DZIEJE APOSTOLSKIE ŚW. ŁUKASZA
1. Ewangelie mówią nam o tym, co Pan Jezus uczynił i czego nauczał, aby zbawić świat. O tym zaś, jak nauka Chrystusowa rozszerzała się po całym świecie i jak znalazła wszędzie wyznawców, którzy swym życiem, a często nawet śmiercią męczeńską świadectwo dawali prawdzie, opowiadają nam Dzieje Apostolskie.
Mimo tytułu Dzieje Apostolskie nie znajdujemy w tej księdze ani relacji o wszystkich apostołach, ani też wyczerpującej historii Kościoła pierwszych czasów. Zresztą tytuł taki nie został nadany przez autora, lecz powstał później: jest jednak znany już w II wieku. Dzieje apostolskie mówią więc najpierw tym, jak Kościół powstał w Palestynie w Syrii i jak się tam rozwijał z wielka siłą mimo przeciwieństw i krwawych prześladowań: w tej części opisu wybija się stanowczo na pierwsze miejsce osoba św. Piotra. W drugiej zaś części książki autor podaje zwięzłe wiadomości o podboju krajów kręgu grecko – rzymskiej kultury; centralną postacią tej części jest św. Paweł Apostoł.
Jeżeli chodzi o innych apostołów, wymieniony jest kilka razy, ale tylko pobieżnie, św. Jan Ewangelista: dwa razy Jakub Młodszy. A o Jakubie Starszym mówi jedno jedyne zdanie, wspominające o jego męczeńskiej śmierci. O innych apostołach, którzy udali się na Wschód, do ludów składających się na odżywiającą wówczas potęgę polityczną państwa Partów, nie znajdujemy żadnej wzmianki. Jednym słowem w Dziejach Apostolskich przedstawione jest wyłącznie powstanie, rozwój i ugruntowanie się Kościoła Chrystusowego w grecko-rzymskim kręgu kulturalnym, na terenie potężnego Imperium Romanum, ale i to nie jest wyczerpująca historia, a tylko wyjątki, poszczególne epizody i obrazy w pierwotnej historii misyjnej chrześcijaństwa. Widzimy, jak powstają i rozwijają się pierwsze gminy chrześcijańskie, jak walczą i rosną, niekiedy upadają z powodu zewnętrznych i wewnętrznych trudności i przeciwieństw: możemy obserwować życie pierwszych chrześcijan i organizacje ich gmin kościelnych. Stwierdzamy przy tym na każdej stronicy księgi działanie Ducha Świętego, który według obietnicy Zbawiciela zstąpił na Kościół w dzień pierwszych Zielonych Świąt i odtąd w nim żyje swym potężnym działaniem.
2. Kto jest autorem Dziejów Apostolskich? Już pierwsze zdanie tej księgi odnosi się do autora trzeciej Ewangelii i autor Dziejów sugeruje nam że jest tym samym człowiekiem, który pisał Ewangelię dedykowaną Teofilowi. A chociaż w całej księdze nie wymienia swego imienia, to jednak wskazuje na siebie nie dwuznacznie. Bo w niektórych ustępach swego dzieła posługuje się w swym opowiadaniu pierwszą osobą, czym zaznacza, że był osobiście był obecny przy opowiedzianych zdarzeniach. Z drugiej strony styl tych ustępów jest ten sam co w reszcie dzieła, z czego wnioskujemy że całość książki pochodzi od jednego autora. Jeżeli się zastanowimy, który z towarzyszy św. Pawła mógłby być autorem ustępów pisanych w pierwszej osobie, to wszystkie ślady wskazują tylko na jedną osobę, mianowicie na św. Łukasza, „umiłowanego lekarza” który nawróciła się niegdyś na chrześcijaństwo w Antiochii Syryjskiej. Gdyby bowiem autor wspominanych ustępów był któryś inny z towarzyszów Pawłowych, np. Tymoteusz, Tytus lub Sylas – to relacja podana w pierwszej osobie musiała by się rozpocząć już przed XVI, 10. A zatem te ustępy napisał św. Łukasz i on jest autorem całego dzieła – tak samo jak jest autorem trzeciej Ewangelii.
Na podstawie tych wewnętrznych kryteriów cała starożytność chrześcijańska jednomyślnie przypisała Dzieje Apostolskie św. Łukaszowi. Fragment Muratoriego, pochodzący z II wieku, opowiada że Dzieje Apostolskie są opowiadaniem spisanym przez Łukasza dla Teofila, a dotyczącym działalności wszystkich apostołów. Także św. Ireneusz, Klemens Aleksandryjski, Tertulian. Orygenes i inni wymieniają jako autora Dziejów św. Łukasza.
3. Z autentycznością tej księgi łączy się jej wiarygodność. Jeśli nawet Łukasz wręcz nie był naocznym świadkiem opowiedzianych przez siebie wydarzeń, to jednak miał możliwość czerpać wiadomości o nich z pierwszych źródeł. Przede wszystkim poręcza wiarygodność relacji św. Paweł, z którym św. Łukasz postanowił w najściślejszej łączności przez długie lata. W Cezarei Łukasz mieszkał krótko w domu diakona Filipa – więc wiadomości dotyczące osoby tego Filipa i jego działalności pochodzą od niego lub jego córek. W Jerozolimie znał Łukasz Jakuba Młodszego, w Rzymie Marka: spotykał także częściej Tymoteusza i innych współpracowników św. Pawła. Mając zamiar napisać takie dzieło i badając sumienie, jak sam zaświadcza, zebrane wiadomości, zwracał się oczywiście do tych ludzi, którzy mogli i chcieli podać mu szczerą prawdę.
