Wymagania maturalne na poziomie podstawowym - geografia fizyczna.doc

Nr

Podstawowe treści kształcenia:

Osiągnięcia:

Podstawowe

Ponadpodstawowe

1

Geografia jako nauka

Uczeń zna terminy:
- geografia, geografia fizyczna, geografia społeczno-ekonomiczna, geografia regionalna, przestrzeń przyrodnicza, przestrzeń geograficzna;

Uczeń wie:
- jaki jest cel i zakres badań geografii jako nauki;

Uczeń potrafi:
- przedstawić jak zmieniał się zakres zainteresowań geografii od opisu do wyjaśniania zjawisk.

Uczeń zna terminy:
- powłoka krajobrazowa, astronomia, geodezja, kartografia;

Uczeń potrafi:
- scharakteryzować rolę geografii w systemie nauk o Ziemi, jej powiązania z innymi naukami przyrodniczymi, ekonomicznymi i społecznymi.

2

Przestrzeń geograficzna jako źródło informacji

Uczeń zna terminy:
- obserwacja, szkic terenowy;

Uczeń wie:
- jakie są podstawowe bezpośrednie źródła informacji geograficznych: szkic terenowy, kartowanie terenowe, obserwacje terenowe, monitoring środowiska;

Uczeń zna:
- zasady prowadzenia obserwacji meteorologicznych i hydrologicznych.

Uczeń zna terminy:
- spostrzeżenie, kartowanie terenowe;

Uczeń zna:
- przykłady innych obserwacji: astronomicznych, fenologicznych, geomorfologicznych i gleboznawczych,
- rodzaje szkiców terenowych,
- cel i zadania Państwowego Monitoringu Środowiska.

3

Pośrednie źródła informacji geograficznych

Uczeń zna terminy:
- mapa, plan;

Uczeń wie:
- jakie są pośrednie źródła informacji geograficznych: mapy, roczniki statystyczne, raporty spisowe, wywiady, ankiety, modele, rysunki schematyczne, podręcznik, atlasy geograficzne, obrazy, Internet;

Uczeń potrafi:
- wyszukiwać informacje geograficzne w roczniku statystycznym, atlasie i innych opracowaniach,
- przeprowadzić proste obserwacje i pomiary w terenie, np. prędkości nurtu wody w rzece, głębokości i szerokości rzeki,
- odczytać wskazania podstawowych przyrządów meteorologicznych.

Uczeń zna terminy:
- kartogram, kartodiagram, System Informacji Geograficznej (GIS);
- metody: sygnaturową, kropkową, izarytmiczną;

Uczeń potrafi:
- analizować tabele statystyczne,
- wyszukiwać informacje geograficzne w Internecie, przeprowadzić obserwacje, pomiary i kartowanie wybranych elementów środowiska przyrodniczego.

4 - 5

Zasady tworzenia narzędzi i sposoby prezentacji danych o przestrzeni geograficznej

Uczeń rozumie terminy:
- arkusz obserwacji, ankieta, wywiad, profil topograficzny, kwestionariusz;

Uczeń zna:
- zasady wytwarzania narzędzi służących do zbierania informacji (ankiety, kwestionariusze, arkusze obserwacji);

Uczeń wie:
- że wszelkie materiały pomiarowe obarczone są pewnym błędem,

Uczeń potrafi:
- porządkować i selekcjonować dane pod względem ich przydatności do charakterystyki zjawisk i procesów zachodzących w przestrzeni geograficznej,
- stosować proste techniki prezentacji danych, np. w postaci tabeli, wykresu,
- opracować i przeprowadzić prostą ankietę,
- wykonać profil topograficzny, diagramy: kołowy, słupkowy i kwadratowy.

Uczeń rozumie terminy:
- interpolacja, profil kauzalny, wywiad socjologiczny;

Uczeń wie:
- że, w niektórych przypadkach na podstawie tych samych danych możliwe są odmienne, poprawne interpretacje wyników;

Uczeń potrafi:
- klasyfikować i weryfikować dane pod względem ich przydatności do charakterystyki i oceny zjawisk i procesów, zachodzących w przestrzeni geograficznej,
- stosować różnorodne techniki prezentacji danych, np. w postaci posteru,
- opracować arkusz obserwacji, kwestionariusz wywiadu socjologicznego,
- wykonać szkic terenowy z podstawy,
- przeprowadzić interpolację.

