Tyloch Witold - Dzieje ksiąg Starego Testamentu.pdf - Nauka o Biblii - Klaryssas

Witold Tyloch Dzieje ksiąg Starego Testamentu

Szkice z krytyki biblijnej

Książka i Wiedza

wyd. III, Warszawa 1994

Przedmowa

Mało jest na świecie dzieł literackich, które by wzbudzały w ciągu

dziejów ludzkich takie zainteresowanie jak Biblia. Dowodzi tego

wielokrotne jej tłumaczenie na wiele języków. Stała się szeroko

dostępna, choć zarazem spoglądano na nią w różny sposób i różny był

zakres jej znajomości. Narosło też wokół niej sporo sprzecznych opinii,

niejasności, a nieraz wręcz nieporozumień. Niejednokrotnie uważano

Biblię za dzieło zastrzeżone dla pewnych kręgów i wymagające

specjalnego

wtajemniczenia. Nierzadko też otaczała ją atmosfera tajemniczości, choć

- jak dziś wiemy - jest jednym z licznych dzieł, które odziedziczyliśmy

po jednej z wielu kultur, jakie istniały i rozwijały się na starożytnym

Bliskim Wschodzie.

Wyrazem tego nie słabnącego zainteresowania Biblią jest obszerna

literatura na jej temat. Pojawiają się bowiem, jak o tym świadczą

różne bibliografie specjalistyczne, wciąż nowe, liczne publikacje.

Także u nas zanotować można stosunkowo znaczny wzrost liczby

przekładów oraz różnego rodzaju opracowań poświęconych tematyce

biblijnej. Jednak większość z nich dotyczy Nowego Testamentu.

Stary Testament, stanowiący zbiór licznych ksiąg, mimo że obszerniejszy

i znacznie wcześniejszy, a zarazem mający za sobą o wiele dłuższy

i bardziej skomplikowany rozwój, nie był przedmiotem zbyt wielu

opracowań. Mało też pisano u nas zarówno o tym, jak kształtowały

się poszczególne księgi Starego Testamentu, jak i o powstaniu całego

zbioru. Toteż pragnę wypełnić, choć w niewielkiej mierze, istniejącą

lukę i przedstawić w świetle dzisiejszych osiągnięć krytyki biblijnej

historię powstawania ksiąg Starego Testamentu. Jest to niezwykle

skomplikowany, a przy tym bardzo ważny proces literacki, zasługujący

na szczególną uwagę. Prześledzenie tego procesu ma doniosłe znaczenie

także dlatego, że pokazuje on, w jaki sposób myśl ludzka torowała

sobie drogę ku poznaniu i zgłębieniu odwiecznych zagadek istnienia.

Jak w różnych okresach historycznych ujmowano problemy nurtujące

człowieka i jak te problemy, koncentrujące się wokół najważniejszych

zagadnień, wyrażano, jak je przyoblekano w słowa, które, utrwalone na

piśmie, stały się pomnikiem literackim dawnej kultury, uznanym póź-

niej za najważniejsze świadectwo przeszłości, tak cenne, że aż otoczone

nimbem świętości i podniesione do rangi słowa bożego.

Zadanie to nie jest ani proste, ani łatwe. Literatura na ten temat jest

olbrzymia, a przy tym cechuje ją niezwykłe zróżnicowanie poglądów.

W tej materii wypowiadali się i nadal wypowiadają liczni autorzy,

reprezentujący różne opinie i odmienne stanowiska. Można zatem

stwierdzić, bez żadnej przesady, że dyskusja nadal się toczy i stale jest

otwarta, a przy tym nie widać jej rychłego zakończenia. Toteż za-

stanawiałem się, jaką formę nadać tej pracy, aby włączając się do

dyskusji przedstawić jej główne tendencje, ale nie przeciążać książki

szczegółami mniej ważnymi. Można byłoby, oczywiście, przedstawić

całą chronologię tej tak rozległej dyskusji oraz uczestniczących w niej

autorów, ale wówczas objętość książki musiałaby być wielokrotnie

większa, a znaczną jej część pochłonęłyby szczegóły dokumentacyjne.

Nie ułatwiałoby to odbioru wykładu tym, którzy nie należą do wąskiego

grona specjalistów i są mniej przygotowani oraz mniej obeznani

z tematem. Toteż wydało mi się bardziej pożyteczne, aby w tym

niewielkim tomie przedstawić raczej wyniki dotychczasowych badań

w zakresie krytyki biblijnej - szczególnie dotyczących interesującej nas

tu problematyki - i na tym tle zaprezentować własne stanowisko.

