Psychodermatologia. Stan psychiczny a schorzenia dermatologiczne.pdf

Pewną grupę pacjentów zgłaszająca się po poradę dermatologiczną stanowią osoby ujawniające

zaburzenia psychiczne, zaburzenia zachowania oraz trudności w funkcjonowaniu psychologicznym

[1-3, 5]. Od dawna w medycynie znane są zaburzenia, które określane są jako zaburzenia

psychosomatyczne. Niekiedy bardzo trudno jest znaleźć związek pomiędzy czynnikami

psychicznymi, a chorobą somatyczną, ale ich rozpoznanie u konkretnego pacjenta ma kolosalne

znacznie w procesie terapeutycznym [6].

Zależności pomiędzy schorzeniem dermatologicznym a zaburzeniami psychopatologicznymi czy

dysfunkcjami psychicznymi pojawiają się wówczas, gdy pacjenta traktuje się holistycznie i

interdyscyplinarnie. Takie interdyscyplinarne podejście do zaburzenia dermatologicznego może nie

tylko ułatwić i przyspieszyć proces terapeutyczny, ale poprawić psychologiczne funkcjonowanie. W

procesie diagnozowania i leczenia uwzględnienie stanu psychicznego pacjenta staje się równie

ważne, jak zwrócenie uwagi na jego stan somatyczny. Podejście holistyczne do pacjenta (tzn.

leczenie chorego człowieka, a nie tylko pojawiającego się objawu) umożliwia dobre rozpoznanie

jego stanu psychofizycznego. W niektórych przypadkach dopełnieniem nacelowanego leczenia

farmakologicznego staje się leczenie psychiatryczne, bądź skierowanie pacjenta do psychologa

klinicznego.

Istniejące przesłanki pozwalają na wyodrębnienie grupy schorzeń, które można określić jako

psychodermatologiczne. Wyodrębnienie to opiera się na współwystępowaniu objawów

psychopatologicznych z określonymi symptomami skórnymi lub chorobami dermatologicznymi.

Wyodrębnienie schorzeń psychoderamtologicznych może zaowocować sukcesem w praktyce nie

tylko dermatologów, ale psychiatrów i psychologów. Jednakże zarówno od dermatologa, jak i

psychiatry wymaga się holistycznego widzenia pacjenta.

Epidemiologia zaburzeń psychicznych u osób z chorobami

dermatologicznymi

Zarówno u dzieci jak i dorosłych pacjentów dermatologicznych występowanie zaburzeń

psychicznych jest znacznie wyższe niż w populacji ogólnej [1, 8, 9, 19]. Badania Wesselye,go i

Lewisa [16] potwierdzają obecność zaburzeń psychicznych u 40% pacjentów dermatologicznych, a

u 90% - nieprawidłowości psychicznych . Analiza wyników wskazuje również na fakt, że u 75%

pacjentów zaburzenia psychiczne miały ścisły związek z chorobą skóry. Akton [2], Linnet, Jemec

[14] i współpracownicy w swoich badaniach stwierdzili, że najczęściej występującymi

zaburzeniami psychicznymi była depresja i podwyższony poziom lęku, szczególnie przy atopowym

zapaleniu skóry.

Prowadzono także badania wśród dzieci i młodzieży z wypryskiem atopowym i innymi łagodnymi

chorobami skory. Wyniki, jakie uzyskano stwierdzają, że u 50% młodych pacjentów z wypryskiem

atopowym występują zaburzenia psychiczne. To, co różni ich od grupy kontrolnej, to pojawianie się

dolegliwości gastrycznych, nadmierne zamartwianie się, zaburzenia snu. Poza tym w tej grupie

pojawiły się inne zaburzenia, takie jak nadmierna zależność od rodziców, mniejsze

zdyscyplinowanie i skłonności do manipulowania rodzicami. Dodatkową cechą charakteryzującą

grupę badanej młodzieży z wypryskiem atopowym to zaniżony obraz siebie, spostrzeganie siebie

jako osoby mało atrakcyjnej, czy brzydkiej oraz zaburzenia zachowania.