4. Dzieje Apostolskie zostały napisane przed rokiem 70, ponieważ autor wspomina jeszcze o niektórych miejscach i budowlach, które potem, przy zburzeniu Jerozolimy, uległy zniszczeniu: mówi np. o krużganku Salomona i o twierdzy Antonia. Możemy jednak datę powstania dzieła określić jeszcze ściślej: zostało ono mianowicie napisane w czasie pierwszego uwięzienia św. Pawła w Rzymie: wynika to jasno z końcowych zdań.
Miejscem powstania jest najprawdopodobniej Rzym – tak przynajmniej zapewnia św. Hieronim.
5. Komisja Biblijna 12 czerwca 1973 r. oświadcza o Dziejach Apostolskich, że autorem jest św. Łukasz: dzieło jest zupełnie wiarygodne: zostało napisane pod koniec pierwszego uwięzienia św. Pawła w Rzymie.
DZIEJE APOSTOLSKIE
Dzieje Apostolskie stanowią w NT przejście od Ewangelii do Listów. Tytuł może sprawić pewien zawód czytelnikowi. Księga bowiem opisuje w rzeczywistości „dzieje” tylko dwóch Apostołów – Piotra i Pawła: inni są zaledwie wspomniani. Toteż w niektórych rękopisach nosi ona krótki tytuł Dzieje.
Księgę napisał św. Łukasz, autor trzeciej Ewangelii kanonicznej. Jednomyślne świadectwo tradycji stwierdza jego autorstwo. Styl i język wskazują to samo pióro, spod którego wyszła Ewangelia Łukaszowi. Drobiazgowe badania filozoficzne nad całością dzieła wykazały językową jednolitość wszystkich części.
Autor czerpie materiał do opisywanych wydarzeń od naocznych świadków, których znał osobiście. Niektóre wydarzenia przedstawia na podstawie własnych obserwacji. Dotyczy to zwłaszcza dziejów św. Pawła, którego był uczniem i towarzyszem. Dyskretne zaznacza swój udział w jego pracach i podróżach, posługując się w opowiadaniu pierwszą osoba liczby mnogiej (my). Korzystał też z dokumentów pisanych (np. dekret z soboru jerozolimskiego) i własnego dziennika podróży.
Przechowały się 2 odmiany tekstu Dziejów Apostolskich. Tekst wschodni, który znajduje się w kanonie (kanoniczny), zawierający kodeksy A B C S. Tekst zachodni znajdujecie w kodeksie D. Jest on obszerniejszy i niekiedy wzbogaca tekst kanoniczny w interesujące szczegóły. W rzeczach zasadniczych nie ma różnic między obu odmianami.
Datę napisania Dziejów można ustalić w następujący sposób: Księga powstała na pewno przed 70 rokiem po Chr., skoro Autor o niektórych budowlach w Jerozolimie, które zostały zburzone bez śladu w roku 70, mówi jako o istniejących. Ale można posunąć się wstecz: z końcowych zdań wynika, że dzieło zostało ukończone, a raczej nagle przerwane, w czasie pierwszego uwięzienia św. Pawła w Rzymie (61-63), a wiec przed rokiem 63. Miejscem powstania był najprawdopodobniej Rzym.
Autor miał zamiar dać czytelnikowi najpierwotniejsze dzieje Kościoła – urzeczywistnienie słów pożegnalnych Chrystusa: „Będziecie moimi świadkami…po krańce ziemi” (1,8). W toku opowiadania ciągle rozszerza się horyzont działalności apostolskiej: z Jerozolimy na cały świat ówczesny. Nauka o zbawieniu (13,26) stopniowo przechodzi od Żydów do pogan. Ten rozwój dokonujecie pod wpływem Ducha Świętego. Stąd Dzieje można nazwać „Ewangelią Ducha Świętego”.
Charakterystyczną cechą Dziejów, właściwą również Ewangelii Łukasza są tzw. summaria (streszczenia). Zazwyczaj zamykają one poszczególne fragmenty księgi twierdzeniem, że liczba wierzących wzrastała, że kościół rozwijał się pomyślnie; ale w 4, 32-37 streszczenie przygotowuje opis postępku Ananiasza i szafiry, a w 2, 42-47 charakteryzuje życie wspólnoty jerozolimskiej, niewątpliwie na podstawie źródeł z których Łukasz korzystał.
W Dziejach podobnie jak w Ewangeliach Łukasza i Mateusza, znajduje si wiele mów. Są to przemówienia Piotra, Jakuba, Pawła, Szczepana i innych. Nie są to stenogramy, ale swobodne opracowania, w których Łukasz streszcza rzeczywiste przemówienia. Forma literacka pochodzi od Łukasza, treść – z jego własnych wspomnień lub źródeł, z których korzystał. Łukasz uszanował przy tym nie tylko zasadniczą treść, ale także w niektórych wypadkach słownictwo. Dotyczy to zarówno przemówień, których Łukasz sam słuchał jak i mów Szczepana czy Piotra. Te ostatnie wskazują zależność językową i stylistyczną od semickiego źródła i, jak ono nawiązuje do tekstów ST, które przytaczają dowód na prawdziwość głoszonej nauki. Stąd też wolno i należy szukać w tych źródłach szukać najstarszych warstw wczesnochrześcijańskiej katechezy, wcześniejszej od Ewangelii, a częściowo od listów św. Pawła.
Św. Łukasz, nawrócony lekarz antiocheński, Grek z pochodzenia, potrafił w żywym opisie oddać pełną radości zdobywczość pierwotnego Kościoła.
STUDENTKA26