Czytelnik będzie mógł - mam nadzieję, że bez większych trudności

- zapoznać się zarówno z aktualnym stanem wiedzy w tej dziedzinie,

jak i prześledzić dzieje powolnego powstawania i kształtowania się

poszczególnych ksiąg tej części Biblii, którą nazywamy Starym Tes-

tamentem. Jeśli zaś zechce znaleźć odpowiednią dokumentację, to

znajdzie ją w załączonej bibliografii, uwzględniającej pozycje najbardziej

charakterystyczne dla dotychczasowej dyskusji naukowej nad interesują-

cym nas tutaj zagadnieniem. W trosce o przystępność formy rzadko

wprowadzałem terminy hebrajskie, najczęściej podając je w uprosz-

czonej transkrypcji fonetycznej. Imiona biblijne przytaczam w przyjętej

u nas wymowie, ukształtowanej na podstawie greckich i łacińskich

przekładów biblijnych; tam, gdzie uważam to za konieczne, podaję

także ich wymowę hebrajską. Przytoczone fragmenty tekstów biblijnych

podaję we własnym przekładzie z języka hebrajskiego, aramejskiego lub

greckiego.

Celem tej książki nie jest ustalenie autorstwa ksiąg Starego Testamen-

tu, zarówno protokanonicznych, jak i deuterokanonicznych, lecz zbada-

nie tradycji z ich autorstwem związanych. Sięgają one starożytności. Już

wówczas bowiem z niektórymi księgami związano pewne tradycje

dotyczące ich autorstwa i przez długi czas przyjmowano je za pewnik.

Wątpliwości zrodziły się dopiero wraz z postępem wiedzy w czasach

nowożytnych. Zgadzano się powszechnie, że autorstwo ksiąg nastręcza

wiele trudności, ale na ogół uważano dawniej, że zadaniem nauki jest

bronić tradycji w całej rozciągłości, i poświęcano wiele przemyślnych

wysiłków, aby wątpliwości te rozwiać i usunąć. Dopiero gdy w niezbyt

odległych czasach podjęto próbę ustalenia przybliżonych dat powstania

ksiąg i zaczęto je studiować niezależnie od przyjętej tradycji, wyciąg-

nięto wnioski znacznie się od niej różniące. Wyniki badań, często

wprost rewolucyjne, przyjmowane były stopniowo i w trakcie tego

procesu powoli ulegały różnym modyfikacjom. Proces ten zinten-

syfikował się w ciągu ostatniego półwiecza, kiedy to wraz z rozwojem

nowych metod zaznaczyła się większa niż kiedykolwiek przedtem

rozbieżność opin i poglądów. Wbrew obrońcom dawnego stanowiska

- którzy mimo częściowej akceptacji nowych osiągnięć nadal trwali

przy starych poglądach, zatrzymując się na pozycjach tzw. krytycznej

ortodoksji - przyjmowały się coraz szerzej nowatorskie metody,

pobudzające do dalszych badań i prowadzące do nowych wniosków.

Podważyły one dawne poglądy traktowane jako dogmaty i zapocząt-

kowały ferment intelektualny, który wyraził się w sformułowaniu

hipotez i teor lepiej udokumentowanych i bardziej przekonujących.

Składają się one na aktualny w tej dziedzinie stan wiedzy, który

starałem się tutaj przedstawić w nadziei, że zapoznanie się z nim

pozwoli zrozumieć jeszcze jeden złożony proces wyzwalania się ludzkiej

myśli z oków skostniałych zasad i ciasnych prawd oraz przestarzałych

poglądów i tradycji.

Przedmiotem tej książki będą tylko te dzieła i utwory literatury

hebrajskiej, które znalazły się w zbiorze określonym mianem Starego

Testamentu i zostały uznane za kanoniczne przez główne ośrodki judaizmu

w starożytnej Palestynie lub Aleksandrii. Toteż nie zajmuję się tutaj

księgami, które nie znalazły się w żadnym z kanonów oficjalnego

judaizmu. Dotyczy to przede wszystkim licznych dzieł znalezionych

Tyloch Witold - Dzieje ksiąg Starego Testamentu.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: