SZAMAN- Łowca Snów.doc

Łowca Snów

Charakterystyczny dla szamanizmu jest podział doświadczenia ludzkiego na dwie całkowicie przeciwstawne sobie sfery. Zwyczajna rzeczywistość to rzeczywistość naszego codziennego życia, doświadczana zmysłami i podlegająca prawom, które znamy jako prawa fizyki. Szamańska rzeczywistość to rzeczywistość wyobraźni, wizji i snów, dostępna jedynie nielicznym, tym, którym wrażliwość pozwala dostrzegać rzeczy ukryte przed doświadczeniem ogółu. W tym szczególnym stanie świadomości szamani mogą przewidywać przyszłość, leczyć nieuleczalne choroby, wpływać na zjawiska i wydarzenia zewnętrzne.
Mogą chodzić po ogniu, sprowadzać deszcz, oddalać choroby i nieszczęścia. Pierwszym krokiem na drodze do takiego stanu jest umiejętność kontrolowania swoich snów.

Aby kontrolować swoje sny, należy spać z głową zwróconą na północ lub północny zachód. Pod głową umieszczamy małą poduszkę wypełnioną ziołami sprowadzającymi lustrzane sny. Poduszkę tę umieszczamy na ogół pod większą poduszką na której śpimy. Podstawowe zioła używane tutaj to szałwia, cedr (tuja) i lawenda. Można także oprócz tego dodać mięty, koniczynę, dziewannę, chmiel. Poza ziołami w poduszecce powinien się znajdować kryształ kwarcu i niebieski turkus. Zioła powinny być świeże i dokładnie zmieszane w równych proporcjach. Kiedy stracą zapach, powinny być wymienione na świeże. Indiański szaman zaleca takżże umieścić u wezgłowia pióropósz z dwóch piór sowich i jednego jastrzębiego, przewiązany czerwoną przędzą. Pióra sowie sprowadzają sny, zaś jastrzębie symbolizuje dialog pomiędzy wyższą i niższą jaźnią. Do przędzy przywiązany jest diament Herkimer i turkusowy niedźwiedź. Niedźwiedź jest stróżem świętych snów.

Przed snem leżąc na plecach przypominamy sobie wszystkie zdarzenia z minionego dnia, od momentu przebudzenia do chwili położenia się do łóżka. Następnie szybko przelatujemy te zdarzenia w wyobraźni w porządku odwrotnym, tj. Od wieczora do rana, starając się nie zatrzymywać dłużej na poszczególnych wydarzeniach, nie komentować ich, nie analizować, ani nie poprawiać. To ćwiczenie ma na celu oczyszczenie świadomości z wrażeń codziennych, tak, aby nie musiały pojawiać się we śnie.

Oddychając wolno przez nos, sprowadzamy powietrze do dolnych części płuc, do podbrzusza, tak nisko jak to możliwe. Na chwilę zatrzymujemy tam oddech, a następnie wydychamy powoli przez usta. Jednocześnie sprowadzamy swą uwagę do stóp i koncentrujemy się na nich. Stopy muszą poczuć, że umysł jest świadomy. Wówczas tonem rozkazującym każemy swym stopom zasnąć i przestać się ruszać. To samo czynimy, posuwając się w górę ciała z kolanami, udami, brzuchem, klatką piersiową, plecami, ramionami, rękami. Szczególnie wiele uwagi należy poświęcić ramionom, barkom i rękom. Następnie przechodzimy do szyi i głowy, którym również należy poświęcić wiele czasu. Potem przechodzimy do twarzy i oczu. Kiedy jesteśmy przy oczach, staramy się skierować wzrok na czubek głowy, tak dalece jak to jest możliwe. Nazywa się to szukaniem “piątego oka”, czyli oka lustrzanych snów. Zamykamy oczy i stale patrząc do tyłu, liczymy w myśli do trzech, skupiając całą swą uwagę na oku lustrzanych snów. Rozkazującym tonem mówimy do siebie: “Moje oko snów jest otwarte, a zwykłe oczy są zapieczętowane”. Od tego momentu oczy powinny pozostać zamknięte.
Liczymy w myśli od 10 do 1 irelaksujemy się. Kiedy dojdziemy do 1, mówimy do siebie z mocnym postanowieniem: “Tej nocy jestem zjednoczony z moją wyższą jaźnią. Będę kontrolował swoje sny. Moje śniące ciało będzie świadome tego, że śni i będzie pamiętać swoje sny”. W tym stanie czekamy, aż się pojawi sen.