6 - 7

Zastosowanie źródeł wiedzy geograficznej do rozwiązywania problemów

Uczeń zna terminy:
- projekt, park krajobrazowy;
Uczeń wie:
- w których dziedzinach życia codziennego (przykładowo) mogą mieć zastosowanie wyniki badań geograficznych,

Uczeń potrafi:
- wskazać przykłady wykorzystania wyników badań geograficznych w życiu codziennym, pracować w zespole nad wykonaniem projektu, określić obszary konfliktowe (w zakresie różnych rodzajów użytkowania terenu) na obszarze gminy lub miejscowości.

Uczeń potrafi:
- wskazać przydatność wyników badań geograficznych dla dalszego rozwoju geografii jako nauki, poprawnie formułować pytania dotyczące zagadnień geograficznych i stawiać hipotezy, opracować projekt badań dotyczący wybranego problemu lokalnego (określić jego cel, tematykę, metody pracy i sposób realizacji).

8 - 9

Nowy ład przestrzenny w miejscowości (gminie) - warsztat geograficzny

Praktyczne doskonalenie umiejętności nabytych na wcześniejszych lekcjach: określenie składników naturalnych i antropogenicznych środowiska geograficznego, określenie czynników lokalizacji wybranych inwestycji gospodarczych.

Doskonalenie umiejętności (wyszczególnionych w lekcjach 1 - 7), ze szczególnym zwróceniem uwagi na ocenę środowiska geograficznego pod kątem lokalizacji inwestycji.

10

Ziemia jako jedna z planet Układu Słonecznego

Uczeń rozumie terminy:
- Wszechświat, Galaktyka, Układ Słoneczny (Planetarny), gwiazda, planeta, planetoidy, czarna dziura, kwazar, księżyc, satelita, kometa, geoida, elipsoida ziemska, siła grawitacyjna, szerokość geograficzna, długość geograficzna;

Uczeń zna:
- szacunkowy wiek Ziemi;
- kształt i rozmiary Ziemi (powierzchnia Ziemi, długość: promienia biegunowy, promienia równikowego, równika);

Uczeń potrafi:
- określać współrzędne geograficzne na podstawie mapy, wyjaśnić budowę Układu Słonecznego,
- wyjaśnić istotne różnice pomiędzy geocentryczną teorią Ptolemeusza a heliocentryczną teorią Kopernika,
określać współrzędne geograficzne na podstawie mapy.

Uczeń rozumie terminy:
- Obłok Oorta, Pas Kuipera;

Uczeń potrafi:
- opisać budowę Wszechświata,
- operując najnowszymi osiągnięciami nauki scharakteryzować proces powstania i ewolucji Ziemi,
- wyjaśnić sposób wykonania pomiarów Ziemi przez Eratostenesa,
- porównać od względem wielkości: Słońce, planety, Księżyc,
- określać współrzędne geograficzne przy wykorzystaniu GPS.

11

Dzieje Ziemi

Uczeń rozumie terminy:
- wiek bezwzględny i względny, okres połowicznego rozpadu pierwiastków promieniotwórczych, skamieniałość przewodnia, stratygrafia, era, okres, epoka, tablica stratygraficzna, paleontologia;

Uczeń zna:
- nazwy er i okresów, wybranych epok oraz ich kolejność chronologiczną,
- czas trwania poszczególnych er,
- najważniejsze wydarzenia geologiczne poszczególnych er;

Uczeń wie:
- na jakiej podstawie określa się wiek względny i bezwzględny skał,
- że podstawowym kryterium podziału dziejów Ziemi jest rozwój świata organicznego,

Uczeń potrafi:
- posługując się tabelę stratygraficzną przedstawić główne etapy formowania się kontynentów i oceanów oraz rozwój życia organicznego.

Uczeń rozumie terminy:
- dendrochronologia, zasada aktualizmu geologicznego, termoluminescencja;

Uczeń potrafi:
- posługiwać się przeglądową mapą geologiczną,
- dokonać interpretacji zdarzeń na podstawie profilu geologicznego,
- wykazać przydatność metod datowania wieku bezwzględnego i względnego w formułowaniu wniosków dotyczących zdarzeń geologicznych.

12

Geologiczna przeszłość Polski

Uczeń rozumie terminy:
- platforma, tarcza, lądolód, glacjał, interglacjał, Platforma Wschodnioeuropejska, obszary fałdowe, tektonika, transgresja i regresja morska;

Uczeń potrafi:
- wskazać na mapie geomorfologicznej maksymalny zasięg lądolodu skandynawskiego w Europie oraz zasięgi zlodowaceń w Polsce,
- wskazać na mapie Europy przykłady pasm górskich, które podlegały ruchom fałdowym: kaledońskim, hercyńskim i alpejskim;

Uczeń wie:
- że fundamenty współczesnych kontynentów utworzyły się pod koniec ery proterozoicznej;
- w jakich okresach występowały najważniejsze orogenezy,
- na jakich obszarach i w jakim czasie tworzyły się złoża najważniejszych surowców mineralnych Polski (węgla kamiennego i brunatnego, rud miedzi, żelaza, cynku i ołowiu, siarki, soli kamiennej oraz gazu ziemnego).