Wiele uwagi poświęcono również występowaniu depresji u pacjentów dermatologicznych. Hardy i

Cotterill [3] badając pacjentów z dysmorfobią i łuszczycą stwierdzili, że znacznie częściej

pojawiają się u nich objawy depresyjne i obsesyjne niż w grupie kontrolnej. O obecności objawów

depresyjnych w tej grupie pacjentów donoszą także Gupta i Gupta [7]. Przebadali oni 480

pacjentów z chorobami skóry wpływającymi na wygląd (trądzikiem na twarzy, łysieniem

plackowatym atopowym zapaleniem skóry, łuszczycą) i stwierdzili u badanych osób znaczne

nasilenie depresji oraz występowanie tendencji samobójczych.

Uwarunkowania występowania zaburzeń psychicznych u osób

z chorobami skóry

Zapewne w ocenie występowania zaburzeń psychicznych u pacjentów dermatologicznych istotne

będą niektóre parametry, chociażby rodzaj schorzenia dermatologicznego, rozległość i lokalizacja

tych zmian, czas trwania choroby. Otóż badania, jakie poczynił Hughes [9] wykazały

współwystępowanie zaburzeń psychicznych z rozpoznaniem trądziku, wyprysku, łuszczycy i

łysienia, ze zmianami skórnymi o charakterze rozległym i przewlekłym zlokalizowanymi

najczęściej na widocznej powierzchni ciała . Rodzaj schorzenia dermatologicznego jest czynnikiem

warunkującym nie tylko występowanie depresji, ale również i jej natężenie. Np. ryzyko próby

samobójczej i depresji pojawia się u pacjentów z łuszczycą na dużych obszarach skóry ciała.

Zmiany, które są rozległe lub zlokalizowane w ważnych dla obrazu siebie obszarach ciała, mogą

mieć istotny wpływ na występowanie objawów depresyjnych [7].

Związek miedzy chorobami skóry, a zaburzeniami

psychicznymi

Na podstawie wielu badań nad zaburzeniami psychicznymi u pacjentów dermatologicznych, można

stwierdzić, że ich związek nie jest przypadkowy. Szczególnie ważnym zagadnieniem jest związek

schorzeń dermatologicznych z ryzykiem próby samobójczej. Cotterill i Cunliffe [5] analizując

przypadki chorób dermatologicznych, wyodrębnili cztery główne grupy pacjentów, u których

ryzyko samobójcze było najwyższe. Pierwszą grupę stanowią pacjenci z kliniczna diagnozą

dysmorfobii. Najczęściej występującym zaburzeniem psychicznym u tych pacjentów jest depresja,

chociaż nie rzadko stwierdza się schizofrenię, różnego typu zaburzenia osobowości, w tym często

osobowość obsesyjno-kompulsywną. Na depresję częściej chorowały kobiety z dysmorfobią w

obrębie twarzy.

Druga grupę stanowią młodzi ludzie z trądzikiem i jego późniejszymi konsekwencjami, szpecącymi

na ogół twarz. Blizny, jakie powstają w efekcie trądziku, staja się przyczyną poczucia mniejszej

wartości, obniżonej samooceny i negatywnego obrazu siebie. Dla wielu trądzik i zmiany, jakie w

wyniku tego schorzenia powstają, mogą być czynnikiem ryzyka dla ujawnienia się depresji i prób

samobójczych.

Do trzeciej grupy należą osoby z przewlekłymi schorzeniami skóry, które w istotny sposób

utrudniają funkcjonowanie. Do takich schorzeń należą łuszczyca, atopowe zapalenie skóry,

szczególnie, kiedy występują w widocznych miejscach. Chroniczność tej choroby powoduje, że u

tych osób pojawia się przygnębienie. Zwłaszcza, kiedy zmiany dermatologiczne występują na

twarzy, powoduje to obniżenie samopoczucia, brak pewności siebie ,co w konsekwencji może

doprowadzić do depresji i pojawiania się prób samobójczych.