Dalsza część praktyki jest możliwa tylko wtedy, jeśli podczas snu zachowamy żwiadomość tego, że właśnie śnimy.

Należy wówczas poszukać swego odbicia w lustrze. Mówimy do siebie rozkazującym tonem: “Spójrz na swe odbicie. Muszę zobaczyć swe odbicie”. Jeśli to się uda, trzeba następnie przenieść swą świadomość w odbicie lustrzane i stamtąd spojrzeć na swoje śniące ja. W ten sposób wchodząc w lustro, wchodzimy w lustrzany sen, wchodzimy w świat szamański.

Indiański szaman powiada, że w takim stanie nasz fizyczny sobowtór pojawia się jakby w tamtym świecie. Odbieramy wszystkie wrażenia zmysłowe – dźwięki, zapachy, dotyk itp. Jest to faza całkowicie kontrolowanego snu. W tym stanie szaman dokonuje cudów, ma zdolność telepatii, telekinezy,jasnowidzenia. Jest w stanie materializować się w dowolnym miejscu i fruwać w powietrzu. Może także wejść w bezpośredni kontakt z oświeconymi istotami i duchowymi nauczycielami. Jeśli poprosi o spotkanie z Nauczycielem Snów, ten z pewnością pojawi się, gdy czas odpowiedni dojrzeje. Kiedy ktoś nauczy się przechodzić płynnie z naszej trójwymiarowej rzeczywistości do świata wizji i z powrotem, zachowując pamięć tamtych doświadczeń, te dwa światy staną się w końcu czymś jednym. On sam stanie się Tęczowym Wojownikiem.