Uczeń rozumie terminy:
- ablacja, recesja i stagnacja lodowca, strefa Teissere’a - Tornquista;

Uczeń wie:
- kiedy miały miejsce w Europie transgresje i regresje morskie;

Uczeń potrafi:
- wskazać na mapie fizycznej maksymalny zasięg lądolodu skandynawskiego w Europie oraz zasięgi zlodowaceń w Polsce,
- wyjaśnić konsekwencje krajobrazowe zlodowaceń plejstoceńskich w Polsce,
- wskazać na mapie świata przykłady pasm górskich, które podlegały ruchom fałdowym: kaledońskim, hercyńskim i alpejskim.

13

Geosfery i ich budowa

Uczeń rozumie terminy:
- przyrodniczy system Ziemi, sial, sima, geosfera, litosfera, hydrosfera, atmosfera, pedosfera, biosfera, warstwa ozonowa, biogeografia, antroposfera, sfera krajobrazowa;

Uczeń potrafi:
- ogólnie scharakteryzować budowę poszczególnych sfer Ziemi, wymienić składniki geosfer;

Uczeń wie, że:
- geosfery mają wpływ na życie organiczne.
 

Uczeń rozumie terminy:
- sprzężenie zwrotne dodatnie i ujemne, zorza polarna;

Uczeń zna:
- zasięgi geosfer (magnetosfera, atmosfera, hydrosfera, litosfera, pedosfera, biosfera);

Uczeń potrafi:
- szczegółowo scharakteryzować budowę poszczególnych sfer Ziemi, wymienić składniki geosfer i podać ich właściwości,
- ocenić znaczenie geosfer dla życia organicznego.

 

14

Funkcjonowanie systemu przyrodniczego Ziemi

Uczeń rozumie terminy:
- fotosynteza, biotop, biocenoza, antropopresja;

Uczeń zna:
- znaczenie wymiany energii i materii w funkcjonowaniu systemu przyrodniczego Ziemi;

Uczeń wie:
- że system przyrodniczy Ziemi bywa okresowo

Uczeń potrafi:
- wyjaśnić wpływ zmian w oświetleniu Ziemi w ciągu roku na funkcjonowanie systemu przyrodniczego Ziemi,
- narysować schemat ukazujący wzajemne relacje między składnikami geosfery a pozostałymi geosferami,
- wymienić mechanizmy, które chronią biosferę przed niebezpiecznym promieniowaniem z kosmosu.
 

Uczeń rozumie terminy:
- autotrofy, heterotrofy;
Uczeń potrafi:
- objaśnić przyczyny okresowo zakłócające funkcjonowanie systemu przyrodniczego Ziemi,
- wykazać współzależności pomiędzy sferami Ziemi,
- posługując się przykładami relacji czasowo-przestrzennych ocenić rolę Słońca jako źródła światła i energii dla istnienia systemu przyrodniczego Ziemi,
- wyjaśnić rolę czynników zewnętrznych (kosmicznych) w kształtowaniu poszczególnych geosfer.
 

15

Geofizyczne podstawy budowy Ziemi

Uczeń rozumie terminy:
- geofizyka, skorupa ziemska, płaszcz Ziemi, jądro (wewnętrzne i zewnętrzne), stopień geotermiczny, płyta litosfery, minerał, skała, minerał skałotwórczy;

Uczeń zna:
- rozmieszczenie płyt litosfery,
- główne pierwiastki wchodzące w skład litosfery,
- schemat budowy wnętrza Ziemi;

Uczeń wie:
- że wnętrze Ziemi badane jest metodami pośrednimi i w ograniczonym zakresie metodami bezpośrednimi,
- że zasób wiedzy o budowie wnętrza Ziemi jest w trakcie ciągłego poszerzania,
- że gęstość, temperatura, ciśnienie i skład chemiczny różnicują poszczególne warstwy.

Uczeń rozumie terminy:
- powierzchnia nieciągłości, ryft, prądy konwekcyjne, kryształ, mezosfera, astenosfera, litosfera

Uczeń zna:
- metody badań wnętrza Ziemi

Uczeń potrafi:
- wyjaśnić budowę płyty litosfery oraz jej zróżnicowanie w obrębie kontynentów i oceanów,
- wskazać możliwości zastosowania metod geofizycznych (sejsmicznej i grawimetrycznej) do badań budowy Ziemi,
określić rodzaje skał w zależności od sposobów ich powstania.