Czwartą grupę stanowią osoby, które w wywiadzie ujawniły zaburzenia psychopatologiczne,

szczególnie zaburzenia afektywne. Chorobowe zmiany skórne pojawiają się na skutek ubocznego

działania leków (np. soli litu). Z drugiej strony, stosowanie kortykosteroidów, nawet w małych

dawkach, u pacjentów z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym może wywołać ostrą depresję i

tendencje samobójcze. W literaturze przedmiotu pojawiły się doniesienia o współwystępowaniu

znacznie podwyższonego ryzyka samobójstwa u osób cierpiących na obłęd pasożytniczy [4,5].

Zaburzenia psychiczne wśród pacjentów dermatologicznych są zróżnicowane i nie dotyczą tylko

zaburzeń afektywnych z tendencjami samobójczymi. Zauważono swoistą zależność pomiędzy

schorzeniami skóry, a reakcjami psychologicznymi na te schorzenia. Zależność ta występuje też w

odwrotnym kierunku. [9]. Zniekształcenie wyglądu, spowodowane schorzeniem dermatologicznym,

powoduje u pacjenta objawy psychologiczne, szczególnie kiedy występuje na ważnych dla pacjenta

obszarach ciała, dając swego rodzaju stygmatyzację. Owa stygmatyzacja zaburza funkcjonowanie

danej osoby w sferze psychicznej [6]. Z drugiej strony czynniki psychologiczne, szczególnie

mechanizmy wadliwego przetwarzania emocji w stresie, konfliktach, frustracji, występujące przez

dłuższy czas, mogą dawać swój wyraz w schorzeniach dermatologicznych.

Dotychczasowe doniesienia naukowe [12, 15] wskazują na sprzężenie pomiędzy czynnikami

psychologicznymi na poziomie neurohormonalnym, a schorzeniami dermatologicznymi. Do takich

schorzeń można zaliczyć atopowe zapalenie skóry, łuszczycę, łysienie plackowate, pokrzywkę i

nadmierne pocenie się.

Organizm odpowiada na stres, uruchamiając cykl reakcji neurohormonalnych, służących

utrzymaniu homeostazy i adaptacji organizmu. Jakość odpowiedzi na stres jest w dużej mierze

uwarunkowane genetycznie, ale zależy również od wieku, płci, czy ogólnej kondycji. W czasie

długotrwałego stresu dochodzi do wyczerpania rezerw organizmu, utraty równowagi

psychofizycznej i powstania dysfunkcji w obrębie różnych układów.

W ostatnim okresie wiele uwagi zwraca się na wzajemne powiązanie pomiędzy układem

neuroendokrynnym, a układem immunologicznym.[18]. Najnowsze badania wskazują na ścisłą

interakcję pomiędzy tymi układami a skórą [15]. Skóra bowiem i ośrodkowy układ nerwowy są

powiązane powstają z ektodermy. W układzie nerwowym, skórze i układzie immunologicznym

występują wspólne neuromediatory i neurohormony[10]. W piśmiennictwie pojawiały się

stwierdzenia, że mózg, układ immunologiczny i skóra „mówią tym samym językiem biochemii”,

którego częścią składową są neuropeptydy [2,14].

Stres odgrywa istotną rolę w wielu dermatozach, szczególnie tych o charakterze zapalnym, głownie

przez układ immunologiczny, za pośrednictwem neurotransmiterów. Do grupy dermatoz

wywoływanych przez czynniki neurogenne zaliczono miedzy innymi dermatitis artefacta,

compulsive habits, trochotillomanię , nadgryzanie warg, obgryzanie paznokci, syfilofobię.

Wyróżniono też grupę schorzeń, w których etiopatogenezie stres może być czynnikiem

wywołującym lub podtrzymującym chorobę. Do takich schorzeń należy atopowe zapalenie skóry,

świerzbiączka, łysienie plackowate, pokrzywka, łuszczyca, wyprysk potnicowy i opryszczka

nawracająca.

Dotychczasowe badania potwierdzające jedność psychiki i ciała upoważniają do wyłonienia się

nowej dyscypliny medycznej zwanej psychoneuroendokrynoimmunologią, powszechnie

funkcjonującą pod nazwą psychodermatologii.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: