyt wiele — pozostawiło tropy. Stwierdziłem, że przejeżdżało tędy pięciu

jeźdźców, a zatem byli to prawdopodobnie poszukiwani przez nas ludzie. Z obsypanych już

trochę krawędzi odciśniętych podków wywnioskowałem, że przejeżdżali tędy przed około

siedmioma godzinami.

Przy takiej ocenie trzeba uwzględnić wiele elementów: pogodę, rodzaj gruntu, czy jest

twardy, czy miękki, piaszczysty czy gliniasty, nagi czy porośnięty krzakami lub trawą. Należy

też brać pod uwagę ruch powietrza i temperaturę, ponieważ słońce, jak i ostry wiatr, szybko

wysuszają ślady i zacierają ich krawędzie szybciej niż wówczas, gdy jest chłodno i

bezwietrznie. Ktoś niewprawny mógłby więc przy tego rodzaju ocenie wyprowadzić błędne

wnioski.

Pojechaliśmy dalej po tych śladach. Po pewnym czasie las się skończył i znów znaleźliśmy

się na otwartej przestrzeni. Tu kierunek naszej jazdy przecinała zła droga i zobaczyliśmy, że

owe ślady kopyt skręcały w prawo i biegły dalej tą ścieżką. Zatrzymałem się i wyjąłem lunetę,

by spenetrować okolicę i być może znaleźć miejsce, przedmiot czy zagrodę, z powodu którego

jeźdźcy tu właśnie skręcili. Ale nic takiego nie zobaczyłem.

— Co robimy, sihdi? — spytał Halef. — Możemy zostać przy śladach albo jechać za

Izradem.

— Wybieram to drugie — zdecydowałem. — Ci ludzie zboczyli przecież na krótko, a potem

z pewnością tu zawrócą. Wiemy, dokąd chcą jechać, i pośpieszymy się, żeby tam dotrzeć przed

nimi. Zatem naprzód, jak dotąd!

Już miałem spiąć konia, kiedy Izrad powiedział:

— Może jednak byłoby wskazane pojechać za nimi, efendi. Tam na prawo rozciąga się

szersza przestrzeń, której stąd nie widzimy. Jest też małe gospodarstwo, do którego ludzie

śledzeni przez nas być może zawitali.

— A czego możemy się tam dowiedzieć? Pewnie nie zatrzymali się dłużej, poprosili tylko o

łyk wody czy kawałek chleba. W każdym razie nie należy sądzić, że wobec mieszkających tam

ludzi okazali się rozmowni. Jedźmy dalej!

Jednak już po niedługim czasie zmieniłem zdanie. Ślady wracały z prawej strony i

wystarczył pobieżny rzut oka, żeby dostrzec, iż były świeże. Dlatego znów zsiadłem z konia,

zbadałem je uważnie i stwierdziłem, że pochodzą sprzed dwóch godzin. Zatem jeźdźcy spędzili

we wspomnianym gospodarstwie około pięciu godzin. Musiałem się dowiedzieć, co było tego

powodem. Spięliśmy konie ostrogami, skręcając w prawo, aby odszukać ów dom.

Gospodarstwo znajdowało się niedaleko. Szybko dotarliśmy do miejsca, w którym teren

opadał ku dolinie z niewielkim strumieniem. Były tu soczyste łąki i żyzne pole. Dom jednakże

sprawiał wrażenie biednego. Przed drzwiami zobaczyliśmy stojącego mężczyznę. Kiedy nas

ujrzał, zniknął w budynku i zamknął za sobą drzwi.

— Efendi, zdaje się, że ten chłop nie chce nic o nas wiedzieć — odezwał się Osko.

— Zechce porozmawiać. Przypuszczam, że jest wystraszony, ponieważ nasi przyjaciele,

swoim zwyczajem, źle się z nim obeszli. Znasz go może, Izradzie?

— Z widzenia, ale nie wiem, jak się nazywa — odparł zapytany. — Nie wiem też, czy on

mnie zna, ponieważ nigdy u niego nie byłem.

Dotarłszy do drzwi, zastaliśmy je zamknięte. Zapukaliśmy, ale odpowiedzi nie było.