Szamanizm jest systemem wierzeń charakterystycznym dla najstarszego typu społeczności ludzkich: zbieracko-łowiecko- rybackich. Postać szamana pojawia się także w społeczeństwach myśliwskich i pasterskich. Tunguzi z Syberii słowa "szaman" używają odnosząc się do osoby zajmującej centralne miejsce w ich społeczności i pełniącej wiele ważnych funkcji społecznych - zarówno religijnych jak i świeckich. Pierwszą z nich jest leczenie - sprowadzanie z powrotem do ciała chorego dusze porwane przez duchy choroby, lub wypędzanie z niego demonów. Szaman jest ponadto przewodnikiem dusz zmarłych, przeprowadzając je w odpowiednie miejsca zaświatów. Jest on bardzo ceniony z powodu swej kolejnej umiejętności - wróżenia. Wykorzystuje ją zarówno w odniesieniu do pojedynczych osób, jak i do całej grupy ludzi. Od jego wróżb zależy często dalszy los plemienia: wskazuje najlepsze obszary dla polowań oraz kierunek i trasy wędrówek. Poza tym spełnia funkcję plemiennego barda - chodzącej pamięci poprzednich pokoleń - jest składnicą mitów i legend mówiących o pochodzeniu i mitycznych początkach świata oraz danego plemienia. Dzięki temu wzmacnia więzi wewnątrz grupy oraz poczucie tożsamości grupy. Tłumaczy też zjawiska przyrodnicze i niezrozumiałe zdarzenia. Przede wszystkim jednak jest pośrednikiem pomiędzy ludźmi a duchami - pomiędzy światem przyrodzonym a nadprzyrodzonymi zaświatami. W imieniu społeczności i jej poszczególnych członków składa ofiary, jest specjalistą od wszystkich obrzędów, szczególnie związanych właśnie z przejściem z jednego do drugiego świata. Chyba najważniejszą rolę odgrywa utrzymywanie równowagi społecznej, związane z ogólną funkcją szamana jako mediatora - żywego łącznika pomiędzy krainą widzialną i niewidzialną, stanami normalnymi i transowymi, w które wchodzi podczas seansów. Ma on za zadanie wiązać zwykły, świecki czas ze świętym czasem mitycznego początku i wskazywać odpowiedni czas na pewne działania.
Szaman "balansuje" pomiędzy różnymi światami, dlatego też posiada kontakt z mocą, którą umie odpowiednio wykorzystać i dysponować nią według potrzeby. Musi tylko utrzymywać pomiędzy nimi równowagę przez cały czas, aby nie rozpadła się cała jego rzeczywistość i świat społeczności, w której żyje. Powinien więc posiadać nieprzeciętnie wysoki iloraz inteligencji w stosunku do reszty grupy ludzi, wśród których żyje, dużą i wszechstronną wiedzę, oraz zdrowie psychiczne. Inaczej zostałby natychmiast odepchnięty przez otoczenie jako osoba nie dająca sobie rady ze wszystkimi obowiązkami i odpowiedzialnymi funkcjami społecznymi. Wbrew pozorom także sam seans szamański ma bardzo mało wspólnego z neurozą lub psychozą. Faza wchodzenia w trans oraz wychodzenia z niego są zrytualizowane. Bardziej niebezpieczny może być dopiero sam trans, podczas którego szaman przez kilka godzin tańczy z wielokilogramowym obciążeniem. Potrzebna jest do niego duża siła fizyczna, wytrzymałość, a przede wszystkim kontrola nad całością. Im większa kontrola nad transem, tym bardziej potężny jest szaman. Brak takiego panowania nad sytuacją jest traktowany jako opętanie. Podczas transu szaman rozmawia z nadprzyrodzonymi istotami używając ich sekretnego "języka duchów", udzielając równocześnie rad jego uczestnikom - często w formie symbolicznej - które jednak są zrozumiałe dla każdego.
Według wierzeń już pochodzenie szamana jest w jakiś sposób wyróżnione - według mitów pierwsi szamani pochodzili ze związków kobiet z istotami o cechach boskich, albo rodzili się jako potomkowie zwierząt totemicznych (przodków i stwórców) danego klanu. Nadnaturalne pochodzenie szamana tłumaczyło więc posiadanie przez niego wyjątkowej mocy. Narodzenie szamana żyjącego współcześnie z daną społecznością musiało więc być też w jakiś sposób wyróżnione pochodzeniem od nadnaturalnych istot. Najczęściej dziecko takie należało po prostu do szamańskiego rodu, albo rozpoznawano w nim nowe wcielenie zmarłego szamana. Taki człowiek powinien wyróżniać się już od najmłodszych lat niespotykanymi cechami lub wyglądem (np. urodzenie z pełnym uzębieniem, szczególne znamiona na ciele, itp.). Jego przyjściu na świat powinny towarzyszyć nadnaturalne zdarzenia (np. śnieg w lecie, cyklon, trzęsienie ziemi), albo szczególne zjawiska astronomiczne (np. kometa).Dzieciństwo szamana jest ciężkie, głownie z powodu odmienności przyszłego szamana od rówieśników. Jest często bardziej wrażliwy i nerwowy, co odbija się na jego zachowaniu. Najczęściej interpretuje się to jako