Podatność (predestynacja) wiktymologiczna – podświadoma indywidualna skłonność o stania się ofiarą przestępstwa. Jej formy to:
- czynna – jest to jednostka, która coś czyni, by stać się ofiarą (np. lekkomyślne zachowanie się w ruchu drogowym, udział w bójce), agresywny wobec innych;
- bierna – jednostka pozostaje biernie predestynowaną ofiarą niejako przez sam fakt swego istnienia, określone cechy biologiczne posiada (ofiara oszustwa – łatwowierna, ofiara pobicia – fizycznie i psychicznie słabszy, ofiara napadu – człowiek bezbronny);
- zawiniona – wynikająca po części z samej osoby, jej zachowania, cech, sposobu bycia, nie zawsze uświadomiona np. awanturniczość, alkoholizm, prostytucja, nieostrożność, utrzymywanie kontaktów ze środowiskiem zdemoralizowanym
- niezawiniona – jest to predestynacja spowodowana czynnikami zewnętrznymi, wyznacznikami kultury np. wykonywanie określonego zawodu np. taksówkarz, kasjer, policjant;
Potencjał wiktymogenny – system cech jednostki, grupy, makrostruktury społecznej, organizacji instytucjonalnej, państwowej, oraz cech warunków życia, które prowadzą do powstania zagrożeń przestępstwem; potencjał ten może wystąpić m.in. w cechach kondycji psychicznej (agresywność, brak mechanizmów obronnych), biologicznej (obniżona sprawność fizyczna, wiek), społecznej (osoba budzi agresję ze względu na status społeczny, pochodzenie), ekonomicznej (posiadanie dóbr materialnych);
Typy ofiar zabójstw wg Hentinga:
- typ depresyjny – osłabienie instynktu samozachowawczego, osoby chorobliwie przygnębione, o zwolnionej aktywności psychicznej i ruchowej; napastnik bowiem atakuje najsłabszych, nie broniących się , a depresja to słabość psychiczna, obniżona czujność, słabość fizyczna;
- osoba żądna zysku – chęć zdobycia pieniędzy i niezwykłych korzyści zaślepia człowieka, co czyni go łatwą ofiarą dla sprawcy;
- osoba rozpustna, motywowana żądzami zmysłowymi – bardziej odnosi się do typu sprawców; np. ekshibicjonista może stać się ofiarą przestępstwa;
- osoba maltretująca najbliższych – bardziej chodzi o sprawcę, typ człowieka który pod wpływem alkoholu znęca się nad własną rodziną; ofiary tych ludzi mogą w momencie szału, rozpaczy zabić sprawcę, wyzwala on w ofierze siłę, aż ona sama go unicestwi;
Typologia ofiar Ellenberga – czerpie on z psychoanalizy Freuda, Junga, psychologii indywidualnej Adlera:
- jednostki o skłonnościach masochistycznych – masochista staje się ofiarą we własnych oczach gdy nie może być bity; wynika z ignorowania wewnętrznej kondycji człowieka;
- osoby zniechęcone do życia (cierpiące na spleen) – stają się ofiarą, gdy otoczenie przymusza ich do życia;
- syndrom Abla – człowiek dźwigający ciężar własnych sukcesów, nie może on znieść serii ciągłych powodzeń, kariery, wobec cierpień innych ludzi; jednostka psychicznie złamana powodzeniami;
Masochizm, spleen, syndrom Abla to określone stany ducha i ciała, trwała podatność na oddziaływanie wrogiego otoczenia, podatność wiktymologiczna.
pips