Podjechaliśmy zatem od tyłu domu, gdzie też drzwi były zaryglowane. Kiedy zaczęliśmy

głośniej się dobijać i wołać, jedna z okiennic, również zamkniętych, nagle odskoczyła i

zobaczyliśmy lufę wymierzonego w nas karabinu. Usłyszeliśmy głos:

— Zabierajcie się stąd, włóczęgi! Jeśli nie przestaniecie hałasować, będę strzelał!

— Spokojnie, tylko spokojnie — odpowiedziałem i skinąłem na Izrada. Na widok młodego

człowieka chłop z wolna opuścił karabin.

— To przecież jest Izrad!

— Tak, to ja — powiedział Izrad. — Czy mnie też uważasz za włóczęgę?

— Nie, ty jesteś porządnym człowiekiem.

— Ci mężczyźni to też porządni ludzie. Oni ścigają tych, którzy byli u ciebie, i chcą się od

ciebie dowiedzieć, czego tamci włóczędzy chcieli.

— Zaufam ci i otworzę drzwi.

I tak zrobił. Kiedy wyszedł do nas, zrozumiałem, że ten niski, cherlawy, patrzący

przerażonym wzrokiem człowiek nie byłby w stanie wzbudzić dla siebie respektu u takich

ludzi, jakimi byli obydwaj Aladżi. Pewnie i nam nie ufał do końca, bo nadal trzymał w ręku

flintę. Wreszcie krzyknął do kogoś w domu:

— Matka, chodź tu i zobacz ich!

Schylona pod ciężarem lat kobieta wyszła, podpierając się laską, i obrzuciła nas badawczym

spojrzeniem. Spostrzegłem zwisający u jej paska różaniec. Dlatego powiedziałem:

— Hasreti Issa Krist ilahi war, anadżyjim — niech będzie pochwalony Jezus Chrystus,

staruszko! Bisi Kapundan Kowiormi–ssin — czy chcesz nam pokazać drzwi?

Na jej pomarszczonej twarzy pojawił się uśmiech i powiedziała:

— Efendi, jesteś chrześcijaninem? O, ci bywają czasami najgorsi! Ale ty masz dobrą twarz.

Czy nas nie skrzywdzicie?

— Nie, na pewno nie.

— To witajcie. Zsiądźcie z koni i wejdźcie do nas!

— Pozwolisz, że zostaniemy w siodłach, zamierzamy bowiem zaraz odjechać. Przedtem

jednak chętnie dowiedziałbym się, czego chcieli od was ci jeźdźcy.

— Najpierw przyjechało ich pięciu. Szósty dołączył później. Zsiedli z koni i bez naszej

zgody zaprowadzili je na pole koniczyny, choć trawy jest tu dosyć. Konie doszczętnie

stratowały nasze piękne pole. Chcieliśmy zażądać odszkodowania, bo jesteśmy biednymi

ludźmi. Ale przy pierwszym słowie podnieśli pejcze i musieliśmy milczeć.

— A właściwie po co przyjechali do was? Musieli przecież nadłożyć drogi, żeby dotrzeć do

tego domu.

— Jeden z nich zasłabł. Był ranny w ramię i bardzo cierpiał. Tu zdjęli mu opatrunek i

chłodzili ranę wodą. Trwało to wiele godzin i podczas gdy jeden z nich zajmował się rannym,

inni zabierali z domu, co im się podobało. Zjedli cały nasz zapas żywności. Mego syna i

synową zamknęli na strychu i odsunęli drabinę, tak że nie mogli zejść na dół.

— A gdzie ty byłaś?

— ja? — zapytała, chytrze mrugnąwszy okiem. — Ja udawałam, że nie słyszę. Jestem stara,

można w to uwierzyć. Zostałam więc w izbie i mogłam słuchać, o czym mówili.

— A o czym mówili?

— O jakimś Karze Ben Nemsim, że on i jego towarzysze muszą umrzeć.

— Ja jestem tym człowiekiem. A co dalej?

— Mówili też o domu Dżemala nad Treską, u którego dziś wieczorem chcą się zatrzymać,

no i o węglarzu, ale zapomniałam jego imienia.

May Karol - Szut.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: