3. Culler-1.doc

3.c

J. Culler: Co to jest literatura i czy pytanie to ma jakiekolwiek znaczenie

-          nie ma sensu pytać, co to jest literatura, bo 1) teoria przejmuje pojęcia z różnych dziedzin „nieliterackich”, 2) istnieje literackość zjawisk nieliterackich;

-          przed rokiem 1800 – literatura to „piśmiennictwo”, „wiedza książkowa”;

-          od 1800 (pani de Staël O literaturze) – literatura jako fikcja pisarska;

-          literatura – to, co dane społeczeństwo uważa za literaturę – zbiór tekstów, zaliczanych w poczet dzieł literackich;

-          literaturę cechuje brak znaczenia praktycznego, ma skupiać uwagę i skłaniać do refleksji;

-          wypowiedź wyrwana z kontekstu, pozbawiona swojej pierwotnej funkcji, może być interpretowana jako literatura;

-          literatura – akt mowy, / zdarzenie tekstualne budzące uwagę szczególnego rodzaju; różni się od innych aktów mowy – udzielania informacji, zadawania pytań, składania obietnic.

Literatura jako wysuwanie na I plan języka:

-          na ogół czytelnik zauważa szczególne uporządkowanie języka wtedy, gdy tekst się uzna za literacki, nie odwrotnie.

Literatura jako integracja języka:

-          tekst, w którym język jest najważniejszy, niekoniecznie musi być dziełem literackim.

Literatura jako fikcja:

-          fikcyjność – to nie tylko postacie i wydarzenia,

-          kontekst fikcji literackiej zostawia otwarte pole dla rozważań, czego ta fikcja dotyczy.

Literatura jako przedmiot estetyczny:

-          Kant: „celowość bez celu”,

-          pomost między światem materialnym i duchowym.

Literatura jako twór intertekstualny i autoteliczny:

-          dzieła tworzone są z innych dzieł - intertekstualność,

-          dzieło istnieje poród innych tekstów dzięki relacjom, w jakich do nich pozostaje,

-          autoteliczność – dzieło o innych dziełach, o próbach naśladowania ich formy itp.

Te właściwości dzieła literackiego są też konsekwencją ujmowania czegoś jako literackiego.

-          literackość literatury może polegać na napięciu, interakcji między materiałem językowym a konwencjonalnym wyobrażeniem czytelnika na temat tego, co to jest literatura;

-          żadna z właściwości nie jest ostatecznie definiująca;

-          uniwersalizm literatury i rola w kształtowaniu świadomości narodowej;

-          literatura miała być szczególnym rodzajem piśmiennictwa, którego zadanie to cywilizowanie różnych warstw społecznych;

-          literatura ma wzywać do bezinteresowności, uczyć wrażliwości i sztuki wnikliwej obserwacji;

-          może być narzędziem ideologicznym, może ideologię demaskować;

-          ułatwia nawiązanie kontaktu ze światem, ale i wywołuje pragnienie czegoś nowego;

-          instytucja umożliwiająca powiedzenie wszystkiego, co można sobie wyobrazić, potrafi dowieść bezsensu tego, co uważano za sensowne, może zakwestionować zasadniczość dowolnego pojęcia;

-          domena działalności elity kulturalnej, „kulturalny kapitał”;

-          krytykuje i demaskuje nakładane przez siebie ograniczenia.

1