wpływ duchów opiekuńczych, troszczących się o przyszłego szamana. W wielu przypadkach wybrany w ten sposób młody człowiek nie zawsze chce zostać szamanem, a nawet unika tego jak tylko może. Nie może jednak uniknąć przeznaczenia - faktu, ze jest potomkiem lub wcieleniem poprzedniego szamana. Na Syberii istnieją jeszcze inne sposoby "naznaczenia przez duchy". Może to być porażenie piorunem, przeżycie wydarzenia lub wizji oznaczającej wybranie przez Istotę Najwyższa. Można także zostać wybranym przez innego szamana, jak ma to miejsce u Eskimosów. Jednak najwyraźniejszym znakiem wybrania przez duchy są sny wizyjne, halucynacje i niespodziewane, spontaniczne stany transowe, w których przyszłego szamana mają nawiedzać różne istoty.
Moc, jaką posiada szaman nie pochodzi od niego, lecz jest uzyskana od duchów, lub bezpośrednio od Istoty Najwyższej. Może ona pochodzić od istot świata podziemnego lub stworzeń niebiańskich, albo też od przedstawicieli obydwu tych światów. Nawiązanie kontaktu z tą mocą jest niezwykle trudne, ale to podstawowe zadanie i przywilej szamana nałożone na niego przez oczekującą wsparcia społeczność.
Nauka szamana to kilku- lub kilkunastoletni okres przygotowawczy zakończony inicjacją. Podczas nauki przyszły szaman zapoznaje się z całością wiedzy dostępnej starszym szamanom w plemieniu. Uczy się "języka duchów", poznaje odpowiednie mity i prawa rządzące światami dostępnymi każdemu szamanowi podczas późniejszych wędrówek transowych. Musi nauczyć się także wykonywania różnych przedmiotów rytualnych, opanować grę na odpowiednich instrumentach i przyswoić sobie zasady tańca transotwórczego. Po dokładnym przyswojeniu sobie tych umiejętności następuje inicjacja. Może ona pojawić się spontanicznie - w postaci "chorób inicjacyjnych", spontanicznych wizji i nawiedzania przez duchy. Najczęściej jednak przed inicjacją następują przygotowania: posty, umartwienia i medytacje w odosobnieniu - wszystkie czynności mające na celu pozbawienie się możliwości zaspokajania swoich podstawowych, biologicznych i społecznych potrzeb. Ważnym elementem jest cierpienie, które wraz z innymi czynnościami uniezależniają przyszłego szamana od kierowania się tylko swoimi potrzebami i uczą go kontroli nad własnym ciałem. Ich punktem kulminacyjnym jest właśnie inicjacja. Wszystkie z jej sposobów łączy motyw śmierci i zmartwychwstania, odrodzenia się do nowego, pełniejszego życia. Często podczas wizji inicjacyjnej szaman spotyka przewodników duchowych - najczęściej w postaci zwierząt, którzy oprowadzają go po zaświatach. Mają one później zostać duchami opiekuńczymi szamana, więc ich postać automatycznie narzuca szamanowi ograniczony obszar wędrówek po zaświatach. Przewodnicy po świecie podziemnym to np. pies, ryby, niedźwiedź, zaś koń, jeleń i niektóre ptaki pozwalają na podróże do różnych sfer nieba. Taki duch jest sobowtórem (alter ego) szamana. Jest on częścią osobowości szamana pozwalającą mu na przebywanie w innych światach, oraz prowadzić walki magiczne z innymi szamanami lub złymi duchami. Duch opiekuńczy dzieli się także z szamanem swoją wiedzą i stanowi dla niego "rezerwuar mocy", z którego jego podopieczny będzie mógł czerpać. W Australii podczas swej inicjacji kandydat na szamana może zostać poddany różnym zabiegom - operacjom i okaleczeniom dokonywanym przez duchy i wtajemniczonych starców. Tu również musi nastąpić symboliczna śmierć wybrańca, aby potem mógł się on odrodzić po odpowiedniej transformacji ciała jako prawdziwy szaman, posiadający moc. Inicjacja zmienia dotychczasowe życie takiego człowieka w sposób zasadniczy. Często szaman nie pamięta swego wcześniejszego życia, a jego osobowość niekiedy zostaje poddana całkowitym zmianom, aby mógł połączyć w sobie różne poziomy rzeczywistości i aspekty swej podwójnej naturalno- nadnaturalnej istoty.
Szaman zaczyna działać na rzecz danej społeczności, jednak gdy jego porażki są częstsze niż sukcesy, związana z nim grupa ludzi może go osądzić, prześladować, a nawet wygnać (dużą rolę odgrywa tu strach przed nadprzyrodzonymi kontaktami szamana i siłami, które może wezwać, co często może budzić obawę i niechęć). Podobnie jak narodzinom, także śmierci szamana muszą towarzyszyć niewyjaśnione zjawiska. Zazwyczaj sądzi się, że ginie on w magicznej walce, a jego ciało nawet po śmierci ma niezwykłe właściwości. Niektóre mity mówią o wstąpieniu do nieba lub zniknięciu jakiegoś starego szamana, który przed śmiercią zazwyczaj zapowiada swój powrót - często jako inkarnacja w jakimś dziecku.
Szamańska wizja świata w zależności od społeczności różni się szczegółami, jednak jej główne cechy są wszędzie takie same. Najważniejsza jest zasada podziału rzeczywistości na poznawalną zmysłami zwykłego człowieka i ukrytą, poza światem zjawisk każdemu dostępnych. "Ten świat" i "tamten świat" są swoimi lustrzanymi odbiciami, odwrotnościami. Góra i kierunek do góry kojarzą się ze światem nieba i z kierunkiem poruszania się zgodnie z ruchem słońca w dzień, z dobrem, jasnością i życiem. Z dołem i kierunkiem w dół kojarzy się świat podziemny. Związany jest z nim kierunek odwrotny do ruchu słońca po niebie, księżyc oraz zło, ciemność, ułomność i śmierć. Pomiędzy światami znajduje się "wąskie przejście", którego wygląd symbolizują dwie poruszające się góry, wąska szczelina - linia horyzontu, czyli zetknięcia się nieba z ziemią, albo nawet szczęki potwora. Szaman musi się przez to przejście przedostać chcąc dostać się w inną sferę bytu. Cały Kosmos przedstawiany jest zazwyczaj za pomocą Góry Kosmicznej lub Drzewa Kosmicznego (korzenie to świat podziemny, pień to świat pośredni w którym żyją ludzie, a korona to światy niebiańskie). Oś Góry lub Drzewa Kosmicznego to oś świata (axis mundi), miejsce, gdzie łączą się wszystkie sfery wszechświata. Po niej właśnie porusza się szaman w swych wędrówkach. W najwyższym niebie mieszka Najwyższa Istota, zaś w najniższej warstwie piekielnego podziemia (lub świata podwodnego) rządzi jego Władca. Człowiek to mikrokosmos - stanowi odwzorowanie wszechświata. Istnieją w nim i działają te same elementy, co w Kosmosie, struktura wszechświata i człowieka jest podobna. Człowiek stanowi odwzorowanie Drzewa Kosmicznego: pień to kręgosłup, zaś korona i korzenie to odgałęzienia systemu nerwowego.
Ważną cechą szamańskiej wizji człowieka jest fakt, iż posiada on wiele dusz. Każda z nich jest połączona z określoną funkcją życiową. Właściwe funkcjonowanie organizmu ludzkiego i człowieka jako całości jest możliwe tylko wtedy, gdy pomiędzy jego poszczególnymi duszami panuje harmonia. Choroba to dla szamana oznaka "buntu" jednej z dusz, lub porwania jej przez złe duchy. Istnieje też możliwość, że w ciele chorego zagnieździł się demon chcący mu zaszkodzić. Zadaniem szamana jest przywrócenie naturalnego, pierwotnego stanu harmonii pomiędzy duszami 'pacjenta'. W tym celu szaman musi "złapać" porwaną duszę lub wypędza demona. Inną przyczyną choroby może być utrata ducha opiekuńczego.
Jednym z głównym atrybutów szamana niezbędnych przy wchodzeniu w trans i leczeniu jest jego strój, najczęściej symbolizujący lot. Górne fragmenty stroju mają związek z ptakami, lataniem i światem górnym, a dolna jego część - ze światem dolnym i jego zwierzętami. Metalowe elementy stroju szamana naszyte w odpowiednich miejscach są czymś w rodzaju mapy szamańskiego kosmosu i sił w nim występujących, pozwalającej znaleźć mu właściwą drogę. Te ozdoby mogą jednak ważyć nawet do kilkudziesięciu kilogramów. Nakrycie głowy szamana to czapka w kształcie stożka, z przytwierdzonymi do niej "rogami" lub "antenami", które umożliwiają kontaktowanie się z nadnaturalnymi istotami oraz wyrażają jego moc. Na takiej czapce umieszczony jest czasem symbol "trzeciego oka" oznaczający umiejętność widzenia przez szamana ukrytej strony rzeczywistości. Ważnym rekwizytem jest także instrument muzyczny (najczęściej bęben), który pomaga szamanowi wprowadzić się w trans, a w trakcie wędrówki w zaświatach może służyć jako jego 'wierzchowiec' lub 'łódź'. W nim może być też umieszczona uratowana przez szamana dusza chorego lub duchy pomocnicze. Czasami na bębnie widnieje obraz kosmosu. Szamani używają także innych instrumentów takich jak grzechotki, flety i "śpiewające łuki". Innymi niezbędnymi przedmiotami są halucynogenne substancje, różdżka symbolizująca oś świata, magiczne zwierciadło, oraz krystaliczny kamień oznaczający tron Istoty Najwyższej, inne wymiary czasu, lub symbolizujący przejście pomiędzy różnymi stanami bytu.
Szamanizm to jeden z pierwszych systemów wierzeń ludzkości, więc po bliższym przyjrzeniu się niektórym jego elementom można stwierdzić, że mają one kontynuację w bardziej rozwiniętych systemach religijnych, które właśnie z szamańskiego światopoglądu zachowały najbardziej przydatne dla siebie wartości.

Bibliografia: Ł. Trzciński, J. Swolkień: Wprowadzenie do etnologii religii, cz.II [skrypt UJ], Kraków 1990 M. Eliade: Historia wierzeń i idei religijnych, tom I, Warszawa 1988